Vergi memurlarını azaltmanın bedeli 9 milyar sterlin

İngiltere'de vergi toplayan kurum olan HMRC (ing: His Majesty's Revenue and Customs - Majestelerinin Gelir ve Gümrük İdaresi) kovid tedbirleri kapsamında vergi uyum biriminde çalışan 1350 memuru, kovid ile mücadele kapsamındaki görevlere kaydırdı ve sonucunda vergi uyumu biriminde çalışan memur sayısı yüzde 12 azaldı. Ulusal Denetim Ofisi'nin (ing: National Audit Office) denetim raporuna göre bu kaydırmanın sonucunda, bu birimin kontroller ile sağladığı gelir miktarı toplam vergi gelirlerinin yüzde 5,2 seviyesinden yüzde 4,2 seviyesinde düştü ve toplam 9 milyar sterlin gelir kaybı yaşandı. Personel eksikliği sebebiyle kovid döneminde şirketlerin vergi kaçırma alanındaki bazı kontrolleri askıya alınmıştı. Ayrıca bu dönemde vergi kaçakları ile ilgili birçok duruşma da yapılamadı ve duruşma sayısı yıllık 700 seviyelerinden 160 seviyelerine kadar düştü. Kovid sonrası dönemde de bu vergi kayıplarının ne kadarının geri kazanılabileceği şüpheli çünkü kamuda hala bu alanlarda personel eksikliği devam etmekte. HMRC'deki yetkili bu durum karşısında mevcut personel ile vergi kaçırma konularında önceliklendirme yaptıklarını ve verginin en çok kaçırılma riski olan alanlara mevcut personelin yönlendirildiğini belirtti. Aynı yetkili 2023'te 2500 vergi uyum personeli işe alacaklarını ve kurumun herkesten vermesi gereken verginin tahsili konusundaki becerilerini artıracağını vurguladı.

Türkiye'deki vergi toplama birimi bir bakanlığa bağlıdır ve konunun politik bir yanı vardır. İngiltere ise bu vergi toplama işini politik bir birim ile yapmaz yani HMRC hiçbir politik merciye, kişiye bağlı değildir. Hesabını parlamentoya ve mahkemelere verir ve Hazine Bakanlığı'nın belirlediği vergi politikalarını uygular. Yani vergi politikalarını politik birim yapar ancak vergi toplama ve denetim işini parlamentoya hesap veren bir kurum yapar.

HMRC gibi politik bağımsızlığı olan kamu kurumlarının ait olduğu gruba verilen genel isim NGMD (ing: Non-ministerial Government Department - Bakanlığa bağlı olmayan devlet kurumu). Bu kurumlara verilebilecek diğer örnekler Hayır kurumları, Rekabet Kurumu, Gıda standartları Kurumu, Ulusal Arşivler, Ulusal İstatistik Ofisi, Orman Komisyonu, Ulusal Birikim ve Yatırımlar, Demiryolu ve Karayolları Ofisi vs.. Sanki İngiltere'de kamu yönetimini tasarlayan akıl, politik birimlere pek güvenmemiş ve birçok kritik kurumu politikadan bağımsız konumlandırmış.

Bu politik bağımsız kurum konusu kulağa güzel gelebilir ancak bu sistemin parlamenter monarşi idaresi altında çalıştığını hatırlamalıyız. Diğer taraftan İngiltere'de bağımsız gibi görünen kurumların gerçekten bağımsız olup olmadıkları ve nerelere bağımlı oldukları da ayrıca tartışılabilir.

İngiltere örneğinin Türkiye'ye verdiği temel mesaj, vergi uzmanı ve denetmenleri sayısında çeşitli sebepler ile azaltma yapmanın pek iyi bir fikir olmayabileceğidir. Özellikle içinden geçtiğimiz dönemde enerji ve rafineri şirketlerinin elde ettikleri astronomik kar miktarları konusunda Avrupa'da birçok ülkede kar paylaşımını düzenleyici bazı tedbirler alınmıştır, Türkiye'de de benzer tedbirler alınabilir.