Yaptırım dalgası küresel kriz çıkaracak

Rusya'nın Ukrayna'daki unsurlara yönelik operasyonu sürerken, ABD cephesi bu ülkeye yönelik ekonomik yaptırmalarını artırmak için çalışmalar yapıyor. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'in, Biden yönetimi ile müttefiklerinin Rus petrolüne yönelik ambargoları değerlendirdiğini açıklaması dün piyasalarda adeta bomba etkisi yarattı. Sabah saatlerinde Asya borsalarında başlayan satışlar gün içinde Avrupa borsalarına da yayıldı. Brent petrolün fiyatı Rus petrolüne ambargo endişeleriyle 140 dolara dayandı. Beyaz Saray'dan aktarılan kulislere göre ABD, Avrupalı müttefikleri bu karara katılmasalar da kendi başına yaptırım uygulamayı düşünüyor.

AVRUPA'YI YAKACAKLAR

Rusya-Ukrayna savaşının yarattığı tedarik endişeleri yüzünden zaten bir süredir artan Avrupa doğalgaz fiyatları yeni açıklamanın ardından yüzde 25 yükseldi. Bin metreküplük gazın fiyatı 3 bin doları aştı. Avrupa gaz tedariğinin üçte birini Rusya’dan sağlıyor. İthal edilen gazın önemli bir kısmı ise Ukrayna üzerinden geliyor. Salgın döneminde Avrupa'da dizel fiyatları 1 avroya kadar gerilemişti. Şu günlerde ise 2 avroyu aştı. Akaryakıt fiyatlarının yükselmesi Avrupa ülkelerinde enflasyonu körükleyecek. Almanya özelinde tüketici kredi faizlerinin de hızla yükseldiği gözleniyor. Yüzde 0.9 ile 1.1 olan faizler 2-3 hafta içinde yüzde 2'nin üzerine çıktı.

MADEN FİYATLARI ZIPLADI

Sadece gaz ve petrol değil maden fiyatları da yaptırımlardan olumsuz etkileniyor. Asya’da Newcastle kömürü cuma günü yüzde 35 artarak ton başına yeni rekor seviyesi olan 353.7 dolara yükseldi. Piyasalarda satış dalgası yaşanırken güvenli liman altının onsu 2 bin doları gördü.

Rekor seviyeye çıkan bakır fiyatları ton başına 10 bin 835 dolar oldu. Rusya bakır üretiminde küresel üretimin yaklaşık yüzde 3.3'ünü karşılıyor. Rusya'nın üretici olduğu alüminyumda da fiyat 4 bin dolara ulaştı. Paladyum fiyatındaki yükseliş de sürüyor.

Nikel fiyatları da yüzde 16'lık artışla 33 bin doların üzerini test etti ve son 14 yılın zirvesini gördü.

KITLIK YAŞAYACAKLAR

Ukrayna ve Rusya dünya buğday ihracatının yüzde 29’unu, mısırın yüzde 19’unu ve ayçiçeğin yüzde 80’ni karşılıyor. Birçok Avrupa ülkesinde ve Türkiye'de ayçiçek yağında kıtlık yaşanabileceği endişesi hakim. Stokçular yaptırımı fırsat bilerek fiyatlara zam yapıyorlar. Buğday ve mısır gibi temel tüketim ham maddelerinde tedarik sorunu yaşanması bütün bir Avrupa coğrafyasında arz krizine neden olabilir. Küreselde palm yağı fiyatları da yükseliyor. Ton başına bin 573 dolarlık fiyata işaret eden palm yağı vadeli kontratları geçen hafta ise tüm zamanların rekorunu kırdı.

OEDC'DE ACİL TOPLANTI

ABD'nin, Ukrayna'daki operasyonu durdurmak bir yana dünya tedarik zincirinde kalıcı hasarlar verecek şekilde Rusya'ya yaptırımlarını artırma hevesi Avrupa merkezli bir krizi tetikleyebilir. Halihazırda kriz öncesi artan enflasyon karşısında para politikasında daralmaya gidemeyen Avrupa Merkez Bankası'nın yeni tedarik ve fiyat şokunun yaratacağı etkiye ne cevap vereceği belirleyici olacak. Dün sabah bir basın toplantısına Paris'ten bağlanan Türkiye'nin OECD'deki temsilcisi Prof. Dr. Kerem Alkin gelişmeler üzerine Ukrayna Dışişleri Bakan Yardımcısı'nın da katılımıyla OECD bünyesinde bir toplantı düzenleneceği bilgisini aktardı.

YAPTIRIMLAR BATI’YI ÇÖKÜŞE GÖTÜREBİLİR

İngiltere hükümetlerinde 2010-2019 arasında bakanlık yapmış olan Alan Duncan, Rusya’ya yaptırımlar çok ileri götürülürse Batı’da “ekonomik çöküşe” yol açabileceğini söyledi. Boris Johnson'ın Dışişleri Bakanı olduğu dönemde onun Dışişleri Bakan Yardımcısı olan ve 1992-2019 arasında parlamento üyeliği yapan Sir Alan Duncan, İngiliz Today programına verdiği demeçte, Rusya'ya yönelik yaptırımların çok ileri götürülmesi halinde Batı’da enerji fiyatlarının tahrip edici boyutlara ulaşma riskinin bulunduğunu söyledi.

'KENDİMİZİ CEZALANDIRMAYALIM'

The Guardian’ın haberine göre, “Kendimizi cezalandırmamaya dikkat etmeliyiz.” diyen Duncan, Avrupa’nın Rusya’ya karşı bir yanıyla anlaşılır bir “öfke müzayedesi” başlattığını vurgulayarak “Onu yasaklıyorlar, bunu yasaklıyorlar, tamam. Ancak sonunda kendi tedarik kaynaklarımızı yasaklayacağız.” uyarısında bulundu. Rusya’yı yaptırımlarla dezavantajlı bir duruma getirme siyasetini tamamen anladığını ifade eden Duncan, “Ancak bir tür distopik ekonomik çöküşe düşmek için kendimizi dezavantajlı duruma düşürmek istemeyiz. Biz bunun eşiğindeyiz.” dedi.

‘DOĞALGAZ TEDARİĞİ KESİLEBİLİR’

Milletvekili olmadan önce petrol tüccarı olan Duncan, bu sabah, sadece üç saat içinde, vadeli işlem piyasasında doğal gaz fiyatının neredeyse iki katına çıktığını söyledi. “Bunun anlamı, Avrupa çapında gaz tedarik eden şirketlerin vadeli işlem piyasasında marj tamamlama çağrılarını ödeyemeyecek olmalarıdır. Birkaç gün içinde iflas etme riskiyle karşı karşıyalar.” diyen Duncan, “Hepimizi her açıdan etkileyen Avrupa çapındaki gaz dağıtım sürecinin tamamı, artık sadece bir fiyat meselesi değil, aslında onu tedarik edebilmek için bir lojistik meselesidir.” ifadelerini kullandı.

Duncan, gaz arzının kesilmesiyle ilgili soruya da “Sonunda fiyatla başa çıkabilirsiniz, ancak şu anda 600 dolarlık petrol eşdeğerini aşan gaza bakıyoruz. Şimdi, bu fiyat. Ama eğer bu fiyatın etkisi arzı yok ederse, o zaman gazınız yok demektir. Ve gazla ilgili sorun, onu petrolde olduğu gibi başka yerden alarak kolayca ikame edemezsiniz.” sözleriyle yanıt verdi.

ENERJİ YANGINI REZERVLERİ YAKACAK

Yükselen enerji fiyatları enerji ithalatçısı kamu iktisadi teşebbüslerinin (KİT) döviz ihtiyacını artırıyor. BloombergHT'nin haberine göre Merkez Bankası şubat ayında kamu iktisadi teşebbüslerine 5.4 milyar dolarla rekor döviz satışı yaptı. Son 4 ayda yapılan döviz satışı 15 milyar doları aştı. Kur korumalı mevduat sayesinde 13 TL'lerde tutulabilen dolar kuru son bir haftadır 14 TL'nin üzerinde seyrediyor. Fon akımlarında sıkıntı yaşanması döviz kıtlığına neden olurken, yaptırımların etkisiyle bozulan piyasa fiyatlamaları yüzünden ithalat faturası artıyor. Bunun yanında Türkiye'nin iki önemli pazarı Rusya ve Ukrayna'nın kısa süreli de olsa devreden çıkarması bu ülkeler kaynaklı ihracat ve turizm gelir kaybı yaratacak.

ALTERNATİF ÖDEME SİSTEMİ ACİLEN DEVREYE ALINMALI

İnşaat malzemeleri sektöründe faaliyet gösteren Hırdavat Sanayici ve İşadamları Derneği (HISİAD) Dış İlişkiler ve Fuar Komitesi Başkanı Hilmi Uytun'a gelişmelerin sektöre etkisini sorduğumuzda şunları söyledi: "Yurt dışı müteahhitliklerden etkileniriz diye düşünüyoruz. Turizm etkilenir diye düşünüyoruz ama otel yatırımları sürüyor. Kömür ile alakalı işlerde sıkıntının arttığı belirtiliyor."

Sektörlerin etkilenmemesi için Rusya ile alışverişlerde Batı sistemi dışında alternatif ödeme yöntemlerinin devreye alınması bekleniyor. Visa ve MasterCard'ın Rusya'dan çıkarmasının ardından Çinli ödeme sistemi UnionPay devreye alındı. Türkiye'de de UnionPay birçok banka tarafından kullanılıyor. ATM'lerden bu sistemli kartlara para çekilebiliyor, post cihazlarından ödeme yapılabiliyor. Rus turistlerin Türkiye'de bu kartları kullanabileceği belirtiliyor. Merkez Bankası bünyesinde yaptırımlar sonrası Rusya ile finansal işlemlerin nasıl yürütüleeceğine dair bir çalışma yapılıp yapılmadığını ise kaynaklarımızdan öğrenemedik.