Vietnam ABD’ye kanacak mı?

ABD Başkanı Joe Biden ve Vietnam Komünist Partisi (VKP) Genel Sekreteri Nguyen Phu Trong, iki ülke ilişkilerinin düzeyinin “kapsamlı stratejik ortaklığa” yükseltilmesinde anlaştı. Biden, Hindistan’da düzenlenen G20 Zirvesi’nin ardından Vietnam’ın başkenti Hanoi’ye giderek VKP Genel Sekreteri Nguyen Phu Trong ile bir araya geldi.
İki lider, 10 Eylül’deki görüşmenin ardından düzenledikleri ortak basın açıklamasında, iki ülke ilişkilerinin düzeyinin “kapsamlı stratejik ortaklığa” yükseltilmesine ilişkin ortak bildiri kabul ettiklerini duyurdu. Biden, ilişkilerin düzeyinin yükseltilmesinden memnun olduğunu belirterek, bunun ABD ve Vietnam arasındaki ekonomik ilişkilerin genişletilmesi için önemli bir adım olduğunu belirtti. Vietnam lideri Nguyen Phu Trong, iki ülkenin ilişkilerini normalleştirip, “kapsamlı ortaklıklarını” kurmalarından bu yana güçlü ve etkili ilerlemeler kaydettikleri konusunda mutabık kaldıklarını belirtti. Yeni ortaklık sayesinde ABD ile Vietnam arasındaki ilişkilerin ekonomik, ticari ve yatırım işbirliğinin teşvik edilmesi yoluyla daha yüksek bir seviyeye çıkarılacağını ifade eden Trong, iki ülkenin bu işbirliğinin tüm dünya için faydalı olduğunu söyledi.

ÇİN VE SOĞUK SAVAŞ

ABD Başkanı Joe Biden gazetecilerin sorularını yanıtlarken, Çin’le “soğuk savaş” başlatmaya çalışmadıklarını ifade ederek, amacının ABD’nin Vietnam ve diğer Asya ülkeleriyle bağlarını geliştirerek dünya çapında istikrar sağlamak olduğunu anlattı. Vietnam gezisini Çin’i “çevrelemek” amacıyla yapmadığını söyleyen Biden, Çin’le “bağları kesmek istemediğinin” altını çizdi. Biden, ABD ile Çin arasındaki ilişkileri yeniden rayına oturtma konusunda samimi olduğunu dile getirdi. Beijing merkezli düşünce kuruluşu Taihe Enstitüsü’nün kıdemli üyesi, China Cities Bluebook Consulting’in kurucusu ve başkanı ve Wisconsin Eyaleti Uluslararası Ticaret Konseyi’nin eski başkanı Einar Tangen Biden’ın bu sözlerini Global Times’a değerlendirdi. Tangan, “Biden, G20’den sonra Vietnam’a kısa bir ziyarette bulundu ve burada ABD’nin Vietnam’a yönelik yardımlarının Çin’i kontrol altına almakla ilgili olmadığını söyledi. Bunu mu demek istedi?” şeklindeki soruyu şöyle yanıtladı:

“Öyle demek istemedi. Sürekli olarak Çin’i kontrol altına almaya çalışmadığını söylüyor. Daha sonra dört kez, bir bağımsızlık hareketi veya bir saldırı olması durumunda Tayvan’ı askeri olarak destekleyeceğini söyledi. Açıkçası ABD’de onun ne demek istediğine dair endişeler var.”

ACI HATIRALAR VE SUÇLAMALAR

ABD ve Vietnam, Soğuk Savaş yıllarında, 1955-1975 yıllarında 20 yıl süren kanlı bir savaş yürütmüştü. Savaşta 1 milyondan fazla Vietnam askeri ve 180 bine yakın sivil yaşamını yitirmiş, ABD de 58 bin askerini kaybetmişti. Savaş boyunca topraklarının büyük bölümü ABD tarafından aralıksız bombalanan Vietnam harabeye dönmüş, sivil altyapı ve doğal çevre büyük zarar görmüş, savaşta kullanılan kimyasal bombaların etkileri uzun yıllar silinememişti. Sputnik, “Biden’ın gezisi, Washington’un hâlâ milyonlarca Vietnamlının ölümüne yol açan Vietnam Savaşı’nın “acı verici” mirasından kurtulmaya çalıştığı bir döneme denk geliyor” diye yazdı.

Sputnik’in yorumunda, ABD Dışişleri Bakanlığı’nın İnsan Hakları Uygulamalarına İlişkin 2022 Ülke Raporlarında “otoriter” Vietnam hükümetini yasa dışı öldürme, işkence ve zalimane, insanlık dışı veya aşağılayıcı muameleyle suçladığı hatırlatıldı. ABD Uluslararası Din Özgürlüğü Komisyonu da yakın zamanda Hanoi’ye yönelik “korkunç, devam eden ve sistematik ihlaller” yönünde ciddi iddialar ortaya attı ve Vietnam’ın “Özel Endişe Veren Ülke” olarak belirlenmesini tavsiye etti. Yorumda, “Bu iddiaların ışığında Vietnam halkının ve hükümetinin kendilerine barış ve refah getirme konusunda güvenilir bir ortak olarak ABD’ye nasıl güvenilebileceği merak ediliyor” Biden’ın ziyareti öncesi basında, “ABD, son dönemde Çin’in bölgedeki artan nüfuzunu ve askeri varlığını dengelemek üzere mevcut ittifaklarını yeni bağlantılarla güçlendirme ve yeni ittifak ortaklıkları kurma yönünde adımlar atıyor” yorumu yapıldı.

‘BİDEN’IN RİSKLİ ZİYARETİ’

Biden’ın Vietnam ziyaretiyle ilgili olarak Sputnik’in yorumunda şunlar belirtildi:

“Biden, bu riskli ziyareti aracılığıyla Amerika’nın bölgesel konumunu güçlendirmeyi ve eski ABD Başkanı George H. W. Bush’un kendine özgü ortak demokratik ve sosyal ilişkilere dayalı “yeni bir dünya düzeni” yaratma doktrinini hatırlatan kapitalist değerlere dayalı “yeni bir ekonomik dünya düzenini” empoze etmeyi amaçlıyor. Washington’un küresel ekonomiyi kontrol ederek dünyaya hâkim olma arzusunun düzeltilmiş versiyonu, kaçınılmaz olarak Çin’in ortak kalkınma vizyonunu en büyük engel olarak görüyor. Biden’a göre, Hanoi ile ilişkilerini geliştirmek ve ABD’nin Vietnam’dan ithalatını artırmak, Güneydoğu Asya ülkesini Çin’den ayırmanın yollarından bazıları.”

ÇİN-VİETNAM İLİŞKİLERİ

Çin basınında ise, bu yıl Çin-Vietnam kapsamlı stratejik ortaklığının 15.yıldönümününün kutlandığı hatırlatıldı. Geçen yıl iki komşu ülke arasındaki ticaret yaklaşık 235 milyar dolara çıktı ve bu da Vietnam’ı Çin’in Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği’ndeki en büyük ticaret ortağı ve dünyadaki altıncı en büyük ticaret ortağı haline getirdi. Global Times’a göre, Hanoi Çin’le sağlam bir ilişkinin önemini anlıyor. Sonuç olarak, Çin-Vietnam kapsamlı stratejik ortaklığı, üst düzey ve halklar arası değişimlerle genel olarak istikrarlı ve olumlu bir ivme korudu ve iki hükümet arasındaki ekonomik ilişkilerin ve siyasi güvenin artmasına ve karada daha fazla barış ve istikrara katkıda bulundu.

Çin basınında, “Vietnamlılar pragmatiktir ve Çin’le kardeşlik ilişkilerinden ve “yoldaş-kardeş” dostluğundan faydalanacaklarını biliyorlar; bu nedenle ülkelerini, Hanoi ekonomisini olumsuz yönde etkileyebilecek ABD’nin Çin ile stratejik rekabetine sürüklemek istemiyorlar. Hem Çin hem de Vietnam, anlaşmazlıkların barışçıl çözümüne yönelik bir politika izliyor. Bu, Biden’ın bölgedeki ABD gündemini uygulamaya gelmesiyle birlikte iki ülkeyi barış ve refahı ortaklaşa korumaya teşvik ediyor” ifadelerine de yer verildi.

VİETNAM’IN VAZGEÇİLMEZLERİ

Manila merkezli bir düşünce kuruluşunun başkan yardımcısı olan Prof. Anna Malindog-Uy Sputnik’in şunları söyledi:

“Vietnam’ın Çin’e karşı ABD’nin düzenlediği ve liderliğini yaptığı, ABD’nin müttefiklerinden oluşan küresel koalisyona katılacağına dair herhangi bir belirti görmüyorum. Benim bakış açımdan, Vietnam, Çin gibi komşu ülkelerle olduğu kadar iyi ilişkiler sürdürmesi daha olası. Vietnam, Çin’e karşı ABD liderliğindeki bir koalisyona katılmanın, Vietnam’ın ekonomik gelişimi ve ilerlemesi için hayati önem taşıyan Çin ile ekonomik ilişkilerini potansiyel olarak olumsuz etkileyebileceğini biliyor.”

Uzmanlara göre, Çin Vietnam’ın ekonomik refahı için vazgeçilmez bir konuma sahip ve “özellikle elektronik, tekstil ve tarım sektörlerinde” Vietnam ihracatı için çok önemli bir pazar. Çin aynı zamanda özellikle altyapı geliştirme konusunda Vietnam’daki en büyük yabancı yatırımcılardan biri. Pek çok Vietnam endüstrisi Çin tedarik zincirlerine derinlemesine entegre olmuş durumda. Avustralyalı siyaset bilimci Carlyle Thayer de Sputnik’e “Vietnam, ‘Dört Hayır’ savunma politikasından vazgeçmeyecek (ittifaklar yok, yabancı askeri üsler yok, bir ülkeye diğerine karşı çıkmak için birleşme yok ve uluslararası ilişkilerde güç kullanılmamalı). Vietnam, ABD liderliğindeki Çin karşıtı koalisyona herhangi bir şeye katılmayacaktır” şeklinde konuştu.