Ukrayna’ya yalanlama: Gemiye el konulmadı
Ukrayna, Rus gemisine ‘çalıntı tahıl’ ihbarı nedeniyle Sakarya Karasu'da el konulduğunu duyurdu. Aydınlık'ın ulaştığı gümrük yetkilileri, gemiye ‘el koymanın’ söz konusu olmadığını, iddiaların araştırıldığını söyledi. Böylece Ukrayna Büyükelçisi Bodnar'ın yalanı su yüzüne çıktı.
Türkiye’nin 8 Haziran’da Moskova’yla varmış olduğu ‘tahıl anlaşması’, Ukrayna’nın Türk-Rus ilişkilerine yönelik yeni bir sabotaj girişimiyle karşılaştı. Ukrayna’dan kalkan Rus bayraklı “Jibek Joli” isimli tahıl gemisi 1 Temmuz’da Türk sularına girdi. Ukrayna’nın Ankara Büyükelçisi Vasil Bodnar, aynı gün Türkiye’yi “gemiye müdahale etmeye” çağırdı. Sakarya’nın Karasu Limanı’nın girişinde bekletilen gemi 3 gündür limana yanaşma izni alamadı. Ukraynalı Büyükelçi Bodnar ise dün yaptığı “Türk yetkililer gemiye el koydu.” açıklamasıyla ortalığı ayağa kaldırdı. Aydınlık’ın ulaştığı gümrük yetkilileri “el koyma” iddiasının doğru olmadığı bilgisini verdi.
‘KIRMIZI HATTIN’ İLK GEMİSİ RUSYA’YA DÖNÜŞ YOLUNDA
Türkiye’nin Ukrayna tahılının uluslararası pazara ulaştırılması için Rusya ile görüştüğü haberleri 26 Mayıs’ta ajanslara düşmüştü. Daha sonra Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, 8 Haziran’da Ankara’da bir araya gelerek bir “tahıl koridoru” açılması konusunda anlaştı. Daha sonra Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Rusya ve Ukrayna Savunma Bakanlarıyla bir “kırmızı hat” diplomasisi başlatıldığını duyurdu. 22 Haziran’da Moskova’da görüşen Türk ve Rus askeri heyetleri, uzun süren toplantının ardından ilk tahıl yüklü ticari gemilerinin Ukrayna limanlarından hareket etmesi konusunda anlaşmaya vardı.
Toplantıdan saatler sonra, günlerdir Ukrayna limanında bekleyen “Azov Concord” isimli Türk kuru yük gemisi, Rus ordusunun kontrolündeki Mariupol limanından ayrılan ilk yabancı gemi oldu. 8 bin 154 ton demir cevheri taşıyan Türk şirketine ait Malta bayraklı gemi, 28 Haziran’da Zonguldak Limanı’na yanaşıp yükünü indirdi. Gemi Zonguldak Limanı’nda dört gün kaldıktan sonra Rusya’nın Kavkaz Limanı’na varmak üzere 3 Haziran’da yola çıktı.
KIŞKIRTMA 1 TEMMUZ’DA BAŞLADI
Reuters ajansının önceki gün yaptığı habere göre, Ukrayna’nın Ankara Büyükelçisi Vasil Bodnar, ülkesinin ulusal televizyonunda “Türkiye’nin Ukrayna’dan çalıntı tahıl taşıyan bir Rus gemisine el koyduğunu” söyledi. Bodnar’ın “Türkiye ve Ukrayna arasında tam bir işbirliği var. Gemi şu anda limanın girişinde tutuluyor. Türkiye gümrük yetkilileri tarafından el konuldu. Geminin durumu pazartesi günü yapılacak müfettişler toplantısında belli olacak.” dediği aktarıldı. Büyükelçinin sözleri, Türkiye ve dünya basınında ses getirdi.
Ukrayna’nın Rus kontrolünde olan Zaporojye bölgesine bağlı Berdyansk Limanı’ndan 30 Haziran’da kalkan tahıl yüklü “Jibek Joli” (Kazakça “İpek Yolu”) gemisi, 1 Temmuz’da Sakarya açıklarına ulaştı. Ukrayna’nın Ankara Büyükelçisi Vasil Bodnar, 1 Temmuz’da sosyal medya paylaşımında Türk makamlarına gemiye el koyma çağrısı yaptı. Bodnar, şunları söyledi: “İşgal altındaki Berdansk’ten çıkan “Jibek Joli” gemisi Karasu limanına girdi. Ukrayna Başsavcılığı’ndan aldığımız yazıya istinaden Türk tarafının ilgili tedbirleri almasını rica ettik. Türk makamları ile iyi iletişim ve yoğun işbirliğimiz var. Alınacak kararların Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü ihlal etme girişimlerini önleyeceğinden eminim.”
BÜYÜKELÇİ YALAN SÖYLEDİ
Aydınlık’ın Gümrük yetkililerinden edindiği bilgiye göre “el koyma” ya da “alıkoyma” söz konusu değil. Geminin çalıntı tahıl taşıdığıyla ilgili gelen ihbarlara dair bir soruşturmanın yürüdüğü, bu süre zarfında da Jibek Joli’nin Karasu Limanı’nın girişinde bekletildiği bilgisi paylaşıldı. Böylece daha önce Türkiye’ye yönelik Rus turizmini dinamitlemeye yönelik açıklamalarıyla tepki toplayan Büyükelçi Bodnar’ın “Türk yetkililer el koydu” iddiasıyla da Türk-Rus anlaşmasıyla açılan ve tüm dünyada takdir toplayan tahıl koridoruna “siyasi bir mayın” döşemek istediği ortaya çıktı.
Reuters’in dün geçtiği ve “kıdemli bir Türk yetkiliye” dayandırdığı bir diğer haberde, “alıkoyma/el koyma” iddiası reddediliyor. Yetkilinin, “Başvuru üzerine, Jibek Joli gemisi Karasu’da durduruldu. İddialar etraflı bir şekilde araştırılıyor. Tahılın üzerinde kime ait neticede üzerinde yazmıyor.” ifadelerini kullandığı aktarıldı.
Rus haber ajansı Ria Novosti’nin Türk Gümrük İdaresi’nden bir kaynağa dayandırdığı haberine göre dün öğlen itibariyle Türkiye henüz konuyla ilgili bir karar verilmemişti ve gemi Karasu Limanı girişinde beklemeyi sürdürüyordu. DHA’da çıkan haberde ise gemi limana yanaştıktan sonra tahılın tırlarla Konya’ya götürüleceği kaydedildi.
KAZAK ŞİRKET ‘SEVKIYAT YASAL’ DEDİ
Jibek Joli isimli geminin aslen bir Kazak şirketine ait olduğu ve Kazakistan’ın konuyla ilgili iddiaların açıklığa kavuşturulması için girişimde bulunduğu öğrenildi. Kazakistan merkezli Jibek Joli isimli kuru yük gemisi, Kazakistan’ın milli demiryolu şirketi Temir Joli’nin alt iştiraki olan KTZ Express Shipping’in mülkiyetinde. Geminin kullanımı için Kasım 2021’de Green Line isimli bir Rus şirketiyle “charter” (kiralama) anlaşması yapılıyor. Rus tarafı da Estonyalı Mangelbert OU şirketiyle Ukrayna’dan Türkiye’ye tahıl taşımak üzere savaştan önce bir anlaşmaya varıyor.
Kazakistan’ın Vlast gazetesinin aktardığına göre Temir Joli tarafından yapılan basın açıklamasında bu bilgiler doğrulandı. Açıklamada “geminin Ukrayna tarafının isteği üzere açılan insani koridordan geçtiği” ve anlaşmanın Estonya ile Türk tarafı arasında yapıldığı vurgulandı. KTZ, durumu açıklığa kavuşturmak ve uluslararası hukukun ihlalinden kaçınmak için Estonyalı şirkete tüm belgelerle (sözleşmeler, sertifikalar vs.) birlikte durumu ayrıntılı bir şekilde açıklamalarını isteyen bir mektup yazmış. Avrupa’da tescilli olan Estonyalı şirket de sözleşmenin ve sevkiyat işleminin tamamen yasal ve meşru olduğunu açıklamış.
‘GEMİ İKİ GÜNE BIRAKILACAKTIR’
Orda.kz sitesine konuşan Kazak uzman Artur Şaknazaryan, Mariupol ele geçirildikten sonra geminin, Rusya’nın Novorssiysk limanına taşındığını söylüyor. Oradan Rus Donanması’nın refakatinde Kerç Boğazı’nı geçerek Türkiye’yle varılan tahıl koridoru anlaşmasından sonra “tahıl taşımak için ilk deneme sevkiyatını” yapmak üzere yola koyulmuş. Şaknazaryan, “Geminin 2 gün içinde serbest bırakılacağını düşünüyorum. Çünkü çok açık ki bu nakliyat Ruslar ve Türkler arasındaki anlaşmaya dayanarak yapılıyor. Tahıl ihracatını riske atmayacaklardır. Görüntü için iki gün gemiyi bekletecekler, iddiaları soruşturduklarını söyleyecekler, daha sonra bir şey bulunamadığını söyleyip gemiye izin vereceklerdir.” şeklinde konuştu.
RUSYA AÇIKLAMA BEKLİYOR
Rusya’nın Ankara Büyükelçiliği’nden konuyla ilgili Rus TASS haber ajansına yapılan açıklamada “Türkiye tarafından konuyla ilgili henüz bir bildirim almadık.” dendi. Rus Interfax haber ajansı da Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov’un “Kremlin’in Rus bayraklı bir geminin Türkiye’de alıkonulduğuna dair bir bilgisi yoktur.” açıklamasına yer verdi. Peskov, “Eğer bir alıkoyma ya da elkoyma varsa, Türk tarafının bununla ilgili büyükelçiliğimiz ya da konsolosluğumuz kanalıyla bize bilgi vermesi gerekir.” ifadelerini kullandı.
Interfax’ın aktardığına göre Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da pazartesi günü basın toplantısında konuyla ilgili şu cümlelerini kullandı: “Durumu anlamamız gerekiyor. Gemi gerçekten de Rus gemisi gibi görünüyor. Rusya bayrağı taşıyor ve sanırım Kazakistan’a ait. Kargo da Estonya ve Türkiye arasında yapılan bir sözleşmeyle taşınıyor.”
ÇAVUŞOĞLU: BM PLANINI UYGULAYACAĞIZ
NTV’nin canlı yayınına katılan Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, tahıl sorunuyla ilgili de bir soruyu yanıtladı. Tahıl koridoruyla ilgili "Bu, biraz da Rusya'nın 'evet' demesine bağlı. BM'nin bir planı var, bize göre de güzel ve objektif bir plan." diyen Çavuşoğlu, BM planının uygulanması halinde Rusya'nın endişelerinin de giderileceğini söyledi. Çavuşoğlu, "Bu planla Rusya'nın da tahıl ve gübre ihracatının önü açılıyor. Bu ürünler, yaptırım listesinde değil ama sigorta ve bankacılık işlemleri bakımından gemiler herhangi bir ürünü uluslararası piyasalara taşıyamıyor." diye konuştu.
Çavuşoğlu, "Rusya'nın İstanbul'daki olası toplantıya 'evet' demesi lazım. Burada konuşulacak detaylarda anlaşılırsa bir merkez kurulacak ve süreç işleyecek." ifadesini kullandı. Oluşturulacak güvenli hatlarla yük gemilerinin Ukrayna limanlarına giriş-çıkışının sağlanacağını belirten Çavuşoğlu, "Biz Rusya'ya BM planı çerçevesinde iş birliği yapacağımızı söyledik. Bunların ikili düzeyde olması mümkün değil, meşruiyetin olması lazım." dedi. Çavuşoğlu, bir askeri heyetin Moskova'da temaslarda bulunduğunu hatırlatarak Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın iki ülke liderleriyle görüşmek istediğini ve tarafları teşvik etmek gerektiğini vurguladı.
