Uzmanlardan çok önemli radyoloji uyarısı

Alman fizikçi Prof. Dr. Wilhelm Conrad Röntgen’in 1895 tarihinde X-ışınlarını keşfetmesi modern tıpta yeni bir sayfa açılmasını sağladı. Tıbbi görüntüleme sayesinde hastalıklara tanı koymak ve tedavi etmek kolaylaştı. Ancak günümüzde gereksiz yapılan görüntülemeler yarardan çok zarar getiriyor. Türk Radyoloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Can Çevikol, ​​​​​ “Radyasyon toz miktarının artması kanser riskini de artırarak halk sağlığını tehdit ediyor.” dedi.

Türk Radyoloji Derneğince düzenlenen "44. Ulusal Radyoloji Kongresi-TÜRKRAD 2023" Antalya'da yapıldı. Kongrede, radyoloji alanında verilen hizmetler masaya yatırıldı. 183'ü sözlü sunum olmak üzere klinik araştırma ve olgu sunumlarını içeren toplam 714 bildiri yer aldı. Etkinliğe 1450 kişi katıldı.

Gelişen teknolojinin tıbbı görüntülemede kullanılması, radyoloji hizmetleri, çalışanların sorunları başta olmak üzere birçok konu kongrede gündeme getirildi. Öne çıkan başlıklardan birisi de tıbbı görüntüleme sayısındaki fazlalık. En ufak ağrıda bile röntgen, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi çekilebilmekte. Aydınlık Avrupa’nın sorularını yanıtlayan Türk Radyoloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Can Çevikol, gereksiz yapılan görüntülemenin ne gibi zararlara yol açtığını anlattı.

HASTALIKLARIN TANISI VE İZLEMİNDE KULLANILMAKTA

Tıbbi görüntülemenin modern tıptaki yeri ne?

Modern tıbbın tüm alanlarında olduğu gibi, teknolojik gelişmelere paralel olarak tıbbi görüntüleme ve radyoloji bilimi, görüntüleme cihazlarındaki yeniliklerin yanı sıra, yapay zekâ ve bilgi teknolojilerindeki gelişmeler ile yeniden şekillenmiştir. Günümüzde toplumda meme kanseri gibi bazı hastalıkların taranmasında, hemen hemen bütün hastalıkların tanısında ve izleminde, röntgen, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme gibi radyolojik görüntüleme yöntemleri kullanılmaktadır. Elbette hastalığa göre uygun radyolojik yöntemlerin kullanılması, incelemelerin uygun teknikle yapılması ve doğru yorumlanması, uygun tedavi seçiminin en önemli basamağını oluşturmaktadır.

RADYOLOJİK İNCELEME MUAYENE YÖNTEMİ OLDU

Radyoloji alanında en öne çıkan sorunlar neler?

Türkiye’de hekimlerin hastalara muayene için yeteri kadar zaman ayıramamaları ve bu nedenle radyolojik incelemelerin adeta muayene yöntemi olarak kullanmak zorunda kalınması nedeni ile giderek artan radyolojik inceleme sayıları.

Artan sayı nedeni ile standartlar dışında, düşük kalitede yapılan incelemeler.

Özellikle hizmet alımlarında, hastane yönetimlerinin baskısı ve hizmet alımı firmalarının kar odaklı yaklaşımları nedeni ile tetkik, raporlama, teleradyoloji konularında dünyada belirlenmiş standartlara uyulmaması ve bunun yetersiz denetimi olarak sıralayabilirim.

Ayrıca giderek artan tetkiklere cevap verebilmek için radyologların birim zamanda yaptıkları tetkik ve raporlama sayıları artmakta ve bu durum ücret politikalarına yansımadığı için emekleri dolaylı olarak ucuzlatılmaktadır.

İSTENEN TETKİK SAYISI ÇOK FAZLA

‘Gereksiz tıbbı görüntüleme yapılıyor’ eleştirileri uzun bir dönemdir gündemde. Sizde bu eleştiriye katılıyor musunuz?

Bu eleştiriye kesinlikle katılıyorum. Bütün dünyada hastaya sağlayacağı yarar, olası zararlar ve tetkik maliyeti de düşünülerek hangi tetkikin o hasta için uygun olduğu gerekçelendirilmektedir. Ülkemizde uygun gerekçelendirme yapılmadan istenen tetkik sayısı çok fazladır. Zaten OECD ülkeleri arasında nüfusa oranla yapılan bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme sayısında uzun süredir birinci sırada olmamız da bunu göstermektedir.

BİREYSEL MEMNUNİYET İÇİN RADYOLOJİK İNCELEME YAPILIYOR

Neden bu kadar fazla görüntüleme yapılıyor. Ne zararı var?

Hekimlerin hastalara muayene için yeteri kadar zaman ayıramamaları ve adeta radyolojik incelemeleri muayene yöntemi olarak kullanmak zorunda kalmaları en önemli neden. Bunun yanında niceliğe odaklı, tıbbi gerekçe göz önüne alınmadan, bireysel memnuniyeti sağlamak için yapılan radyolojik incelemelerin çok olması ve bunun bir politika olarak benimsenmiş olması da önemli bir neden olarak karşımıza çıkıyor.

Özellikle iyonizan radyasyon içeren ve uygun gerekçelendirme yapılmadan gerçekleştirilen bilgisayarlı tomografi, röntgen, mamografi, anjiografi gibi incelemeler, toplumun kümülatif radyasyon doz miktarını ve dolayısı ile kanser riskini artırarak halk sağlığını tehdit etmektedir.

Bunun yanı sıra standartlara uygun olmayan inceleme ve raporlamalar, inceleme tekrarına, hastaların tedavisinde gecikmeye, gereksiz cerrahi işlemlere ve ülkemizin maddi kaynaklarının kötü kullanımına neden olabilmektedir.

HEKİMLERE MUAYENE İÇİN YETERLİ ZAMAN VERİLMELİ

Gereksiz yapılan tetkiklerin nasıl önüne geçilecek?

Bunların önüne geçilebilmesi için hekimlere muayene için yeterli zaman ayrılması, bireysel memnuniyet yerine uygun gerekçelendirme yapılarak tetkiklerin istenmesi, tetkik, raporlama, radyoloji hizmet alımı ve uzaktan raporlama standartlarının belirlenmesi ve bunların denetlenmesi gerekmektedir.

Gerektiğinden fazla görüntülemenin yapılması sadece Türkiye’nin sorunu mu? Dünyadaki tabloyu ve radyoloji hizmetlerini bu anlamda nasıl buluyorsunuz?

Amerika Birleşik Devletleri’nde ve gelişmiş Avrupa ülkelerinde klinik karar destek sistemleri kullanılmakta ve tetkikler uygun gerekçelendirme ile yapılmakta olduğundan, gereğinden fazla görüntüleme gibi bir sorun oluşmamaktadır. Ama daha önemlisi hizmet alımları dahil tüm alanlarda standartlar belirlenmiş olduğundan ve uygun şekilde denetlendiğinden, uygun olmayan tetkik, raporlama ve artmış maliyetler gibi sorunların önemli ölçüde önüne geçilmiştir.