Yoksulun enflasyonu zenginden 40 puan fazla
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) Prof. Dr. Seyfettin Gürsel ve Araştırma Görevlisi Hamza Mutluay, "Yoksul ile zenginlere özgü enflasyonun karmaşık evreni" başlıklı araştırma notunda, gelir gruplarının enflasyon oranlar arasındaki farkı inceledi. Araştırma notuna göre, birikimli enflasyon oranlarının en düşük tüketim harcamasını yapan grupta en yüksek, en yüksek tüketim harcamasını yapan grupta ise en düşük olduğu şeklindeki yaygın kanaatin doğrulanmadığı görüldü. Temmuz 2021 itibarıyla enflasyon endeksinin en düşük kaldığı grup ikinci en yüksek harcamaya sahip grup olurken, bu grubu, az bir farkla da olsa, en düşük harcama sevisine sahip ya da “en yoksul” grup izledi. En yüksek harcamayı yapan “en zengin” grup ise düşükten yükseğe enflasyon endeksi sıralamasında beklenenin aksine birinci değil üçüncü sırada yer aldı.
YOKSULU ISKALADI BİR ÜSTÜ ÇARPTI
Bununla birlikte diğer grupların enflasyon endeksi düzeylerinin yaygın kanaat ile büyük ölçüde uyumlu olduğu gözlendi. Her ne kadar harcama seviyesi azaldıkça maruz kalınan enflasyon sistematik olarak artmıyor olsa da, en yüksek enflasyona ikinci en düşük harcama seviyesine sahip grup maruz kaldı. Çalışma bulgularına göre, yüzde 20'lik dilimlerle bakıldığında ise 2003 yılından itibaren en zenginin tüketim sepetinin Türk lirası bedeli yüzde 460 artış kaydederken en yoksulun tüketim sepetinin bedeli yaklaşık yüzde 500 oranında arttı. 18 yılda yoksul enflasyonu zengin enflasyonundan 40 yüzde puan daha yüksek oldu.
ARADAKİ FARK 14 PUAN
Bununla birlikte son yıllarda aylık enflasyon farklarındaki yüksek oynaklık dikkat çekti. Kovid-19 pandemisinin yol açtığı arz ve talep şokları özellikle ulaşım enflasyonunda ivme kaybı ile gıda enflasyonundaki yüksek artış aylık enflasyon farkının zengin kesimin lehine azalmasına neden oldu. Öyle ki fark pozitif alandan negatif alana geçerek Nisan 2020’de eksi 4.6 puana geriledi. Diğer ifadeyle ilk kez en yoksulun enflasyonu en zengininkine kıyasla daha yüksek gerçekleşti. Ancak bu durum uzun sürmemiş ekonomik faaliyetler üzerindeki kısıtlamaların zaman içinde kaldırılması sonucu ulaştırma, lokanta ve oteller kalemlerinde ortaya çıkan telafi edici yüksek fiyat artışları enflasyon farkının en zengin kesimin aleyhine yeniden açılmasına yol açmıştır. Hatırlatmak gerekirse bu iki grup (yüzde 10'luk dilimler uyarınca) arasındaki enflasyon farkı halen yaklaşık 14 puandır.
TOPLUMDAKİ GENEL KANI DOĞRULANDI
Bu araştırmanın en önemli sonucu, harcama seviyelerinde alt kesimlere doğru inildikçe tüketicilerin maruz kaldığı enflasyonun da yükseldiğine dolayısıyla yoksulların enflasyonunun TÜİK’in hesapladığı enflasyondan sistematik olarak daha yüksek olduğuna dair yaygın kanaatinin veriler tarafından doğrulanması oldu. Haneler harcama seviyeleri itibarıyla yüzde 10’luk dilimler/gruplar halinde sınıflandırılıp her bir grubun özgün tüketim sepeti dikkat alınarak gruplara özgü enflasyon oranları hesaplandığında beklenmedik hatta şaşırtıcı bir görünüm ortaya çıkıyor. Buna göre, 2003 yılı baz alındığında 2021 Temmuz itibarıyla en düşük enflasyona maruz kalan grup ikinci en yüksek harcama seviyesine sahip “zengin” sınıf. İkinci en düşük enflasyona maruz kalan grup ise en düşük harcama seviyesine sahip olan “en yoksul” sınıf.
