‘Yerli yerinde’proje

İstanbul'da bir turizm toplantısındayız. İndico İletişim'in Kurucusu Şermin Topçu, “Recep Başkan kimseye söz verme, Yerli Yerinde bu kez mavi kantaron tarımına destek verecek, haziranda Kars'tayız.” dedi. Kırsalda ekonomik değer yaratarak göçü önleyen projeler olduğunda memleketin en uzak bölgeleri de olsa çantamızı toplayıp gidiyoruz. Yerli Yerinde de böyle bir iş. Şermin hanım bu projenin sadece iletişim sorumlusu değil aynı zamanda projede yer alan kadınların motivasyon kaynağı. ABC Deterjan ile 2017 yılında Osmaniye Bahçe’de safran tarımı ile başlattıkları yolculuk, 2018’de Ordu Perşembe’de taflan, 2020’de Bursa Karacabey Dağkadı’da ekinezya, 2021’de İzmir Menemen’de aynısefa bitkisi ile devam etti. Bu yıl ise Kars Oğuzlu köyünde mavi kantaron ile proje beşinci bölgeye ulaştı.

EKMEK PARASI ÇİÇEK YAĞINDAN

Peki Kars'ta mavi kantaron tarımına destek verme fikri nereden çıktı? ABC Deterjan ile yerli yerinde projesi basın yoluyla kamuoyunda yankılanınca memleketin her köşesinden kadın kooperatifleri destek almak için başvuruda bulunuyor. Topçu, kendilerine ulaşan mesajları şöyle özetliyor: “İnsanlar göç ediyor, ne olur burada proje yapın diyenler var.” Burada ise devreye Tarım ve Orman Bakanlığı'na bağlı il müdürlükleri devreye giriyor. Proje sorumluları öncelikle bir altyapı olup olmadığına bakıyor. Sonuçta ortaya çıkacak ürünün ekonomik bir değere sahip olup kadın üreticilere gelir getirmesi gerekiyor. Bundan sonra bölgedeki kadın kooperatifi ile kollar sıvanıyor, ihtiyaçlar neyse tespit edilip proje sponsoru şirket tarafından karşılanıyor. Ayrıca ürüne dikkat çekmek için ABC Deterjan her projeye özel bir ürün geliştiriyor. Kars'ın Oğuzlu köyünde kurulan Tarımsal Kalkınma Kooperatifi'nin proje çerçevesinde oluşturulan bahçesinde yapılan toplantıda verilen bilgilere göre, ilk aşamada 20 üretici kadın 5 dönümlük arazide tarıma başladı. Mavi kantaron zaten Kars'taki endemik bitkilerde biri. Kadınlar bu bitkinin yağını üretip kozmetik sektörüne ham madde sağlayacaklar.

TARIM İL MÜDÜRÜ DESTEK VERDİ

Toplantıda konuşan Kars Tarım ve Orman İl Müdürü İbrahim Altıntaş, şu bilgileri verdi: “Tarım ve hayvancılık açısından ülkemizin en önemli illerinden birisi olan Kars’ta bunların yanı sıra tıbbi ve aromatik bitkiler açısından dev bir hazine daha mevcut. Kars’ın sınırsız yeşil alanlarında esansiyel yağ çıkarılabilecek tonlarca tıbbi ve aromatik bitki yetişiyor. ABC Deterjan’ın geçen aralık ayında bize gelmesi ile birlikte önce çok sevindik, bakanlığımızın da yönlendirmesi ile birlikte mavi kantaron yetiştirmek üzere çalışmalara başladık. Oğuzlu Tarımsal Kalkınma Kooperatifi’nin kurulması çalışmalarına destek verdik ve süreci hızlandırdık. Kooperatif için köyde gerekli olan 10 dönümlük ekim alanı kooperatif başkanımız tarafından sağlandı. ABC Deterjan kooperatif üretim binası ve üretim ekipmanları bütçesine destek sağladı.”

EKİM AYINDA 350 KADIN BULUŞACAK

ABC Deterjan Pazarlama Direktörü Deniz Özyer de şunları söyledi: “Çok güzel örnekler var. Bizim bile hayalimizin ötesinde. Bir WhatsApp grubu var; kadınlar burada birbirleri ile deneyimlerini paylaşıyorlar. Atatürk Orman Çiftliği'ne ürün vermeye başlayan kadınlarımız var. İhracat, online satış, zincir marketlere ürün veriyorlar. Haberler sayesinde yeni projeler için geri dönüşler alıyoruz. Tarım olmazsa olmaz. Özel sektörün de ilgisi buraya çekildi. Projeler de kadın kooperatif sayısı da arttı. Kars Oğuzlu ile birlikte yaklaşık 350 kadın bu proje sayesinde gelir elde edebiliyor. 2025 yılına kadar ABC ile Yerli Yerinde projesi sayesinde 500 kadının gelir elde etmesi için çalışacağız. Tarım ve Orman Bakanlığı ile birlikte daha geniş açılımlı bir proje üzerinde çalışıyoruz. Ekim ayında tüm kooperatiflerimizi bir araya getirerek kaynaşmalarını ve sinerjilerini artırmalarını sağlayacağız.”

SONDEM BAŞKANI'NIN HAYALİ GERÇEKLEŞTİ

Oğuzlu Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Başkanı Sondem Yıldırım Kars'taki projenin ilham kaynağı. İki ay gibi kısa bir sürede kooperatif için tesis binasını kurduklarını anlatan Yıldırım, şunları söyledi: “Burası eşim Sadık beyin köyü, en büyük destekçim o oldu. Burada birçok bitki yetişiyor. Tarlalar ve boş arazilerde heba oluyorlar. Kendim bu çiçeğin yağını üretiyordum. Ben ona Kars'ın mavi yıldızı diyorum. Uluslararası makaleleri okuyarak kendimi geliştiriyorum. Çabalarım hiç durmadı. Uzun yıllardır bu hayalimdi. ABC ile bu işi yapacağımızı öğreninde 20 kadın havalara uçtuk. Ülke pazarı sonra dünya pazarını hedefliyoruz. Önceden kendi çabalarımla yapıyordum ama makina ekipman desteği olmadan zordu. ABC sayesinde ona kavuştuk. Kadınlarımıza bir iş alanı yarattığımız için seviniyorum. Kadın olmak zor, okumamak daha zor. Üniversitede bitki bilimleri okuyarak, yüksek lisans da yapmak istiyorum. Çiftçiye destek verdiğiniz için teşekkür ediyorum. Üç çocuğum var onları okuttum. Önce çocuk yaptım şimdi kariyer yapacağım. Çevre köylerden de kadınlar katılmak istiyor. Kooperatifte 20 kadın, 10 erkek var.” Sondem Yıldırım'ın eşinden sonraki en büyük destekçisi ise mühendis kızı Hatice Banu.

YÖREDEKİ ADI 'PEYGAMBER ÇİÇEĞİ'

2022 yılının projesi olarak seçilen, Türkiye’de bazı bölgelerde yetiştirilen mavi kantaron bitkisi şu ana kadar ekonomik anlamda değeri olan bir bitki değil. Mavi kantaron özü ve yağı özellikle kozmetik/kişisel bakım sektöründe yaygın olarak kullanılıyor. Bölgedeki adı ise “peygamber çiçeği.” Latince adı Centaurea Cyanus. Papatyagiller familyasında ait bir bitki. Estonya’nın da milli çiçeği. Kars Oğuzlu'daki hasat sonunda 5 dekar alandan yaklaşık 4 bin kilo taze bitki elde edilmesi böylelikle 500 kilogram üst drog herba verimi bekleniyor. Mavi kantaronun satışı için aktar toptancıları ve e-ticaret için altyapı çalışmaları sürüyor. Mavi kantaronun 100 gramının piyasadaki satış değeri yaklaşık 45 TL. Hasat sonunda ilk yıl için elde edilmesi planlanan 250 kilogram mavi kantaronun ekonomik değeri yaklaşık 125 bin TL ile 200 bin TL arasında değişiyor. Dünyanın en önemli flora kuşaklarından biri olan İran-Turan Flora Kuşağında bulunan Kars ilinin çok geniş bir alana yayılan çayır ve meralarında bulunan tıbbi ve aromatik bitki varlığı bulunuyor. Mavi Kantaron dışında yöreye has 54 tıbbi ve aromatik bitki bulunuyor. Bu bitkilerin toplam potansiyelinin yıllık 300 bin ton ile 600 bin ton arasında olduğu tahmin ediliyor. Kadın kooperatifinin tesisinde oluşturulan yağ yapımı için kullanılacak distilasyon ve soğuk sıkım makineleri sayesinde ziyan olan pek çok tıbbi ve aromatik bitki yağ haline getirilerek değerlendirilecek. Bu sayede yıllık yaklaşık 7.25 milyon TL'lik gelir elde edilebilecek. Projenin nadide çiçeği mavi kantaron tıbbi özelliği dışında son yıllarda kozmetik sanayinde yardımcı olması sebebiyle çok aranan bir çiçek durumunda.