Tütünde vergisel düzenleme dezenflasyona yarayacak
Resmi Gazete’de yayımlanan (28 Aralık 2023 tarihinde) Cumhurbaşkanı Kararına göre 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere sigaralara uygulanan maktu vergi paket başına 1,1043 TL’den 4,8058 TL’ye ve asgari maktu vergi ise 22,228 TL’den 28,498 TL’ye artırıldı.
Nispi vergi oranı da yüzde 63’ten yüzde 57’ye indirildi. Böylece, fiyata bağlı (nispi) vergi unsurunun ağırlığı düşürülüp, sabit (maktu) verginin ağırlığı artırılarak sigara vergisinin enflasyonist etkisi sınırlandırıldı. Bununla birlikte 2024 yılı Ocak ayında sigara ÖTV’sindeki otomatik enflasyon artışı uygulanmayacak. Konuyu “Sigara hem sağlığa hem dezenflasyona zarar veriyor” başlıklı 16 Kasım 2023 tarihli köşesinde yazarımız Recep Erçin gündeme getirmişti.
BİR PUAN ARTIŞ 25 MİLYAR ETKİ
Tütün mamullerinin enflasyon sepeti içindeki payı yüzde 4’e yakın. Sigaranın enflasyon sepetindeki ağırlığı 143 ürün grubu içerisinde 6’ncı sırada yer alıyor. Enflasyon sepetindeki tüm maddeler arasında ağırlığı en yüksek olan hızlı tüketim ürünü. 2023’te sigara fiyatları kaynaklı enflasyon artışı 2,43 puan. Bu gelişmenin enflasyonla mücadele kapsamında atılan adımları destekleyecek nitelikte olduğu belirtiliyor. Sigara vergisinin kompozisyonu değiştirilirken toplam vergi yükü ise artırıldı. Sektördeki ağırlıklı ortalama fiyat 53,7 TL. 54 TL’lik bir ürünün üzerindeki vergi yükü yeni düzenleme ile yüzde 81,7’den yüzde 82,6’ya çıktı. 54 TL’lik bir paket sigaranın 44,6 TL’si vergi olacak. 1 Ocak 2024 tarihi itibarıyla yeni nispi vergi oranı ile mali çarpan 7,5’ten 5,2’ye düşecek. Yani, artık 1 TL’lik bir maliyet artışı sigaraların perakende satış fiyatına 7,5 TL yerine 5,2 TL olarak yansıyacak. Vergi yapısındaki düzenleme ile sigara ÖTV’sinden kaynaklanan enflasyonist etki sınırlandırıldı ve böylelikle enflasyonun bütçe üzerinde oluşturduğu ek yükün düşmesi bekleniyor. Yapılan hesaplamalara göre, enflasyondaki her 1 puanlık artışın bütçe giderleri üzerinde 25 milyar TL etkisi bulunuyor.
AB'YE BİR ADIM DAHA...
Bu düzenleme ile ülkemizde sigaralara uygulanan vergi sisteminin öngörülebilirliği artırılırken, vergi yapısı da AB örneklerine bir adım yakınlaştı. Bu düzenleme ile sigaralara uygulanan nispi vergi oranı ülkemizde yüzde 57’ye düşürülmüş olsa da, AB ülkelerine bakıldığında ortalama nispi vergi oranının yüzde 27 seviyesinde, mali çarpanın ise ortalama 2 olduğu görülüyor. Yani, ülkemizde uygulanan sigara vergi yapısının AB sistemlerine yaklaşması için hala ilave adımların atılması gerekiyor. 2008 küresel krizi sonrasında 28 AB ülkesinden 22’si, sigara vergilendirmesinde buna benzer düzenlemeler yaparak nispi vergi oranını düşürdü, maktu vergi miktarını artırdı. Böylece, sigara vergilendirme sistemini çok daha öngörülebilir hale getirdi, enflasyon etkisini minimize etti. Örneğin, İsveç’te yüzde 39,2 olan nispi vergi oranı tek seferde yüzde1 seviyesine, Danimarka’da yüzde 21,7 olan nispi vergi tek seferde yüzde 1’e, İngiltere’de nispi vergi yüzde 24’ten yüzde 16,5’e düşürüldü, tüm bu örneklerde maktu vergiler artırıldı. Bu düzenlemeler sonrasında, sigaradan elde edilen ÖTV gelirlerinde artış görüldü. Bu düzenlemeler sonrasında, sigaradan elde edilen ÖTV gelirlerinde artış görüldü.
SEKTÖR DEVAMINI BEKLİYOR
Merkez Bankası'nın birçok raporunda ele alındığı üzere sigaranın enflasyon üzerindeki etkisinin azaltılması, mali politikaların ve para politikalarının uyumu ile mümkün. Bu doğrultuda yapılan düzenleme, devletin vergi gelirlerini artırırken enflasyonla mücadele için atılmış önemli bir adım olarak yorumlandı. Tek başına enflasyon sepet ağırlığı önemli derecede yüksek olan sigaraların vergi yapısında AB politikaları ile de uyumlu şekilde atılan bu adımın devam ettirilmesinin enflasyonla mücadelede sürdürülebilir ve olumlu bir etki yaratacağı öne sürüldü.
