Xi’den Biden’a Tayvan uyarısı: Ateşle oynamayın, yanarsınız

Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) Devlet Başkanı Xi Jinping ile Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Biden, Tayvan adasıyla ilgili gerginlik büyürken, 2 saat 17 dakika süren bir telefon görüşmesi yaptı. Biden’ın başkan olduktan sonra Xi ile yaptığı 5’inci görüşmede, Tayvan meselesi dışında iki ülke arasındaki ilişkilerin geleceği önemli yer tuttu. Görüşmenin içeriğine dair Beyaz Saray, “ABD’nin Tayvan politikası değişmemiştir.” vurgusuyla kısa bir bilgi notu paylaşırken Çin Dışişileri Bakanlığı, kapsamlı bir görüşme özeti yayımladı. Burada yer alan ifadelere göre, iki lider arasındaki uzun görüşmede, Xi Jinping’in Tayvan konusunda Biden’a “Ateşle oynamayın, yanarsınız.” dedi. Son yıllarda Çin, ABD’ye karşı Batı’nın “meydan okuma” dediği daha güçlü bir duruş sergilese de Devlet Başkanları arasında yapılan görüşmede bu denli sert bir uyarı yakın zamanda ilk defa yapıldı.

1,4 MİLYAR İNSANIN SAĞLAM İRADESİ

Çin Dışişleri Bakanlığı, görüşmenin içeriğine dair bir bilgi notu paylaştı. Burada yer alan bilgilere göre, Xi Jinping dünyadaki köklü dönüşümler ve Çin-ABD işbirliğinin geleceği konularının dışında Tayvan meselesinde Çin’in duruşunu ayrıntılı bir şekilde aktardı. Xi, “Tayvan meselesinin tarihsel iniş çıkışlarının gün gibi berraktır.” dedi ve “Tayvan Boğazı’nın her iki yakasının da bir ve aynı Çin’e ait olduğunu” vurguladı. Çin ve ABD arasında imzalanan Üç Ortak Bildiri’nin her iki tarafın siyasi yükümlülüklerini ortaya koyduğunu belirten Xi, tek Çin ilkesinin Çin-ABD ilişkilerinin temeli olduğunu ifade etti. Çin’in “Tayvan’ın bağımsızlığı”na yönelik ayrılıkçı hareketlere ve dış güçlerin müdahalesine güçlü bir şekilde karşı koyacağını söyleyen Xi, “Hangi biçimde karşımıza çıkarsa çıksın ‘Tayvan’ın bağımsızlığı’ güçlerine karşı asla hiçbir alan bırakmayacağız.” şeklinde konuştu.

Xi, Biden’a şunları söyledi: “Çin hükümetinin ve halkının Tayvan meselesi üzerine duruşu tutarlıdır. Çin’in ulusal egemenliğini ve toprak bütünlüğünü kararlılıkla savunmak, 1,4 milyardan fazla Çinlinin sağlam iradesidir. Halkın görüşleri çiğnenemez. Ateşle oynayan, kendisini yakar, yok olur. ABD’nin bunu açık bir şekilde gördüğü umulmaktadır.”

Xi, ABD’nin tek Çin ilkesini ve Üç Ortak Bildiri’yi hem sözde hem de eylemde yerine getirmesi gerektiğini söyledi.

ÇİN’İ TEHDİT GÖREREK YANILIYORSUNUZ

Çin-ABD ilişkilerinin geleceğine dair de uyarılarda bulunan Xi, Çin’le ilişkilerin “stratejik rekabet” şeklinde tanımlanması ve Çin’in “baş rakip ve uzun vadeli en ciddi meydan okuma” olarak görülmesinin “ABD’yi yanlış yönlere sevk edeceğini” söyledi. Bu yaklaşımın Çin-ABD ilişkilerini ve Çin’in gelişimini “yanlış okuduğunu” söyleyen Xi, iki ülkenin halkını ve uluslararası toplumu da yanılttığını vurguladı. İki ülkenin küresel ekonominin yaşadığı çalkantıları göz önünde bulundurarak işbirliği yapması gerektiğini dile getiren Xi, “makroekonomi politikalar arasında eşgüdüm sağlama, küresel endüstriyel ve tedarik zincirlerini istikrarlı kılma, küresel enerji ve gıda güvenliğini koruma” başlıklarını öne çıkardı.

Xi ayrıca “(Ekonomi ve ticaretin) temel yasalarını hiçe sayarak tedarik zincirlerini ayrıştırma ya da kesme yönünde girişimler, ABD’nin ekonomik canlanmasına yardımcı olmayacaktır.” uyarısında bulundu. Bu tür hamlelerin yalnızca dünya ekonomisini daha kırılgan hale getireceğini vurgulayan Xi, tarafların sıcak bölgelerde gerilimleri düşürmek, dünyanın Kovid-19’dan bir an önce kurtulmasını sağlamak, stagflasyon ve durgunluk (resesyon) riskini düşürmenin yanı sıra Birleşmiş Milletler’i merkezine alan ve uluslararası hukuka dayanan uluslararası sistemi korumak için çalışması gerektiğini söyledi.

Dünyada çalkantı ve dönüşüm eğilimlerinin şekil değiştirdiğine, kalkınma ve güvenlik açığının hızla büyüdüğüne dikkat çeken Xi, bütün dünyanın böylesi bir değişim ve düzensizlik ortamında, Çin ve ABD’den dünya barışını ve güvenliğini korumak, küresel kalkınma ve refahı artırmak için liderliği üstlenmesini beklediğini dile getirdi. Xi, “Bu, iki büyük ülke olarak Çin ve ABD’nin sorumluluğudur.” ifadelerini kullandı.

BIDEN, MESAJI ALDI

Çin tarafından dağıtılan bilgi notunda Biden’ın sözleriyle ilgili kısa bir bölüm yer aldı. Buna göre ABD Başkanı Biden, dünyanın kritik bir dönemde olduğunu söyledi. ABD-Çin işbirliğinin sadece iki ülkenin değil, bütün dünyanın yararını olduğunu belirtti. ABD’nin Çin’le iletişim kanallarını açık tutmak, karşılıklı anlayışı geliştirmek ve yanlış algılamalar ve hesaplamalardan kaçınma umudunda olduğunu dile getirdi. Ayrıca “İki ülkenin çıkarları ortaklaştığında birlikte çalışacağımızı, ayrıştığında ise bunları uygun bir şekilde yöneteceğimizi umuyoruz.” dedi. Biden, ABD’nin tek Çin politikasına bağlılığının değişmediğini ve ABD’nin “Tayvan’ın bağımsızlığını” desteklemediğini ifade etti.

Öte yandan Beyaz Saray, görüşmeye ilişkin bir paragraflık bir bilgi notu dağıttı. Burada görüşmenin Biden hükümetinin girişimiyle, ABD ile ÇHC arasında iletişim kanallarının sürdürülmesi ve derinleştirilmesinin yanı sıra “ayrılıkları sorumlu bir şekilde yönetmek ve çıkarlar uyumlu olduğunda birlikte çalışmak” amacıyla yapıldığı vurgulandı. Görüşmede konuşulan başlıklar arasında “ikili ilişkilerle ilgili önemli konular, diğer küresel ve bölgesel meseleler, özel olarak iklim değişikliği ve sağlık güvenliği” sayıldı. Tayvan konusunda ise ABD Başkanı Biden’ın “ABD’nin politikası değişmemiştir. ABD, statükoyu ve Tayvan Boğazı’nda istikrarı değiştirme yönünde tek taraflı çabalara güçlü bir şekilde karşı çıkmaktadır.” dediği aktarıldı.

GERİ ADIM HAVASI HAKİM

Tayvan’la ilgili gerginlik ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin ağustos ayında adayı ziyaret edeceği haberleriyle birlikte tırmanmıştı. Protokol bakımından Pelosi, ABD’de Başkan ve Başkan Yardımcısı’ndan sonra üçüncü en yüksek temsil görevinde bulunuyor. Dolayısıyla Pelosi’nin Çin’in uyarılarına rağmen Tayvan’ı ziyaret etmesi, Çin tarafından “Tayvan’ın bağımsızlığına” yönelik açık bir kışkırtma olarak görülüyor. Nitekim Çin Savunma Bakanlığı, bu hafta yaptığı açıklamada, "Pelosi Tayvan'ı ziyaret ederse, Çin ordusu boş durmayacak." ifadesini kullanmıştı.

ABD ise Çin’in kararlılığı karşısında geri adım sinyalleri verdi. Gazetecilerin konuyla ilgili sorusunu yanıtlayan Joe Biden, “Pentagon iyi bir fikir olmayacağını düşünüyor.” ifadesini kullandı. Pelosi’nin ofisinden gelen “Güvenlik gerekçesiyle ziyaret planlarımızı paylaşamayız.” açıklaması, spekülasyonlara alan açmıştı. Ancak ABD’nin hakim sınıflarıyla bağlantılı medya organlarında, Çin’le gerginliği tırmandırmanın büyük bir hata olacağı yönünde makaleler yayınlandı. Biden’ın Xi ile görüşmeyi talep eden taraf olması ve Çinli liderin çok sert ifadelere rağmen tek Çin ilkesine bağlılığını teyit etmesi, ABD hükümetinde galebe çalan eğilimin Çin karşısında geri adım atmak olduğunu gösteriyor.