Yasak Kent’in 600 Yılı: Artık Çin halkının egemenlik sarayı!

2020, Yasak Kent’in inşasının tamamlanmasının 600’üncü, müze olarak kullanılmaya başlanmasının ise 95. yılı. Bu, sadece Çin’deki kültür ve sanat çevrelerinin değil, tüm dünyada kültür miraslarının durumunu yakından izleyenler için çok önemli... Yüzlerce yıllık süreçte, halkın girmesinin yasak olduğu bir imparatorluk sarayından halka açık bir müzeye dönüşen Yasak Kent, hanedanların ve feodalizmin hükmünün bitişine, halkın ülkenin sahibi haline gelişine tanıklık etti. Bu tarihi dönüşüm, Çin ulusunun gün geçtikçe artan gücünün de yansıması niteliğinde.

Yasak Kent’in bir kültürel bütünlük olma özelliği, önce mimari kültüründe ortaya çıktı, ikinci olarak 5 bin yıllık Çin medeniyetinin aktarıcısı olan taşınabilir kültürel kalıntıların burada bir araya getirilmesiyle gözler önüne serildi. Üçüncü olarak Yasak Kent’in yansıttığı Ming ve Qing hanedanlarının görünmez tarihi ve kültürel bağlamı, Çinlilerin o dönemlerdeki değer yargıları ile üretim ve yaşam tarzlarını yansıtıyor.

Yasak Kent (İmparatorluk Sarayı Müzesi), saklama kolaylığı ve araştırma amacıyla 1 milyon 860 binden fazla parçadan oluşan koleksiyonunu, malzeme ve şekil gibi açılardan 25 kategoride sınıflandırdı. Örneğin, bronz eşya, yeşim eşya, ünlü Fransız tabloları, seramikler, emaye eşya, lake eşya, altın ve gümüş eşya, giysiler, mobilyalar vb.

ÜÇ AYAKLI BRONZ KAPLAR

İşlevsel özellikler açısından ise koleksiyon genel olarak altı kategoriye ayrılabilir. İlk kategori, devletin gücünün sembolü ve antik dönemdeki görgü kurallarının kanıtı olan eşyalardır. Çeşitli adak kapları, imparatorluk mührü, imparatorların şeref kıtasının bayrak ve silahları ile imparatorun kıyafetleri bunlar arasında sayılabilir.

Çin’de tören adabına büyük önem verilir. Görgü kuralları klasik kitaplarda kayıtlı oldukları gibi, antik eşyalara da yansımaktadır. Bazı özel önemli eşyalar ülkenin sembolü haline gelmiştir. Örneğin, rivayete göre, İmparator Dayu, dokuz adet üç ayaklı bronz kap (Ding) yaptırmış, bu kaplar, Xia, Shang ve Zhou hanedanları döneminde kullanılmıştır.

Song ve Qing hanedanları döneminde, daha önce isimleri zikredilen üç hanedan dönemindeki kültürel atmosferin kaydedilmiş olduğu klasik eserler bulundu. Dolayısıyla bronz tören eşyaları, bugün de Yasak Kent Müzesi’nde saklanan en önemli kültürel kalıntılar arasındadır.

YEŞİM VE ERDEM

Yeşim eşyalar, ilk olarak Neolitik Çağ'da ortaya çıktı. Erdemli insanlar, yüksek ahlak düzeyini yeşime benzetirdi. İmparatorlar da çeşitli bölgelerde yeşim taşı aramış, imparatorluk mühürlerinin çoğu yeşimle yapılmıştır. İmparatorlar genelde altı adet yeşim mühür kullanıyordu. Farklı işlevlere sahip mühürler, hükümdarın emir ve otoritesinin de sembolüydü.

Yasak Kent Müzesi, geçmişleri Neolitik Çağ’a dek uzanan çeşitli şekil ve büyüklükteki yeşim eşyalara ev sahipliği yapmaktadır. Bu eşyalar, Çinlilerin atalarının, göğe ve yere ibadetlerinde kullanılmıştır. Yasak Kent’te saklanan Qing hanedanı döneminden kalma 25 adet yeşim mühür, feodal toplumda yetki sisteminin işleyişinin öğrenilmesinde bize önemli ipuçları sağlamaktadır.

KIYAFET, SİLAH VE İHTİŞAM

Kıyafet ve aksesuarlar, farklı çağların kendine özgü niteliklerini taşırken, feodal çağın hiyerarşi sistemini de yansıtıyor. Özellikle Qing Hanedanı döneminden kalma imparator ve imparatoriçe kıyafetlerinde üstün statü sembolü olan 12 amblem bulunduğu gibi, kıyafetlerin yakalarında ve kollarında Mançuların özellikleri yansıtılmaktadır. İmparatorun prestiji, görkemli şeref kıtasıyla daha da güçlü şekilde hissedilmektedir. Yasak Kent Müzesi’nde, Qing Hanedanı’nın şeref kıtasından kalma bayrak ve silahlar da yer almaktadır. Qing Hanedanı, silah üretimine, yönetimine ve kullanımına büyük önem veriyordu. Yasak Kent Müzesi, ayrıca askeri geçit törenleri ve sonbahar av törenlerinde kullanılan askeri üniformalara ve çeşitli silahlara da ev sahipliği yapıyor.

KALİTELİ GÜNLÜK YAŞAM

İkinci kategorideki üretim ve günlük yaşam eşyaları, Qing Hanedanı döneminde saraylardaki alışkanlıkları, gelenekleri ve eğilimleri yansıtıyor. Ming ve Qing hanedanlarının günlük giysileri, yeme içme ve ulaşım eşyaları müzedeki parçaların büyük bir kısmını oluşturuyor. Günlük yaşamın hemen hemen her alanını kapsayan bu eşyaların çoğu Qing Hanedanı dönemindendir.

İmparatorların günlük yaşamda kullandığı kıyafet, ayakkabı, şapka, mücevher ve yeşim takılar ile yatak örtüsü ve perdeler, bu ürünlerin yapımında kullanılan kumaşlar, ipekliler gibi 100 bin adetten fazla eşya müzede bulunuyor. Bu eşyalar imparatorların rahat ve kaliteli yaşam arayışlarını da yansıtıyor. Çeşitli bölgelerden yeme ve içme kapları dahil 300 bin adetten fazla porselen eser de müze koleksiyonunda yer alıyor.

ÜRETİM ATÖLYELERİ USTA ZANAATKARLAR

Qing Hanedanı dönemindeimparatorluğa ait 40 üretim atölyesi kuruldu. Bu atölyelerde, banyo, tuvalet ve kozmetik eşyaları, ısıtma, soğutma ve aydınlatma araçları gibi saraydaki günlük kullanım eşyalarının üretimi yapılıyordu. Örneğin, Mançuların yemek alışkanlıklarına uygun kavanoz ve tencereler, yelpazeler ve mekanik fanlar, buz kapları, el ısıtıcısı ve maltız gibi araçlar bu atölyelerde imal edilen ürünler arasındaydı.

Bunun yanında, Yasak Kent Müzesi’nde yatak, sandalye, masa ve dolaplar dahil 6 bin parçadan fazla mobilya saklanıyor. En kaliteli malzemelerin kullanıldığı ve usta zanaatkarlar tarafından incelikle üretilen bu eşyalar, günümüzde kusursuz sanat eserleri olarak kabul ediliyor.

RESİM VE KALİGRAFİ ARŞİVLERİ GÜNÜMÜZE KADAR GELDİ

Üçüncü kategori ise Qing Hanedanı döneminde takdir kazanan farklı hanedanlardan kalmış resim ve kaligrafi eserleri, yeşim eşyalar ve Song ile Yuan hanedanlarına ait porselenlerden oluşuyor. İmparatorlar, genel olarak kaligrafi ve hat sanatı ile altın ve taş oymacılığı sanatına çok düşkündü. İmparatorluk, farklı kanallardan çok sayıda resim ve hat eserini bir araya getirdi. Bir hanedan döneminde, imparatorun kaligrafi ve resim eserleri ile şiir ve yazılarının el yazması örnekleri, bir hazine olarak nesilden nesile taşınıyordu. Ayrıca ünlü resim ve hat ustaları ile üst düzey vezirlerden de değerli eserler, saraya kalıyordu. İmparatorluk çatısı altında özel resim merkezi de kuruldu. Bazı değerli eserlere dair rehberler ve arşivler degünümüze kalmış durumda.

'HÜKÜMDAR OLMAK ZOR'

İmparator ve imparatoriçelerin hat yazarken veya kaligrafi eserlerini değerlendirirken kullandıkları mühürler, bugün yüksek sanatsal ve tarihi değerde kabul ediliyor. Örneğin,QingHanedanı döneminde İmparator Yongzheng’in “hükümdar olmak zor" yazılı mührü onun yönetim düşüncesini de yansıtıyor.

Qing Hanedanı döneminde devletin gücünü ve refah seviyesini göstermek için hem sanatsal hem de tarihi değer taşıyan belge niteliğinde resimler de yaptırıldı. Hat ve resim eserlerin yanı sıra, daha önceki hanedanlardan kalan yeşim eşyalar ve Song Hanedanı döneminin şık porselenleri gibi nadir görülen değerli eşyalar çeşitli bölgelerden Qing Hanedanı’na getirildi. Qing imparatorları, yeni ürünlerin geliştirilip üretilmesi emrini verdi. Bu emirler doğrultusunda, çok sayıda emaye ve cam eşya dahil, o dönem kullanımı yaygın olan yeni ürünlerin yanı sıra, yeşim, lake, porselen ve mürekkep taşından eşyalar, sonraki nesillere uğur getirecek eserler olarak korunmuştur.

Qing Hanedanı döneminde saraylarda opera eserleri sahnelenmesi sık görülen bir durumdu. Kostümler, miğferler, senaryolar ve opera karakterlerinin resimleri gibi opera tarihi için hazine değerindeki kültürel kalıntılar da günümüze aktarılmış durumda.

İthal saatler, Qing Hanedanı döneminde daha çok süs eşyası olarak kullanılıyordu. Bugünden bakıldığında ise sz konusu saatler sadece sanat eserleri değil, aynı zamanda bir dönemin teknolojik seviyesini temsil eden, Çin ile yabancı ülkeler arasındaki iletişim tarihini yansıtan nesneler konumunda.

ANTİK VE MODERN KİTAP KOLEKSİYONU

Dördüncü kategori de kültürlerin doğrudan kaydının bulunduğu kitaplardır. Çin medeniyeti, dünya üzerinde kesintiye uğramadan günümüze kadar süren tek medeniyettir. Bunun nedenlerinden biri, Çinlilerin, atalarının kültürel ve manevi değerleri ile niteliklerini içeren klasik kitapları koleksiyon olarak muhafaza etmesi ve bu kitapların nesilden nesile aktarılmasıdır. Çeşitli hanedanların imparatorları elindeki olanakları kullanarak antik kitapları aramıştır. Qing Hanedanı’nın üçüncü imparatoru Shunzhi, veziri Fengquan’ı “Ming Tarihi” kitabında tashih yapmakla görevlendirmiştir. İmparator Qianlong, Dört Bölümde Edebi Külliyat (Si KuQuanShu) eserinin hazırlanması için halka özel kitaplar arama emrini vermiştir. Qing İmparatorluğu’nda Song ve Yuan hanedanları dönemlerinden çok sayıda kitap saklanıyordu.

Bunun dışında, Yasak Kent’te gravürlerden ve kitap basımından sorumlu Wuying Salonu kuruldu.Qing Hanedanı döneminde hazırlanan "Antik ve Modern Kitap Koleksiyonu" ve "Kangxi Sözlüğü"nün saray versiyonları çok iyi korunmuş durumdadır. Wuying Salonu’nda 240 binden fazla gravür tahtasıvardır.

KUTSAL HEYKELLER

Beşinci kategori de dini eşyalardır. Ming ve Qing hanedanlarında Budizm, Taoizm veya Şamanizm gibi çeşitli dinlere inanılırdı. Yasak Kent Müzesi'nde hâlâ çok sayıda kutsal heykel, ibadet ve dini ritüel eşyası bulunuyor. Bu nesnelerin çoğu Budizm ile ilgili. Aralarından bazıları, Qing Hanedanı döneminde İç Moğolistan ve Tibet bölgelerindeki dini liderler tarafından imparatorluğa hediye edilmiş. Bu eşyaların çoğu ise imparatorluğa ait atölye tarafından üretildi. Dikkat çeken önemli bir nokta, çoğu Buda heykelinin ve ibadetler esnasında kullanılan eşyanın hâlâ Qing Hanedanı döneminde bulundukları aynı salonlarda saklanması, yani yerlerinin değişmemiş olması. Bu da Tibet Budizmi’nin Qing Hanedanı’ndaki tezahürünün öğrenilmesi için bir ipucu sayılabilir.

BELGELER, BELGELER...

Altıncı kategoriyi, Ming ve Qing hanedanları döneminde rejimin işleyişi sırasında tutulan kayıtlar, yani arşivler oluşturuyor. Belgeler, bu iki hanedan dönemindeki sosyal, politik, ekonomik, askeri, kültürel ve diplomatik koşulları kapsamlı bir şekilde yansıtıyor ve son derece büyük tarihi değere sahip. Qing Hanedanı’nın son döneminde ve Çin Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında bazı belgeler kaybolurken, bugüne yaklaşık 10 milyon parça kalmış durumda. Bunların çoğu, Çin'in Birinci Tarih Arşivi tarafından saklanırken, saray mobilyaları, mimari, giyim kültürü ve porselen desenleriyle yakından ilgili olan bazı eserler ise Yasak Kent Müzesi'nde yer alıyor.