Yİ-ÜFE ve TÜFE nedir? Yİ-ÜFE ve TÜFE arasındaki farklar nelerdir?

Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE); belirli bir referans döneminde ülke ekonomisinde üretimi
yapılan ve yurt içinde satışa konu olan ürünlerin üretici fiyatlarını zaman içinde karşılaştırarak fiyat
değişimlerini ölçen fiyat endeksidir.

Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE); ortalama hane halklarının tüketim alışkanlıklarına yönelik mal ve
hizmet fiyatlarının zaman içindeki değişimini ölçen bir fiyat endeksidir. Aylık olarak hesaplanan bu
endekste ortaya çıkan değişimi ölçmek suretiyle enflasyon oranı hesaplaması yapılmaktadır.

Yİ-ÜFE VE TÜFE ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR?

Birincisi; Yİ-ÜFE’de yurtiçi üretimde üretimi yapılan ve yurt içinde satışa sunulan ürünlerin
değerleri, TÜFE’de ise tüketmek amacıyla yurtiçinde gerçekleşen mal ve hizmet satın alımları
endeksin kapsamını oluşturmaktadır.

İkincisi; Yİ-ÜFE’de yalnızca sanayi sektörünün (imalat sanayi, taş ocakçılığı, madencilik, elektrik ve
gaz üretimi, su sağlanması sektörleri vs.) ürettiği mallar endekse dâhil edilmektedir.

Bu açıdan bakıldığında tarımsal üretim ve hizmet üretiminin (ulaştırma, haberleşme, finansal
hizmetler, kamu hizmetleri vb.) Yİ-ÜFE’de kapsama dâhil edilmediğini söylemek gerekmektedir.

Buna karşılık TÜFE’de hane halklarının yurtiçinde yaptığı tüm nihai parasal tüketim harcamaları,
hangi sektöre ilişkin olduğuna bakılmaksızın dikkate alınmaktadır.

Üçüncüsü; Yİ-ÜFE’de endekse yurt içinde üretimi yapılan seçilmiş sanayi ürünlerinin, KDV, ÖTV vb.
dolaylı vergiler hariç, peşin satış fiyatları alınmaktadır. Buna karşılık TÜFE’de bütün mal ve
hizmetler arasından hane halkı anketlerine göre seçilmiş mal ve hizmetlerin kullanıcıları tarafından
satın alış fiyatları alınmaktadır.

Bu fiyatlar, Yİ-ÜFE’den farklı olarak KDV, ÖTV gibi dolaylı vergiler dâhil peşin ödemeler olarak
belirlenmektedir. TÜFE’de fiyatlar endekse dâhil edilirken taksitli satışlar üzerinden fiyatlandırmalar
veya anlaşmalı fiyatlar dikkate alınmamaktadır.

Dördüncüsü; Yİ-ÜFE’de fiyatlar, web tabanlı sistemler üzerinden elektronik ortamda
derlenmektedir. Bu derlemeler sanayi kapsamında yer alan maddeler için her ayın 5, 15 ve 25’inci
günlerinde yapılırken ham petrol, doğal gaz, elektrik, gaz üretim ve dağıtımı sektörleri için bir ay
gecikmeli olarak ağırlıklı ortalama fiyatlar üzerinden gerçekleştirilmektedir. TÜFE’de ise veri
derlemesi, alandan yapılmaktadır.

Taze sebze ve meyveler, sinema bileti, LPG, tüp gaz ve seçilmiş 16 gıda ürünü haftada bir kez, diğer
ürünler ayda iki kez derlenmektedir. Mücevherat (altın), sigaralar, benzin ve mazot fiyatları günlük
olarak izlenmektedir. Barkod verileri ve internet üzerinden derlenen fiyatlar da günlük
derlenmektedir. TÜFE yayımlanma tarihindeki zamanlılık nedeniyle ayın 1’i ile 24’ü arasındaki
fiyatlar hesaplamalara dâhil edilmektedir.

Yİ-ÜFE VE TÜFE’NİN BİRBİRLERİNE ETKİSİ

Yİ-ÜFE’de görülen artışların bir süre sonra TÜFE’ye de etki etmesi beklenebilecek bir durumdur.
Dolayısıyla, maliyet enflasyonunun ana bileşenleri itibariyle üretici maliyetlerini etkileyen olguların
tüketici fiyatlarını da etkilemesi gecikmeli ve bire bir aynı katsayıda olmasa da belli bir orana kadar
kaçınılmazdır.