Türküye adanmış bir ömür Sadi Yaver Ataman

Değerli sanatçımız Bedri Ayseli’nin üzerinde büyük emeği olan, Cumhuriyet döneminin büyük aydınlanmacısı, halk bilimcisi, Radyomuzun ilk sanatçısı Sadi Yaver Ataman’ı saygı ve sevgiyle anıyoruz.

Sadi Yaver Ataman, 23 Nisan 1906'da babasının görevli bulunduğu Yunanistan’a bağlı Yanya'da doğar. Eski adı Daru'l-Elhan olan İstanbul Konservatuarı'ndan 1930 yılında mezun olur. Bu arada Prof. Fuat Köprülü'nün Türkiyat Enstitüsü'ndeki derslerine de devam eder (1928-1930).

Ataman, 1930-1931 öğretim yılında müzik öğretmeni olarak devlet hizmetine girer. 1938'de öğretmenlik görevinden ayrılır ve 1938-1940 yılları arasında, Ankara Radyosu Halk Müziği yayınları yöneticiliğine getirilir. Ataman hoca, hazırlayıp sunduğu programlarla halk müziğini açıklamalı olarak ilk kez tanıtan kişidir.

1940 yılında Karabük Belediye Başkanlığı'na seçilir. Aynı zamanda Karabük Halkevi Başkanlığı da yapar. Ataman, Karabük'te bulunduğu yıllarda, “Karabük” adında bir de folklor dergisi çıkartır.

1950'de, İstanbul Radyosu'nda, Memleket Havaları Ses ve Saz Birliği’ni kurarak, uzun yıllar bu topluluğun yöneticiliğini ve şefliğini yapar. 1952'de İstanbul Belediye Konservatuvarı bünyesinde kurulmasına önayak olduğu Folklor İnceleme ve Derleme Kurulu'na atanır. Ve bu kurula bağlı olarak kurduğu Folklor Tatbikat Topluluğu'nun şefliğine getirilir.

Türküler bir olay üzerine yakılır ve toplumun ortak malı haline gelir. Bunun belgelenmesi, kaynak kişinin bulunması ilk aşamadır. Daha sonra notaya alınarak ülke genelinde radyo ve televizyonlar üzerinden yayınlanması ve halka tanıtılması, bilimsel bir şekilde arşive girmesi yoğun bir çalışmayı gerektirir. Sadi Yaver Ataman Türkiye çapında saha araştırmalarıyla binlerce türkü ve ezgiyi Türk kültürüne kazandırır.

Atatürk'ün huzurunda iki kez saz çalarak türkü okur. Radyo Kurumu'nun yayın hayatına başladığı ilk yıllarda İstanbul Sirkeci'deki Büyük Postanenin üst katında "Mehmet Sadi" adıyla ve Tanburacı Osman Pehlivan ile canlı yayınlara katılır. Ankara Radyosu'nda açıklamalı programlarla halk müziğini geniş kitlelere yayar. Radyo programlarıyla Sivaslı Aşık Veysel (Şatıroğlu), İnebolulu Sarı Recep (Güray) ve Bayram Aracı gibi halk müziğine kaynak olmuş değerleri topluma kazandırır. Kurduğu "Memleket Havaları Saz ve Ses Birliği" ile halk müziğini ilk kez konser salonlarına taşır. Ataman, sanatçı özelliğini, eğitimcilik ve yöneticilikle birleştirerek sanat uygulayıcılarına örnek olur.

Halk oyunlarının gün yüzüne çıkarılması ve aslına sadık kalınarak yaşatılması alanında önemli hizmetlerde bulunur. Bin civarında makaleye imza atar. Görsel Türkiye Ansiklopedisi ve Renkli Büyük Türkiye Ansiklopedisi gibi ansiklopedilerin, folklor ve halk müziği maddelerini yazdı. Milli ve Milletlerarası Folklor ve Türkoloji Kongreleri ile sempozyum, panel ve seminerlere bildirilerle katılır. 20 civarında kitabı yayımlanmıştır.

Dört çocuk babası olan Sadi Yaver Ataman, 10 Aralık 1994'te İstanbul'da 88 yaşında hayatını kaybeder.

ADNAN ATAMAN

Bu hafta tanıttığımız türkümüzün derlemecisi Adnan Ataman, 1930 yılında İstanbul Çengelköy'de doğdu. Babası Sadi Yaver Ataman, annesi Fatma Pakize Hanım'dır.

1949 yılında İstanbul Radyosu'nun yayın hayatına başlaması ile birlikte, Sadi Yaver Ataman tarafından kurulan ve yönetilen “Memleket Havaları Ses ve Saz Birliği”nin çalışmalarına ve yayınlarına saz sanatçısı olarak katılmaya başlar.

Memuriyet hayatı ile birlikte, bir süre İstanbul Belediye Konservatuarı bünyesinde yine Sadi Yaver Ataman tarafından kurulan ve yönetilen Folklor Tatbikat Topluluğu'nda fahri saz sanatçısı olarak yer alır. 1953 yılından açılan özel bir sınavla kadrolu saz sanatçısı olur.

Sadi Yaver Ataman'ın 1960 yılında şeflik görevinden ayrılması üzerine; 1961 yılında Konservatuvar Müdürlüğü'nce bu topluluğun şefliğine ve yöneticiliğine atanır. Şeflik ve yöneticilik görevini, emekli olduğu 2005 yılına kadar aralıksız 44 yıl boyunca sürdürür.

Türkiye genelinden ve Türkiye dışında yaşayan soydaşlarımızdan çok sayıda türküler derlemiş ve bunlardan 300 kadarını notaya alarak Türk halk müziği genel repertuvarına kazandırmıştır. Sanatçı kimliği yanında, bir fikir adamı olarak da hizmet verir. Ulusal ve uluslararası kongre, sempozyum ve panellere katılır, bildiriler sunar. International Folk Music Council (Uluslararası Halk Müziği Kurulu) üyesi olarak, kurulun Londra, Belgrad ve Budapeşte'de düzenlenen kongrelerine katılır.

İstanbul Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı kurucuları arasında da yer alan Adnan Ataman, bir süre bu kurumda öğretim elemanı olarak görev yapar. 15 Ağustos 2014 tarihinde aramızdan ayrılır. 6. ölüm yıl dönümünde Adnan Ataman hocamızı da saygıyla yad ediyoruz.