Yaptırım düellosu
AB Dışişleri Bakanlar Toplantısı sonrasında konuşan AB Yüksek Temsilcisi Joseph Borrell, Çinli 4 yetkili ve bir kuruluş hakkında yaptırım kararı aldıklarını duyurdu. AB’nin 1989 Tiananmen olaylarından beri ilk defa uyguladığı yaptırımlara Çin’den aynı gün içinde misilleme geldi.
Avrupa Birliği (AB) Dışişleri Bakanları toplantısı dün yaptıkları toplantı sonrasında Yüksek Temsilci Joseph Borrell “Çin, Kuzey Kore, Libya, Güney Sudan, Eritre ve Rusya’dan 11 kişi ve dört kuruluşa yaptırım uyguladık” açıklamasında bulundu.
AB, Çin’e yönelik yaptırımları “Uygur azınlığa yönelik insan hakları ihlalleri” olduğunu belirtti. AB’nin aldığı kararda Çin Komünist Partisi’nin (ÇKP) Sinciang’ta görev yapan üst düzey 4 yetkilisine ve bir kuruluşa yaptırım uygulama kararı alındığı bildirildi.
TİANANMEN OLAYLARINDAN BERİ İLK
Böylece AB, otuz yıldan fazla bir süre sonra Çin’e yönelik ilk defa insan hakları ihlali nedeniyle yaptırım kararı aldı. AB en son 1989 Tiananmen olaylarından sonra Çin’e yönelik benzer yaptırım kararları almıştı.
AB’nin yaptırım uygulanan kişiler arasında Sinciang Kamu Güvenliği Bürosu Başkanı Cheng Mingguo, ÇKP’nin Sinciang’taki parti eski sekreter yardımcısı Wang Junzheng, bölgede eskiden yöneticilik yapan Zhu Hailun ile ÇKP Sinciang parti komitesi daimi üyesi Wang Minshan bulunuyor.
AB’nin Sinciang’taki en üst düzey yetkili, ÇKP Sinciang Parti Sekreteri Chen Quanguo hakkında bir karar almaması dikkat çekti. Chen Quanguo, daha önce ABD tarafından yaptırımlara uğramıştı.
AB tarafından yaptırıma uygulayan kişilerin AB’ye seyahat etmesi engellenirken AB’de bulunan mal varlıkları da donduruldu.
AB, yaptırımlara yasal dayanak olarak geçen yıl kabul edilen bir hukuki mekanizmayı kullanıyor. “Uluslararası İnsan Hakları Yaptırım Rejimi” olarak adlandırılan yaptırım mekanizması AB üyesi ülkeler tarafından kabul edilerek aralık ayında yürürlüğe girmişti.
27 AB hükümetinin tümü cezai tedbirleri kabul ederken bir tek Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto bunları “zararlı ve anlamsız” olarak nitelendirerek yaptırımlara karşı çıktı.
AB’nin yaptırım kararı, ABD, Kanada ve İngiltere’nin yaptırım kararlarından sonra geldi.
ÇİN’DEN MİSİLLEME
Çin’den AB’nin kararına aynı gün içerisinde misilleme geldi. Çin Dışişleri Bakanlığı’nın yaptığı açıklamada “Çin’in egemenliğine ve çıkarlarına ciddi şekilde zarar veren ve kötü niyetle yalan ve dezenformasyon yayan AB tarafından 10 kişi ve 4 kuruluşa yaptırım kararı alınmıştır. İlgili kişilerin ve ailelerinin Çin anakarasına, Hong Kong ve Makao’ya girmeleri, kendilerinin ve bunlarla ilişkili şirketlerin ve kurumların Çin ile iş yapmaları yasaklanmıştır” denildi.
Çin tarafından yaptırım uygulanan kişiler arasında Avrupa Parlamentosundan sekiz üye, belirli ülkelerden yerel yasa koyucular ve iki uzman bulunuyor. Yaptırım uygulanan kuruluşlar arasında Avrupa Birliği, Almanya ve Danimarka’dan kurumlar bulunmakta.
Çin tarafının yaptırım uyguladığı kişi ve kurum isimleri ise şöyle:
Avrupa Parlamentosu’nun Çin delegasyonuna başkanlık eden Alman siyasetçi Reinhard Butikofer, Michael Gahler, Raphael Glucksmann, İlhan Küçük (Türk asıllı Bulgar AP milletvekili) , Miriam Lexmann, Hollanda Parlamentosundan Sjoerd Wiemer Sjoerdsma, Belçika Parlamentosundan Samuel Cogolati, Litvanya Parlamentosundan Dovile Sakaliene, Alman uzman Adrian Zenz ile İsveçli uzman Björn Jerden olduğunu, kurum ve kuruluşların ise AB Konseyi Güvenlik ve Siyasi Komitesi, Avrupa Parlamentosu İnsan Hakları Alt Komitesi, Almanya’daki Mercator Çin Çalışmaları Enstitüsü ve Danimarka Demokrasiler İttifakı Vakfı.
NATO’nun önceki genel sekreterlerinden Anders Rasmussen tarafından kurulan Demokrasiler İttifakı Vakfı’nın da Çin’in yaptırım listesinde olması dikkat çekiyor. Yaptırıma uğrayan bir diğer Avrupalı kuruluş olan Almanya’daki Mercator Çin Çalışmaları ise Avrupa’nın en büyük Çin araştırma enstitüsü olarak geçiyor.
Ayrıca Çin Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada AB’yi “hatasını düzeltmeye ve Çin’in içişlerine karışmamaya” çağırdı.
AB-ÇİN İLİŞKİLERİ
Ekonomik olarak birbirine oldukça bağlı olan iki taraf, yer yer bazı çatışmalar da yaşıyor. 2019 yılında yayımlanan “AB-Çin: Stratejik Bir Bakış” adlı bir AB raporunda Çin, AB için sistematik bir rakip olarak nitelendirilmişti.
Çin-AB ekonomik ilişkileri 2020 yılında artmaya devam etmiş, hatta iki tarafın ticaret hacmi 709 milyar dolara ulaşarak Çin’i, AB’nin en büyük ticaret ortağı yapmıştı. AB ve Çin, 2020 sonlarında Kapsamlı Yatırım Anlaşması ile 7 yıldır süren ve bir türlü çözülemeyen sorunların çözülmesi ile tarihi bir anlaşmaya imza atmışlardı.
AB’nin sembolik de olsa Çin’e yönelik yaptırımları ve Çin’den gelen daha büyük yaptırımlar şeklindeki cevap, büyük ticari hacme ve ortaklıklara sahip iki tarafın dış politikada birbirine daha da sertleştiği bir döneme girildiğini gösteriyor.
