Yerlisi dışında pek kimse bilmiyor! Anadolu'daki Sarıkaya Roma Hamamı'nı görüp de şaşırmamak elde değil...

Yozgat'ın Sarıkaya ilçesinde yer alan tarihte Roma İmparatorluğu dönemine ait bir halk banyosu olarak kullanılmış UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne eklenen Sarıkaya Roma Hamamı görenleri hayrete düşürüyor!

2. yüzyılda inşa edilen hamamın jeotermal aktivitesi hala devam ediyor! Basilica Therma adıyla da bilien tarihi hamamı Yozgatlılar Terzili Hamam, Kral Hamamı ve Sarıkaya Roma Hamamı olarak adlandırıyor.

Sarıkaya Roma Hamamı, Anadolu'da Roma mimarisine ait korunmuş tek termal hamamdır. Bu hamama en çok benzeyen antik yapı, Birleşik Krallık'ın Bath şehrindeki Aquae Sulis Hamamı'dır. Her iki hamam da birbirine benzer büyük havuzlara sahiptir. Ancak Aquae Sulis'e sonradan eklemeler yapılmışken, Basilica Therma'ya ne Bizans ne de bizim dönemimizde eklemeler yapılmamıştır. Bu açıdan özgün halini korumuştur.

Hamamdan geriye günümüze üç havuz ve küçük havuza inen merdivenler, bir dizi kemer, iki apsis duvarı ve çevredeki diğer duvar yıkıntıları kalmıştır. Çevredeki zemin ve yollar zamanla yükseldiği için hamam toprağa batmış ve yüzeyden birkaç metre aşağıda kalmıştır.

Hamamın yanındaki kilise ve diğer yapılardan geriye ise yalnızca temel ve yere çok yakın seviyede duvarlar kalmış.

Basilica Therma, 2. yüzyılda Kapadokya Eyaleti'nin Bozok Platosu'nda büyük bir vadinin en derin kısmına, deniz seviyesinden 1170 metre yükseklikte, doğrudan termal kaynak üzerine inşa edilmiştir. Kayseri üzerinden Kamuliana, Euaissa ve Sibora yolu üzerinde bulunuyordu. Yine yakınlarında Tavium, Sebastopolis ve Rumdiğin gibi kentler bulunuyordu.

4. yüzyılda Anadoluda'da Paganlığın yasaklanması ve Hristiyanlığın yayılmasından sonra hamamın kuzey kısmına bir kilise binası eklenmiştir. Daha sonra kasaba bir psikoposluk merkezi olmuş ve 451 yılına kadar psikoposluk mevcudiyetini korumuştur. Bu dönemde büyük havuzun ortasına haç kabartmalı bir mermer vaftiz taşı yerleştirilmiştir. Paganlar Basilica Therma'nın havuzunda bu taş üzerinde vaftiz edilmiş ve yeni dine sokulmuştur. Bu özelliğinden dolayı hamam, Hristiyanlar için kutsal bir yer işlevi görüyordu.

979 sonbaharında Doğu Roma Generali Bardas Fokas, isyancı soylu asker Bardas Skleros'un ordusunu Basilica Therma yakınlarında mağlup etti. Ardından bu zaferin onurlandırılması amacıyla günümüzde Üçayak Kilisesi adıyla bilinen büyük bir kilise inşa edildi ancak zaferin kazanıldığı Basilica Therma civarı yerine savaşın başladığı bölgeye, 100 km batıya inşa edildi.

1067'de Doğu Roma, Kayseri Muharebesi'ni kaybetti ve 7 asırdır egemen olduğu Kapadokya eyaletini Selçuklu İmparatorluğu'na kaptırdı. Ardından sırasıyla Danişmentliler, Rum Selçuklu Devleti ve ardından Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenliğine girdi.

Osmanlı'da hamama dair en net kayıtlardan biri 1905 yılına ait bir belgede yer alır. Buna göre Boğazlıyan kasabasında açılan bir mekteb-i iptidai muallimlerinin maaşları ödenemediği için, ‘Ilısu Kaplıcası’ gelirlerinin onlara tahsis edilmesi değerlendirilmiştir. Bu durum Basilica Therma'nın 20. yüzyıl başlarına değin faal olduğunun ve belli bir ziyaretçi kitlesine sahip olduğunun göstergesidir.

30 metre uzunluğundaki cephenin kuzey ve güney tarafında iki küçük yarım daire planlı havuz bulunuyor. Cephenin arkasında, her iki tarafta da merdivenlerle çevrili bir iç havuz ve doğrudan ön taraftaki büyük havuza bağlanan kemerler bulunuyor.

Roma Hamamı’nın cephesi Korint düzeninde inşa edilmiş. Ön taraftaki büyük havuzun üst kenarından Attik-İyon sütunundaki plinthos üzerinde bir oluklu sütun ve üzerinde bir Korint başı var. Plinthosan’ın başına kadar cephe elemanlarının ön kısmı, kemerin bacaklarını yarıya kadar yüksek rölyefte şekillendiren bloklar üzerinde dekore edilmiş.

Alt sütundan başlığa kadar olan yarım sütunlu tamburlar ayrı ayrı yapıldığından ve cepheye monte edildiğinden, bu parçalar dökülüp günümüze ulaşılamamış. Kemer çizgisi altta bir kızak kemeri ile başlar ve düz bir kızak kemeri, ortada bir çift kızak kemeri ile devam eder ve son kayış bir simetrik görünüm oluşturarak bir beşik kemeri olarak bitirilir.

Üst kemer sırası alt sıranın zıttı şeklinde tasarlanmış. Tepesindeki arşitrav, üst kenarları bir boncuk dizisi ile biten iki yüzlü ve üstünde üst üste bir yumurta, bir boğa başı frizi ve bir yumurta sırasından oluşan bir süs bloğudur. (kaynak: arkeofili)

Hamam, 2018'de UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne eklendi.

Sarıkaya Kaplıcaları Efsanesi (Kral Kızı Hamamı)

Roma Kral Kızı Hamamı diye bilinen Sarıkaya Kaplıcaları'nın efsanesi halk arasında şöyle anlatılır: Kayseri'de oturan Roma krallarından birinin kızı amansız bir hastalığa yakalanır. Kral kızını birçok hekime götürür, tedavisi için her şeyi yapar. Ama güzelliği dillere destan bu kızın derdine çare bulunamaz. Kızın hastalığı gün geçtikçe ilerlemiş ve kız artık yürüyemez bir hale gelmiştir. Ayakları tutmamaktadır, dizleri küt olmuştur. Bugünkü adıyla kızın hastalığı romatizmadır. O günlerde Sarıkaya sazlık ve bataklıktır. Sıcak suyun olduğu yerde küçük bir gölet oluşmuştur, balçık halinde çamurlu bir hamamdır burası. Kral küçük kızını son çare olarak bu sıcak suyun bulunduğu yere gezsin diye gönderir.

Artık ömrünün sayılı günlerini yaşayan zavallı kız avunmak için bu çamurlu gölet kenarında dolaşmakta, zaman zaman da arkadaşlarıyla çamurlara girmektedir. Gezmek ve avunmak için girdiği çamurlar ve sıcak su kıza iyi gelir. Bir müddet burada kalır, gün geçtikçe kızın hastalığı iyi olmaya başlar. Küt dizleri açılır; yavaş yavaş adım atmaya ve yürümeye başlar. Sonunda tamamen iyileşen güzel kızın buradaki sıcak sudan iyi olduğu anlaşılır. Bunun üzerine kızın babası kral, buraya mermerden bir havuz yaptırır, etrafını kesme büyük taşlarla çevrilir, önceleri kimsenin olmadığı bu havuz çevresinde bir şehir oluşur. Kralın kızının adı bu yeni şehre verilir. Yetmiş bin nüfuslu bu şehrin adı "Öper" veya "Hoperi"dir. Şehrin ulaşımı ise Sarıkaya'nın Beştepeler mevkiinden geçen Yozgat ve Kayseri şoselerinden sağlanmaktadır. Bu büyük şehir bir deprem sonucu yok olmuş, sadece hamamların olduğu yer kalmıştır. (kaynak kultur portali)

Roma Hamamı nerede?

Yozgat'ın Sarıkaya ilçesinde bulunan Sarıkaya Roma Hamamı'nın konumu için tıklayınız: Sarıkaya Roma Hamamı konum

Yozgat en iyi oteller listesi, faydalı yorumlar ve adres dahilGezi

Yozgat'ta gezilecek yerler listesi ile İlk milli parktan eşsiz Roma Hamamı'na yolculuk...Gezi