Yeni bir Avrasya koridoru: Karadeniz’in kilit rolü

İçinde yaşadığımız dünya sürekli bir değişim halinde. Nispeten kısa yaşam sürelerimizde, iki süper gücü yöneten iki ideoloji arasında dünyanın bölünmesiyle karakterize edilen iki kutuplu sistemden, tek bir hegemonik güç tarafından yönetilen, piramitsel yapıya sahip tek kutuplu dünyaya doğru bir değişime tanık olduk.

Ve bu görüşün tersine, başka bir grup akademisyen, modern çağın geleneksel kutuplaşmaları aştığını, kutuplar çağının sona erdiğini, uluslararası sistem içinde yeni bölgelerin, yeni ağların ve yeni koalisyonların üstlendiği temel rolleri vurguladığını savunuyor.

Aynı zamanda, "bölge" kavramı önemli değişikliklere uğradı. 1960'lardan bu yana, bir “bölge”, tipik olarak coğrafi yakınlığı paylaşan, doğal özelliklere sahip ve ortak tarihi ve bazen kültürel, dilsel, etnik ve dini bağlar sergileyen bitişik siyasi varlıkların kümesini ifade ediyordu.

Bununla birlikte bu tanım zaman içinde, özellikle iletişim ve haberleşme teknolojilerinin yaygınlaşması üzerine evrildi. Günümüzde coğrafi sınırlamaları aşan “bölge” kavramı daha esnek hale geldi. Siyasal sınırlar bölgesel sınırlamaların belirleyicileri olmaktan çıktı. Artık ülkelerin bir araya gelmeleri ve bölgeler oluşturmaları daha göreli, daha kapsamlı hale geldi.

Aslında ülkelerin ekonomik çıkarları, güvenlik endişeleri ve ekonomik kalkınmayı sağlama ve hegemonik güçler tarafından tanımlanan kısıtlamaları kaldırma çabaları, özellikle yeni ortaya çıkan güçler arasında yeni ortak kimliklerin oluşmasına neden oldu.

Uluslararası arenada yeni çerçevelerde yeni bölgelerin kurulmasının temelleri atıldı. Bu açıdan bakıldığında uluslararası sistem içindeki yeni söylemlerin siyasi varlıklar arasında yeni ilişkiler yarattığı ve yeni bir evreni şekillendirdiği görülebilir.

Aslında, son yıllarda uluslararası sahnede, seçici yapısı ve hükûmetler, uluslar, kurumlar ve bireyler de dâhil olmak üzere çeşitli aktörleri kapsayan yeni bir eğilim ortaya çıkmıştır. “Uluslararasılaşma” olarak adlandırılan bu eğilim, kalıcı barışı sağlamak için hükûmetler arası daha derin bağları teşvik ederken, insan toplumlarını yöneten kültür ve değerlerin çeşitliliğini korumayı amaçlamaktadır.

Bu gelişmeler taşımacılık olanaklarının ve yeni koridorların yaygınlaşması dikkate alındığında, bölgemiz açısından özellikle anlamlıdır. Ülkeler arasında giderek artan interkonekte ağların şekillendirdiği günümüz dünyası bölgesel güçlere yeni ortak programlar, küçük ve orta boy girişimler kurmanın zeminini yarattı.

KARADENİZ’İN ÖNEMİ

Öte yandan, Rusya ile Ukrayna ilişkilerindeki mevcut kriz, Kuzey Karadeniz bölgesinde güvensiz bir ortam doğurdu. Benzer şekilde, 7 Ekim 2023'ü takip eden yılda yaşanan olaylar ve İsrail ile Filistinli, Lübnanlı ve diğer bölge halkları arasındaki savaş, Doğu Akdeniz'i istikrarsızlığa sürükledi.

Aynı durum komşu bölgelere de yayılarak Kızıldeniz'i de etkiledi. Sonuç olarak, bölgesel işbirliği için yeni yolların tasarlanması mutlak bir zorunluluk haline gelmiştir.

Karadeniz bölgesinin haritası incelendiğinde, geniş Türk kıyı şeridini oluşturan güney kıyısının güvenlik ve istikrara sahip olduğu kolayca anlaşılmaktadır. Bu durum, bölgedeki liman kapasitelerinin daha fazla kullanılmasının yolunu açıyor.

İran ve Türkiye'nin yakınlığı göz önüne alındığında, İran'ın tarihi ve kuzeybatıdaki endüstriyel ve ticari merkezi olan Tebriz'e en yakın Karadeniz limanının Trabzon limanı olduğu açıktır.

Bu liman ile Bazargan sınırı arasındaki mesafe sadece 580 kilometredir; Tebriz-Trabzon koridorunun geliştirilmesinin bölge ülkeleri arasında işbirliği için yeni kapasiteler yaratması beklenir.

Koridor, yalnızca iki komşu ülke arasında bağlantı görevi görmenin ötesine geçebilecektir.

Bir yandan, Güney Kafkasya bölgesinde bulunan Azerbaycan ve Ermenistan için Karadeniz'e erişimi kolaylaştırma potansiyeline sahip olacak, öte yandan, İran ve Türkiye arasında Orta Asya ülkeleri, Afganistan, Pakistan ve Hindistan ile işbirliği için yeni bir platform oluşturabilecektir.

Bu, Çin'e, Kuşak ve Yol Girişimi'nin kara tabanlı bileşenini geliştirmek için de yeni bir rota sağlayabilir.

Ayrıca, Tebriz ile Bendar Abbas gibi Güney İran limanları arasındaki bağlantı, Karadeniz ile Basra Körfezi arasında en kısa ve en ekonomik rota üzerinden bir geçit oluşturacaktır.

Bu alanda koridor ağının kurulması, şüphesiz bölgedeki ekonomik ve ticari alışverişlerin gelişmesine katkıda bulunacak ve diğer Karadeniz kıyısı ülkelerine de fayda sağlayacaktır.

Bu rota, Rusya'nın Asya'nın açık sularına ulaşması için yeni bir yol açmakla kalmayacak, aynı zamanda Gürcistan ve Doğu Avrupa ülkelerine Batı, Güney ve Doğu Asya pazarlarına erişim için yeni fırsatlar sunacaktır.

Tarihsel bir bakış açısından, topraklarımız 2500 yıl önce dünyanın ilk büyük ulaşım rotası olan Kraliyet Şehinşah Otoyolu'na ev sahipliği yapıyordu. Bu yol sayesinde atalarımız, Basra Körfezi yakınlarındaki Susa'yı Akdeniz'deki İzmir'e bağladı.

Benzer şekilde, 1980'lerde İran-Irak Savaşı sırasında, Trabzon Limanı İran'a Avrupa'ya erişim sağlamada önemli bir rol oynadı. Stratejistlerin, ekonomistlerin onlarca yıldır bu rotayı bölgesel bağları genişletmek için etkili bir araç olarak gördükleri ortaya çıkıyor.

Bölgesel ülkelerin akademisyenlerinden oluşan, bu bölgesel girişimi uygulamak için fizibilite çalışmaları yürütecek, yol haritası tasarlayacak ortak bir grubun oluşturulması, şüphesiz bölgenin aydınları ve halkları arasında barış ve dostluğun güçlendirilmesinin yolunu açacaktır.