Vladivostok Doğu Ekonomi Forumu İzlenimleri-2: Çok kutupluluk tersine çevrilemez

Rusya’nın uzak doğusundaki merkezi şehri Vladivostok’ta 5-8 Eylül’de yapılan 7. Doğu Ekonomi Forumu (EEF), çok kutuplu dünyanın yanı sıra bir “Asya Çağı” tablosu da ortaya koydu. Toplantının üçüncü günü yapılan Başkanlık Oturumu’nda Devlet Başkanı Vladimir Putin’den sonra Çin Halk Cumhuriyeti’nin iki numaralı yöneticisi Li Zhanshu da kürsüden konuştu. Putin’in çok kutuplu dünya vurgularına katıldığını dile getiren Li, “Asya ülkelerinin yazgısında tarihi bir rol oynamak” olduğunu söyledi. Hindistan Başbakanı Narendra Modi ise video mesaj yolladı. Böylece Atlantik ülkelerini korkutan Rusya-Çin-Hindistan ekseni, dijital imkanlarla da olsa Vladivostok’ta bir kez daha kurulmuş oldu.

‘OBAMA, BARIŞI KORUMAK İÇİN NE YAPTI DA NOBEL ALDI?’

Putin, dün özetlediğimiz forum konuşmasında ilk defa Obama’nın Nobel Barış Ödülü almasıyla ilgili bir yorumda da bulundu. Oturumun moderatörlüğünü yapan İlya Doronov’un, Nobel Ödüllü bir Rus’un yönettiği Novaya Gazeta’nın basın lisansının iptal edilmesiyle ilgili sorusuna yanıt veren Putin, özellikle beşeri alanda verilen Nobel Ödülleri’nin itibarını yitirdiğini söyledi.

Putin, “Başkan Obama’yla bir çalışma ilişkim vardı ve görüş ayrılıklarına rağmen hep Amerikalı mevkidaşlarıma saygıyla yaklaştım. Ama Obama neden Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü? Bu konu hakkında daha önce konuşmadım ama beni şunu sormaya zorluyorsunuz: (Başkan Obama) Barışı korumak adına ne yaptı? O görev yaparken dünyanın farklı yerlerinde devam eden çatışmalardan bahsediyorum.” dedi.

BORRELL’İN BOŞBOĞAZLIĞI VE FRANCO GÖNDERMESİ

Sunucu İlya Doronov, izleyicileri gülümseten “kışkırtıcı” sorular sormaya devam etti. Zaporijya Nükleer Santrali’ndeki durum üzerine konuşan Avrupa Birliği Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Josep Borrell’in Rusya için “faşist rejim” ifadelerini gündeme getiren Doronov, Putin’e bu ifadeleri sordu. Putin önce “Bu sözün Zaporijya ile ne ilgisi var?” dedi. Sonra da Borrell için “Yine boşboğazlık yapıyor, kendisi bu konuda uzman.” ifadelerini kullandı.

Borrell’in İspanyol olduğunu hatırlatan Putin, “Eğer 1930’ların İspanya’sında yaşasaydı ve General Franco’nun yaptığı darbenin şifreli mesajı olan ‘İspanya üzerinde bulutsuz bir gökyüzü’ sözünü duysaydı, gidip silaha sarılırdı.” dedi.

“Ancak hangi tarafta yer alırdı? Demokratik bir şekilde seçilen solcu hükümetin mi yoksa darbecilerin mi?” diye soran Putin, “Benim kanaatim darbecilerin yanında yer alırdı. Çünkü bugün Ukrayna’da aynı türden darbecileri destekliyor.” şeklinde konuştu. Bugünkü Ukrayna iktidarının 2014’te yapılan darbeye dayandığını hatırlattı. Bugün Borrell’in Ukrayna’da hem Maidan darbesini hem de devlet tarafından korunan neonazileri savunduğunu vurgulayan Putin, “Sanırım kimin faşistlerin safında olduğu anlaşılmıştır.” ifadelerini kullandı.

‘ABD VE UYDULARININ YAPTIRIMI RUS EKONOMİSİNE DİZ ÇÖKTÜREMEDİ’

Başkanlık Oturumu’nda ne diyeceği en çok merak edilen ikinci isim, Çin Ulusal Halk Meclisi Başkanı Li Zhanshu’ydu. Çin’in yasama organının başkanı olarak devlet hiyerarşisinde Xi Jinping’den sonra ikinci sırada bulunan Li, konuşmasına Rusya ekonomisinin yaptırımlar karşısında gösterdiği direnci takdir ederek başladı. “Putin’in liderliğinde Rus ekonomisi, ABD ve uydularının sert yaptırımlara rağmen çökertilemedi, ayakta kaldı.” diyen Li, Rus ekonomisinin çok kısa bir zaman zarfında kayıplarını telafi ettiğini söyledi. Enflasyon beklentisinin aşağı düştüğünü, sivil tüketimin ve istihdamın toparlandığını, şirket faaliyetlerinin de istikrara kavuştuğunu belirtti.

Çin’in Rusya’yı çok önemli bir ortak olarak gördüğünü ifade eden Li, Batı’nın propagandasına meydan okurcasına “Rusya’yla ticaret, finans, teknoloji, bilim, eğitim ve kültür alanlarında işbirliğine devam edeceğiz.” dedi. Ayrıca Çin’in, Rusya’nın stratejik önem verdiği Uzak Doğu bölgesinin kalkınmasına destek vermeye ve bu sahada rol almaya hazır olduğunu dile getirdi. Çin’in kuzeydoğu bölgesi ile Rusya Uzak Doğu’sunun birlikte kalkınacağının altını çizdi.

ÇOK KUTUPLU DÜNYA TERSİNE ÇEVRİLEMEZ

Rusya Devlet Başkanı’nın konuşmasını “Dünyanın içinde bulunduğu durumu çok güzel özetledi.” sözleriyle öven Li, Putin’in St. Petersburg ve Vladivostok forumlarındaki ana vurgusuna katılarak çok kutuplu dünyanın “tersine çevrilemez bir eğilim” olduğunu vurguladı ve insanlığın özlemlerine cevap verdiğini belirtti. Putin’in “tektonik kayma” diye nitelediği olguyu Li, “Dünyamız köklü ve çalkantılı dönüşümlerden geçiyor.” şeklinde ifade etti.

Hala bazı ülkelerin dar bloklar oluşturduğunu, çatışmalar körüklediğini ve tek taraflı uygulamalara başvurduğunu söyleyen Li, sıfır toplamlı oyun yaklaşımı ve Soğuk Savaş zihniyetinin terk edilmesi gerektiğini dile getirdi. “Çok kutupluluk ve gerçek çok taraflılık, insanlığı ileri götürecek yegâne yoldur.” dedi.

‘KUŞAK YOL İLE AVRASYA EKONOMİK BİRLİĞİNİ BÜTÜNLEŞTİRECEĞİZ’

Bu yılın şubat ayında Devlet Başkanları Xi Jinping ve Vladimir Putin’in stratejik liderliğinde iki ülke arasında kapsamlı işbirliği anlaşmaları imzalandığını hatırlatan Li, bu ortaklık programını hayata geçirmek için var güçleriyle çalıştıklarını söyledi. Li ayrıca Çin’in öncülüğüyle başlayan Kuşak ve Yol Girişimi ile Rusya’nın liderlik ettiği Avrasya Ekonomik Birliği’nin bütünleştirilmesi gerektiğini söyledi. “İşbirliğimizin önünde hiçbir sınır yoktur.” denilen Xi-Putin ortak bildirisinde de “Büyük Avrasya Ortaklığı” hedefi işaret edilmişti.

Li, Putin’in sürekli atıfta bulunduğu “güvenliğin bölünmezliği” kavramına da sahip çıktı. “Bir ülkenin güvenliği, diğerlerinin pahasına olamaz.” anlayışına bağlı kalınması gerektiğini belirten Li, Çin’in barışı sürdürmeye katkısının da “bölünmez güvenlik” temelinde olacağını belirtti. Devlet Başkanı Xi Jinping’in geçen sene ilan ettiği Küresel Güvenlik İnisiyatifi’nin de bu anlayışla kurulduğunu ve kısa zamanda geniş destek bulduğunu kaydetti.

İNSANLIĞI KURTARMAK ASYA’NIN ORTAK YAZGISI

Li’nin yükselen Asya ülkelerinin ortaklığı için yaptığı çağrı ise çarpıcıydı:

“Asya ülkelerinin her biri eşsizdir ancak aynı zamanda birbirini tamamlamaktadır. Önemli bir tarihi rol oynamak ve dünya ekonomisini ayağa kaldırmak Asya ülkelerinin yazgısıdır.” Li ayrıca Asya’nın büyük potansiyelini gerçekleştirmek için “kalkınma siyasetlerinin ve stratejilerinin bütünleştirmesi ve uyumlulaştırması gerektiğini” vurguladı. Ortak projeler ortaya koyarak ticaret ve yatırım için “daha sürdürülebilir ve özgür bir ortam” yaratılması ihtiyacından bahsetti. Ayrıca bu temelde atılan adımların, Çin’in neoliberal küreselleşmeye alternatif olarak sunduğu karşılıklı faydaya dayalı “siyasi küreselleşme”ye yeni bir itki sağlayacağını söyledi.

Çin Komünist Partisi’nin 16 Ekim’de Genel Kurultayı’nı yapacağını hatırlatan Li, bu toplantıda “Çin’in sosyalist modernleşmesinin yeni çağının müjdeleneceğini” belirtti. Ayrıca Çin’in bu yoldaki ilerlemesinin, insanlığın modernleşmesine katkı sağlayacağını kaydetti.

Li sözlerini, şu vurguyla tamamladı: “Çin, bütün dünyada çok kutupluluğu kararlılıkla desteklemekte ve yükseltmektedir. Birleşmiş Milletler Şartı’ndaki ilkelere ve amaçlara bağlı olan, akılcılığa ve adalete dayalı dünya düzeni ilkelerini savunan tüm ülkelerle birlikte çalışmaya hazırız. İnsanlığın ortak geleceğine dayalı toplumu birlikte kuracağız.”

HİNDİSTAN, RUSYA’YLA STATEJİK ORTAKLIKTA KARARLI

Hindistan Başbakanı Narendra Modi, “Namaskar!” (Hintlilere özgü selamlama) diye başlayan video mesajında Rusya ile Hindistan arasında “Özel ve Ayrıcalıklı Stratejik Ortaklık” bulunduğunun altını çizdi. Hindistan’ın Vladivostok’ta konsolosluk açan ilk ülke olduğunu kaydeden Modi, Rusya Uzak Doğu’suyla kalkınma işbirliğinin, iki ülke arasındaki stratejik ortaklığın temel direklerinden olduğunu belirtti.

Vladivostok Doğu Ekonomi Forumu’nun bölgenin kalkınması amacıyla işbirliği için büyük bir küresel platform olduğunu söyleyen Modi, Putin’in vizyonunu takdir etti ve kutladı. Kuzey-Güney Koridoru, Çennay-Vladivostok Deniz Koridoru ve Kuzey Deniz Yolu arasında bağlantıları kurmanın işbirliğini geliştirmede büyük rol oynayacağını ifade etti. Hindistan’ın enerji, demir çelik sanayi ve diğer alanlarda hızla büyüyen ticaretinin yanı sıra stratejik önemi artan Arktik bölgesinde de Rusya’yla işbirliğini güçlendirmek istediğini açıkladı.

Kadim Hint öğretisi “Vasudhaiva Kutumbakam”ın (Dünya Tek Bir Ailedir) anlattığı gibi dünyanın bir yanındaki olayların bütün insanlığı etkilediğini belirten Modi, Ukrayna çatışması ve Kovid-19 salgınının özellikle gelişen dünya ülkeler için ciddi zorluklar yarattığını kaydetti. Tahıl, gübre ve yakıt kıtlığına dikkat çekti. Hindistan’ın çözümün diplomasi ve diyalog yoluyla çözülmesinden yana olduğunu dile getiren Modi, Türkiye’nin arabuluculuğunda imzalanan son tahıl anlaşmasını da memnuniyetle karşıladıklarını ifade etti.

PAŞİNYAN DA ‘FIRSATLARA’ VURGU YAPTI

Başkanlık Oturumu’nda konuşan isimlerden birisi Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’dı. Paşinyan, Ermenistan’ın Türkiye ve Azerbaycan’la ilişkilerini normalleştirmesinin bölgenin ve ülkesinin yararına olduğunu söyledi. Stratejik ortakları olan Rusya’nın her iki ülkeyle de yakın ortaklığı bulunmasının, normalleşme süreci açısından fırsatlar yarattığını belirtti.

Ermenistan, Azerbaycan ve Rusya’nın oluşturduğu üçlü çalışma grubunun bölgedeki tüm yolların faaliyete geçmesi için çalıştığını belirten Paşinyan, henüz son aşamaya varılmasa da ilerleme kaydedildiğini söyledi. Krizlerin fırsatlar doğurduğuna katıldığını belirten Paşinyan, Ermenistan’ın Kuzey-Güney Koridoru’nun kesişim noktasında yer aldığını ve bu konumu fırsata dönüştürmesi gerektiğini dile getirdi. Ermenistan-Azerbaycan arasında açılacak yolun, “yeni uluslararası ticaret yollarının açılması” anlamına geleceğini vurguladı.

Paşinyan, “Bu proje yalnızca bölge ülkeleri, Ermenistan, İran, Azerbaycan, Gürcistan, Türkiye için değil, aynı zamanda Rusya Federasyonu, Uzak Doğu ülkeleri, genel olarak Doğu ülkeleri, Afrika ülkeleri ve Orta Doğu ülkeleri için de büyük önem taşımaktadır.” ifadelerini kullandı.

Lİ’NİN RUSYA DESTEĞİ BATI’DA RAHATSIZLIK YARATTI

Çin Ulusal Meclis Başkanı Li Zhanshu, Forum’un oturum arasında Vladimir Putin ile bir görüşme gerçekleştirdi. Bu buluşmada, Xi ve Putin’in “stratejik bilgeliği” sayesinde Çin ve Rusya’nın “her zamankinden daha güçlü” olduğunu söyleyen Li, “İki ülke arasındaki siyasi güven, stratejik eşgüdüm ve pragmatik işbirliği yeni doruklara ulaşmıştır.” şeklinde konuştu.

Li, ayrıca Moskova’ya geçerek Devlet Duması (Meclisi) Başkanı Vyaçeslav Volodin ve Federasyon Konseyi Sekreteri Valentina Matviyenko ile de heyet toplantısı yaptı.

Duma’nın internet sitesinde paylaşılan bilgi notunda, Li’nin Rusya’nın Ukrayna harekâtına şu sözlerle destek verdiği alıntılandı: “ABD ve NATO müttefiklerinin Rusya sınırları yakınında varlıklarını genişleterek Rusya’nın ulusal güvenliğini ve Rus vatandaşlarının yaşamlarını ciddi bir şekilde tehdit ettiğini görüyoruz. Rusya tarafından temel çıkarlarını koruma amacıyla alınan tedbirlerin zorunluluğunu tamamen anlıyoruz ve destek sağlıyoruz.”

ABD’nin New York Times gazetesi, bu satırları kaçırmadı. Önceki gün yayımlanan bir haberde bu sözler, “Çin’in Rusya’nın Ukrayna işgaline verdiği en üst düzey destek” olarak sunuldu.

YARIN: Zaharova’yla Darya Dugina üzerine sohbet

Vladivostok Doğu Ekonomi Forumu İzlenimleri-1: Güneşin doğduğu topraklarda yükselen Asya buluşmasıGündem