Yeni belgelerle Kutül Amare Zaferi-2: Zafer Marşı bestelendi
3 Numaralı Könnig Friedrich Wilhelm Grinadya Alayı Orkestra Müdürü Prusyalı Paul İwan tarafından, Eylül 1916'da "Kûtü'l-Amâre Marşı" bestelenir. Bu haber İstanbul'a bildirildiğinde Padişah Sultan Reşad bestekâra teşekkür telgrafı gönderir.
Kutul Amare Zaferi'nin yankıları tıpkı Çanakkale Zaferi gibi büyük oldu. Çanakkale'de ağır yenilgi alan İngilizler, bölgeden çekildikten 4 ay sonra ikinci hezimeti Irak Cephesi'nde Kutul Amare'de aldı. Bu zafer Osmanlı topraklarında ve müttefiki Almanya ve Avusturya-Macaristan'da büyük sevinç yarattı. Viyana zafer haberini alınca bayraklarla donatıldı. Zaferin adına Almanya'da beste yapıldı. Yazımızın son bölümünde zaferin coşkusu ve yankılarını aktarmak istiyoruz:
Başkomutan Vekili Enver Paşa, zaferi Sadaret'e 29 Nisan 1916 günü şu telgrafla bildirir: "Takrîben beş aydan beri kahraman kıta‘âtımızın tazyiki altında Kûtü'l Amâre'de mahsur kalan İngiliz Ordusu nihayet Ordu-yı Hümâyûn'un kuvve-i kâhiresine teslim-i seyf ve silah etmeğe mecbur olmuştur. Osmanlı silahının bu şanlı ve parlak sahife-i fahr-âveri şu suretle cereyân etmişdir. (...) Nihayet her tarafdan ümidi kesilen General Townshend bugün Kûtü'l-Amâre'de bulunan bütün İngiliz Ordusu'nu muzaffer Osmanlı kumandanına teslim etti. Hatırlardadır ki Rus Ordusu kumandanı bundan bir ay evvel yakında Kûtü'l-Amâre'de elini sıkmağa geleceğini General Townshend'e yazmışdı. Şimdiye kadar ta‘dâd edilen üserâ ber-vech-i âtîdir. 5 General, 277 İngiliz zâbiti, 274 Hindli zâbit ve 13.300 neferdir." (Age, s.133-134.)
MÜTTEFEKLERİN KUTLAMASI
Kûtü'l-Amâre zaferinden dolayı Alman İmparatoru J. R. Wilhelm, Avusturya İmparatoru, Bulgar Kralı, Saksonya Kralı da tebrik telgrafı gönderdi. Alman İmparatoru Wilheim mesajında şunları belirtir: "Kûtü'l-Amâre namı bundan böyle Gelibolu ismiyle müterâdifen Türk-Alman uhuvvet-i askeriyyesi tarihinin yâd-ı şân-âverini teşkil edecekdir." (Age, s.139.)
Zaferi duyan Avusturya hükümeti başkent Viyana'yı bayraklarla donatır. Türk elçiliğine ise insanlar akın ederek tebriğini bildirir.
Altıncı Kolordu Komutanı Halil Paşa'ya Avusturya İmparatoru tarafından 25 Mayıs günü "Couronne de Fer" nişanı verildiği, söz konusu nişan ile beratının Avusturya Harbiye Nezâreti aracılığıyla gönderileceği bildirilir.
3 Numaralı Könnig Friedrich Wilhelm Grinadya Alayı Orkestra Müdürü Prusyalı Paul İwan tarafından, Eylül 1916'da "Kûtü'l-Amâre Marşı" bestelenir. Bu haber İstanbul'a bildirildiğinde Padişah Sultan Reşad bestekâra teşekkür telgrafı gönderir. (Not: Bu konuda internette yaptığım araştırmada marşın izine ulaşamadım. Bilen varsa iletirse sevinirim. Ayrıca konuyu müzik araştırmacılarının dikkatine sunarım.)
İNGİLİZ BASINI ATEŞ PÜSKÜRÜR
Türk zaferi İngiltere ve müttefiki Fransa'da de büyük yankı yapar. Gazeteler konuya geniş yer verir. Bazı gazeteler hükümeti eleştirir. Hatalı tutumlarını ifşa eder. Bu bilgiler Osmanlı yönetimi tarafından da takip edilir ve büyükelçiliklerimiz tarafından günü gününe başkente bildirilir. İşte gazetelerdeki haber ve yorumlar:
Times, 1 Mayıs: Kûtü'l-Amâre'nin düşmesinden ve Bağdat'a yapılan gereksiz bir saldırının hemen akabinde İngiliz ordusunun ricat etmek zorunda kalmasından askerlerin değil, takip ettiği siyasetin sonucu olarak İngiliz Hükûmeti'nin sorumlu olduğuna ve milletçe ne yaptığını bilen yeni ve güçlü bir hükûmete ihtiyaç duyulduğu yönünde değerlendirme.
Daily Telegraph, 1 Mayıs: "Basra'nın şimâlinde bulunan kıymetdar gaz yağı menba‘larını düşmanın eline düşürmemek niyeti veya daha doğrusu şarkdaki İngiliz nüfuz ve mevkiini vikâye eylemek maksadıyla geçen senenin Nisan'ında hemen on dört bin kişiden mürekkeb bir kuvve-i seferiyye Basra'dan dahile doğru hareket eylemiş idi. (...) Bu sefînenin Türklerin eline düşmesiyle son ümid dahi mahv olmuşdur. Bu faciaya İngiliz Generalinin Türklere teslim olmasıyla nihayet verilmek icab eyleyip..."
Daily Telegraph, 23 Mayıs: Kûtü'l-Amâre muhasarasının 105'nci gününde İngiliz Avam Kamarası'nda Irak Seferi hakkında yapılan oturumda katılımcıların; sefer için gerekli olan cephânenin yeterli olmadığı, gönderilen yardım kuvvetlerinin zamanında gönderilmediği, yaşanılan sıkıntıların Hindistan İdaresi döneminde olduğu dolayısıyla da sorumluluğun onlara ait olması gerektiği yolundaki eleştirilerine karşı Hindistan Umûru Nâzırı Chamberlain'in verdiği izahat hakkında yarıntılı bilgi.
Morning Post, 11 Mayıs: İngilizlerin Kûtü'l-Amâre yenilgisinden askerlerin mi, siyasîlerin mi sorumlu olduğunun sorgulandığı yazıda, burdan başta "harpte emsali vardır" diyerek işi geçiştirmeye çalışan Başbakan Asquith olmak üzere hiç kimsenin rahatsız olmaması gerektiğine dair...
Times, 15 Haziran: İngiliz Hükümeti, Kutul Amare yenilgisi hakkında çok az bilgi paylaşıyor...
Manchaster Guardian, 24 Haziran 1916: Kûtü'l-Amâre'de esir edilen İngiliz askerlerine karşı Türklerin son derece insanî ve şövalye rûhuyla muamelede bulunduğuna, General Townshend'e karşı gösterilen hürmetin yenilginin üzüntüsünü bir nebze azalttığına ve Gelibolu'dan dönen askerlerce Türklerin "Kızılhaç'a ateş etmeyen bir düşman" olarak hatırlandığına dair bilgi.
FRANSIZ BASINI
Fransız Figaro: "Kûtü'l-Amâre mağlubiyetinin acısını İngilizler nasıl çıkaracaklarını pekala bilirler."
Petit Parisien: Miralay Russe'nin müttefiklerinin İngiltere'nin acı ve sevincini paylaştıklarına dair açıklaması: İngiltere'nin müttefikleri, İngiltere'nin yeis ve sürûruna iştirak eylerler.
Matin: Irak'taki İngiliz kuvvetlerinin Türklere karşı gösterdikleri direnişin Marengo başarısını getiren Massena'nın Cenova'daki haline benzetilebileceğine, buradaki direnişin Rus ordularının Kafkasya'da ilerlemelerine yardım ettiğine, İngiltere ve müttefiklerinin şark üzerindeki hayallerini sekteye uğratmadığına, Türklerin Mısır'a bir hücum tehlikesini ortadan kaldırdığına ve İngiliz askerî tarihinde unutulması mümkün olmayan şanlı bir sayfa olarak hatırlanacağına dair yorum.
HOLLANDA BASINI
Fatherland, 30 Nisan 1916: Kûtü'l-Amâre'de General Townshend'in Türklere teslim olması; on üç bin kişinin kaybedilmesi yanında İngilizler için büyük bir manevî çöküş olduğu, Gelibolu mağlubiyetinden sonra Türkler tarafından ikinci kez İngilizlere büyük bir darbe vurulduğu ve bu yenilginin Gelibolu hezimetinden daha az feci olmadığına dair yorum.
Nieuwe Rotterdameche Liberal, 1 Mayıs: İngiltere'nin Osmanlı nezdindeki nüfuzuna öldürücü bir darbe.
Nieuwe Courant: Kûtü'l-Amâre'deki İngiliz Ordusu'nun Türklere teslim olmasının manevi açıdan çok önemli olduğuna ve Bağdat'a karşı yapılan bu girişimin de Çanakkale'deki gibi bir maceradan ibaret kaldığı...
Handelsblad, 1 Mayıs: Uzun zamandan beri hiçbir cephede düşmanlarına teslim olmayan İngiliz kuvvetlerinin, Kûtü'l-Amâre'de Türklere teslim olmasının manevî açıdan etkisinin büyük olacağı.
Racput Catolica, 1 Mayıs: Kûtü'l-Amâre'nin düşüşü İngiliz tarihinde siyah bir leke olarak kalacak.
ALMAN BASINI
Frankfurter Zeitung, 7 Mayıs: Bugün en kuvvetli taraf Osmanlılardır.
Deutsche Tages Zeitung, 11 Mayıs 1916: Üst düzey bir İngiliz askeri olan Edgar Valois'in Birmingham Daily Post gazetesine verdiği demeçte; İngiliz milletinin Kûtü'l-Amâre yenilgisini fazla abartıp önemsediğine dair yazısından yapılan alıntıya yer verilir.
Western Morning Post: Kûtü'l-Amâre'yi muhasara altına almış olan Türk Ordusu'nu top ile döğmek hususunda tesadüf edilen en büyük müşkil serabın sık sık tekerrüründen ibaret idi.
BİTTİ