Üretimi baltalayan DEDAŞ’a kim dur diyecek

Doğu-Güneydoğu illerinin hem üretimini hem de hane yaşamını etkileyen elektrik dağıtım hakkı 2013'te Tivnikli ailesine ait Eksim Holding'in Dicle şirketine satıldı. Bölgede elektriği, dolayısıyla da suyu kesilen çiftçinin mahsülü tarlada kuruyor ya da verimi düşüyor. Çiftçiler, bölgenin üretimini doğrudan etkileyen özel şirkete neden devletin müdahale etmediğini soruyor.

Dicle Elekrtrik Dağıtım A.Ş., (DEDAŞ) çiftçinin ifadesiyle Güneydoğu Anadolu Bölgesinin en önemli sorunu… Enerji pahalı, faturalar çok yüksek, sürekli elektrik kesintileri yapılıyor, ödenemeyen borçlar nedeniyle haciz işlemlerinde çiftçinin enerji hattına yaptığı yatırımlar kullanılamayacak hale getiriliyor, tarım desteklerine el konuluyor, borcu olmayanların da elektriği kesiliyor, ayrıntılı fatura yerine elle yazılmış pusula veriliyor, hayali faturalar kesildiği iddia ediliyor… Benzer sebepler yüzünden vatandaş şikâyetçi, mağdur… Mardin ve Şanlıurfa’da DEDAŞ ile halk arasında sık sık olaylar yaşanıyor. Eylül-Ekim ayları içinde bölgede benzer olaylara şahit olduk.

Bölgenin en önemli sorun işsizlik. Önde gelen istihdam alanı ise tarım. Üreticiler için tarımın önündeki en büyük engel ise DEDAŞ. Çiftçinin “DEDAŞ’ın arkasında kim var kimsenin gücü yetmiyor” diye ifade ettiği Dicle Elekrtrik Dağıtım A.Ş.’ye (DEDAŞ) mercek tutalım.

Bölgenin en önemli istihdamını tarım oluşturuyor. Yıllardır bitirilmeyen GAP nedeniyle de sulamada toprak altı su kullanılıyor. Toprak altı suda da sondaj derinleştikçe kullanılan enerji miktarı artıyor. Dönümde kullanılan enerji bedeli bin lirayı buluyor.

2013'TE SATILDI

Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Batman, Siirt ve Şırnak illerinin enerji dağıtım ve perakende satış hakkı 2013 yılında Eksim Holding'in sahip olduğu Dicle Enerji Yatırım Sanayi ve Ticaret A.Ş.’ye satıldı. Bu satışta Albaraka Türk, Kuveyt Türk, Halkbank ve Ziraat Bankası'ndan kredi alan Eksim Holding'in elini cebine atmadan bu alışverişi yaptığı basına yansımıştı. Eksim Holding, 20’den fazla iştiraki ve 7 binden fazla çalışanıyla, enerji, gıda ve gayrimenkul alanlarında faaliyet yürütüyor. 1986 yılında Abdullah Tivnikli tarafından kuruldu. O dönem Erdoğan’ın danışmanlığını yapan İbrahim Kalın’ın çocuğunun okul ücretini ödemesiyle de gündeme gelen Tivnikli’nin adı Türk Telekom’un özelleştirilmesinde de geçti. Abdullah Tivnikli’nin rüzgar santrallerinin kapasite artırımına sınırlama getiren yasa tasarısı Meclis’te görüşülürken Ak Partili yetkilileri aradığı ve “30-40 milyon Avrom yanar” diyerek düzenlemede değişiklik yaptırdığı iddia edilmişti.

YERİNE OĞLU GEÇTİ

Kuveyt Türk Katılım Bankası’nda Yönetim Kurulu Üyesi ve Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı olarak da görev yapan Tivnikli, Türk Telekominikasyon A.Ş.’de de Yönetim Kurulu Üyeliği görevi yapmıştı. Hükümete yakınlığıyla bilinen Abdullah Tivnikli’nin 2018 yılında hayatını kaybetmesinin ardından Eksim Holding Yönetim Kurulu Başkanlığına oğlu Ebubekir Tivnikli geçti.

Bölge, tarımsal ürünlerde Türkiye’nin önemli bir açığını kapatan üretimi yapıyor. GAP’ın bitirilmesi ve enerji sorununun çözülmesi halinde bu üretimin katlayarak artıracağı biliniyor. Ancak şu aşamada çözüme dair bir çaba görünmüyor. Bu nedenle tarlalar yine toprak altı suyla sulanacak. DEDAŞ ile çiftçinin de sorunları devam edecek.

'BU GÜCÜ NEREDEN ALIYOR?

DEDAŞ’la bu sorunları yaşayan, yakından bilenlerden Diyarbakır Yenişehir Ziraat Odası Başkanı Süleyman İskenderoğlu ile konuştuk. Şunları anlatıyor: “Ülkemizin gözbebeği Jandarma ile üretici çiftçi karşı karşıya getiriliyor. Bu bölgenin sıkıntılı olduğu biliniyor. Özel bir şirketin tahsildarlığı için veya güvenliği için devletimizle karşı karşıya getirilmeyi kabullenmek mümkün değil.

“Ülkemizin bu Dicle Elektrik'i sorgulaması lazım, bu gücü nereden alıyor? Arkasında kim var? Bu şirketin Türkiye’nin gündemine gelmesi lazım… Acaba birileri bu durumu provoke mi ediyor? Bu da aklıma gelmiyor değil. Tehlike çanları çalıyor, sıkıntılı bölge, yıllarca acı yaşamış bölgede vatandaşı devletle karşı karşıya getirmek doğru değil. Dicle Elektrik haddini aştı, TOMA'larla halka su sıkmak ne demek? Bunun hesabını da ödemeliler.

“Jandarmayla çiftçinin sürekli karşı karşıya getirilmesi telafisi güç sonuçlara sebep olabilir. Ayaklanmalara sebep olabilir. Devlet bu enerji şirketi için vatandaşını karşısına alıyorsa arkasında idarecilerin olduğunun da göstergesidir.”

'HALKLA JANDARMA KARŞI KARŞIYA GETİRİLİYOR'

Vatan Partisi Mardin İl Başkanı Zeyneddin Bozan, bölgede yurttaşların DEDAŞ'la sorunlarında aradıkları ilk isimlerden biri oluyor. Daha önce Dara Köyü'nde DEDAŞ'ın trafoları sökme çabalarına karşı Vatan Partisi heyetini çağıran köylüler, elektriksiz bırakılmalarına izin vermemişti.

Aydınlık'a konuşan Bozan, DEDAŞ'ın uygulamalarını şöyle anlattı:

“DEDAŞ çıkardığı yüksek ve kanunsuz pusulaları malesef fatura niyetine vatandaşa vermektedir. Çiftçinin tüm gelirinin bile karşılayamadığı bu faturaları tahsil edemeyen DEDAŞ, Jandarmayı da yanına alarak çiftçinin kendi imkanıyla kurduğu tesisi haciz etmeye gitmektedir. Haciz işlemini yaparken bile Jandarma zoruyla çiftçinin tesisine yaklaşmasına bile müsade etmemektedir. Bu durumu kabul etmeyen çiftçiyle Jandarma arasında ister istemez sorunlar çıkmaya başlıyor. Çiftçi bu özel şirketin zorbalık ve soygun yapmasından, tahsildarı olarak da Jandarmayı kullanmasından şikayetçi. Hassas olan bölgede kadınların, babaların, annelerin zor durumda kalması yerlerde süründürülmesi, kelepçelenip nezaretlere atılması ister istemez halkın Jandarmamızdan soğumasına sebep oluyor.”

Şanlıurfa’da elektrik kesintilerini engellemek isteyen çiftçiler yolları trafiğe kapatmış ve Jandarma ile karşı karşıya kalmıştı. Mardin’de yine benzer olaylar yaşanmıştı. En son Diyarbakır’ın Lice ilçesinde elektrik sayaçlarını evlerin dışında yüksek yerlere monte etmek üzere yaptığı çalışmaya halk tepki gösterdi. Kuruma yürümek isteyen bir grup vatandaşın üzerine güvenlik güçleri tazyikli su ve sis bombası kullandı. Daha sonra 30 kişi gözaltına alındı. Aynı günlerde Şırnak’ta benzer bir olay yaşandı, halk güvenlik güçleriyle karşı karşıya getirildi.

'BAKANLAR GELİP GÖRSÜN'

Şanlıurfa’nın Siverek ilçesi çiftçilerinden Cevher Türk: “Bu şirket nasıl bir şirket ben bilmiyorum. Devlete mi bağlı özel mi ben bilmiyorum. Jandarma onların arkasına ya Vali’nin ya da Alay Komutanının emriyle gidiyor. Çiftçi rahat değil, hükümet kulak asmıyor ve DEDAŞ kimseyle muhatap olmuyor. Sanki insanları soyarak para alacak gibi… Ziraat Odası Başkanlarımız korkudan seslerini çıkaramıyor.

“Aslında sorun da kolay çözülecek bir şeydir. Ama hep Jandarma ile halk karşı karşıya geliyor. Allah göstermesin bir vatandaşa bir şey olsa ya da askere bir şey olsa ondan sonra ne olacak? Suriye’de bir öğrenci duvara yazı yazmıştı, sonra çıkan olaylar gözümüzün önünde oldu, bugünlere geldi. İki bakan gelse bölgeye tarafları bir araya getirse, nasıl çözüm bulunur konuşulsa… Kaçak kullanım da vardır, kimse yok demiyor, buna da nasıl çözüm üretilir konuşulması gerekir.”

'ÇİFTÇİNİN BÜTÜN BİLGİSİ DEDAŞ'TA'

Diyarbakır’ın Çınar ilçesine bağlı Hasköy Muhtarı Nazım Özmen de yaşadıklarını şöyle anlatıyor: “DEDAŞ köyleri gezmeye başladı, ceza yazıyor. İtiraz eden Jandarmayla karşı karşıya geliyor. Güneydoğunun bir damgası var ya oraya çekmeye çalışıyorlar. İşte devlete karşı geliyorlar, Jandarmaya karşı geliyorlar falan filan, amaç bu diye düşünüyorum. Jandarmanın DEDAŞ’tan yana taraf olduğunu düşünmüyorum. Geri durmaya çalışıyor ama bir yere kadar. Talimat alıyor

“DEDAŞ’a bu yetkiyi kim veriyor, kişisel verileri koruma kanunu var ya şimdi... Tarım Bakanlığı bu suçu işliyor, çiftçinin bütün verilerini DEDAŞ’la paylaşıyor.”

'ÖDEYEMEYECEĞİMİZ RAKAMLAR'

Şanlıurfa’nın Akçakale ilçesine bağlı Pekmezli köyü ve çevre köyler de Jandarma ile sık sık karşı karşıya gelmişti. Pekmezli Çiftçisi Suphi Filiz, “Şirkete tanınan imtiyaz var onu kullanıyor. Jandarmayı da kullanıyor. Yazılan faturaların çok aşırı olması, itirazların kabul edilmemesi, desteklemelerin bloke edilmesi, borcun ödenmesi halinde bile desteklemelerden blokenin kaldırılmaması gibi şeyler insanın aklına çok şeyler getiriyor. Sorunların çözümü için kolaylık sağlamıyor, DSİ’den yapılan sulamada dönümü 70 liraya yapılıyor biz 1000 liraya, buna da uygun bir rakam yapalım dedik kabul edilmedi. Vatandaş ödemek için çabalıyor ama rakamlar ödenmeyecek miktarda olunca ne yapsın?” şeklinde konuştu.