Yükseköğretim Kurumu ve akademik liyakat
Akademik liyakat açısından YÖK tarafından yapılan yeni düzenlemeler çok önemli bir adımdır.
Türk Dil Kurumu sözlüğünde liyakat kavramı şöyle açıklanmıştır, “Bir kimsenin, kendisine iş verilmeye uygunluk, yaraşırlık durumu, kifayet” olarak tanımlanmıştır. Liyakatın farklı tanımları olmakla birlikte “görevin gerektirdiği özellikleri taşıma ve hak etme” anlamını taşımaktadır. Akademik kariyerde aşamaların liyakat içinde geçilmesi önem taşımaktadır. Çünkü yüksek öğretimimizin ve üniversitelerimizin başarısı buna bağlıdır.
15 Temmuz hain darbe girişiminin toplumda en büyük etkilerinden birisi de liyakat ve güvenin sarsılması olmuştur. 15 Temmuz sonrasında 6 bin 81 akademisyen ve üniversitelerin idari kadrosundan bin 427 personel ihraç edildi, bu ihraç kararlarından 185’i kaldırıldı. 5 bin 896 akademisyen ve 1427 idari kadro personeline yönelik ihraçlar geçerliliğini koruyor. Bu ihraçlar göstermektedir ki akademik hayatta bir dönem liyakattan çok FETÖ bağlantıları ön plana çıkmıştır.
Yükseköğretim Kurumu (YÖK), akademik hayatta liyakatın tekrar esas alınması için başarılı çalışmalar yürütmektedir. Bu doğrultu da YÖK Akademik Kariyer-Liyakat Platformu’nu tanıtmıştır. Projenin tanıtım toplantısında YÖK Başkanı Prof. Dr. Yekta Saraç, “YÖK Akademik Kariyer-Liyakat Platformu, doktoralı insan kaynağının Türk yükseköğretim sisteminde daha şeffaf ve liyakat odaklı istihdamına imkân sağlayacak Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının önemli bir çalışmasıdır. Yeni YÖK 'ün bir hizmeti olan YÖK Akademik Kariyer-Liyakat Platformu sayesinde Türk yükseköğretim sisteminde yer almak isteyen doktorasını başarıyla tamamlamış Türk veya yabancı uyruklu kişiler ile stratejik hedefleri doğrultusunda öğretim üyesi arayan üniversiteler bir araya gelecektir. Böylece Türk yükseköğretim sisteminde doktoralı insan kaynağı ihtiyacının karşılanması sürecine katkı sağlanacak ve öğretim üyeliği istihdamı sürecinin daha şeffaf, nitelik, liyakat ve ehliyet esaslı olarak yürütülmesi mümkün olacaktır.” diyerek liyakat vurgusu yapmıştır.
Ayrıca YÖK bu açıklamaya istinaden, öğretim üyesi alım ilanlarındaki kişiye özel şartları engellemeye yönelik çok önemli bir düzenleme daha yapmıştır. Yükseköğretim kurumlarım da akademik kadro istihdamında “liyakat ve fırsat eşitliğini” artırmak amacıyla “Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliği”nde yapılan düzenleme Resmi Gazete’de yayımlanarak 09 Mart 2021 tarihinde yürürlüğe girdi. Yapılan bu çalışma neticesinde; Profesör, Doçent ve Doktor Öğretim Üyesi kadrolarının özel şartlarında adaylara ait tez/uzmanlık tezi adlarının bir kısmı veya tamamı yazılamayacak. Ayrıca, ilanın özel koşulunda belirli bir adayı tanımlayan özel şartlara da yer verilemeyecek. YÖK Başkanı Prof. Dr. Yekta Saraç, “Belirli bir adayı tanımlayan özel şartların öğretim üyesi alımlarındaki atama ilanlarında yazılmasını engellemeyi hedefleyen ve “fırsat eşitliğini, rekabet ve kaliteyi önceleyen” bu düzenlememizin yükseköğretimimiz ve akademisyen adaylarımız açısından hayırlı olmasını dilerim…” diyerek YÖK’ün hedefleri kapsamında yükseköğretim de kaliteyi artıracak bu önemli adımı duyurmuştur.
FIRSAT EŞİTLİĞİ UYGULANMALI
YÖK, bizce, araştırma görevlisi, öğretim görevlisi ve benzeri kadroların sınav ve atamalarının da merkezi, yüksek lisans ve doktora giriş sınavlarının ÖSYM tarafından yapılması gibi liyakat esaslı “fırsat eşitliğini, rekabet ve kaliteyi önceleyen” yeni uygulamalar da yapabilir. Ayrıca yüksek lisans ve doktora eğitim süreçlerindeki kaliteyi artırmak için önlisans/lisans programlarında olduğu gibi talep olmayan programların kapatılması, program açma kriterlerinin artırılması gibi öneriler getirilebilinir.
YÖK, çok doğru bir karar alarak doktorasını tamamlamış araştırma görevlilerinin ihtiyaç halinde on saate kadar derslere girmesine izin vermiştir. Bu da kadro sıkıntısı olan tıp alanı dışındaki araştırma görevlisi doktorların eğitim faaliyetlerine katkılarını sağlamıştır. Fakat bu uygulamanın Araştırma Görevlisi Doktorların sadece önlisans veya lisans dersleri vermesi ile sınırlandırılması ve lisansüstü dersler için uygulanmaması YÖK’ün kalite hedefleri açısından daha doğru olabilecektir. Araştırma görevlisi doktorların yüksek lisans, hatta doktora dersleri vermesi akademik liyakat ve kalite açısından bazı sorunlar yaratabilecektir. Çünkü araştırma görevlisi doktorların, diğer araştırma görevlilerinin yüksek lisans ve doktora derslerine dersin sorumlusu olarak girmesi beraberinde istenmeyen sonuçlar doğurabilecektir. Ayrıca Doktor Araştırma Görevlilerinin ders vermesi ise bir hak gibi değil somut kriterleri belirlenerek gerçekten ihtiyaç olması halinde uygulanmalıdır. Aksi takdirde öğretim üyelerinin ders vermediği, yerine araştırma görevlisi doktorların ders verdiği gibi öngörülmeyen durumlar ortaya çıkabilecektir.
YENİ DÜZENLEME ÖNEMLİ
Yeni YÖK tarafından Yükseköğretimde Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşma Projesi, YÖK 100/2000 Doktora Projesi, Hedef Odaklı Uluslararasılaşma, Üniversite-Sanayi İş Birliği, Yükseköğretimde Dijital Dönüşüm, Açık Bilim ve Açık Erişim Projesi, Ortadoğu’da Akademik Mirası Koruma Projesi, Geleceğin Meslekleri Projesi, YÖK-Akademik Projesi gibi birçok başarılı proje uygulamaya geçirilmiştir. Akademik liyakat açısından YÖK tarafından yapılan bu yeni düzenleme de çok önemli bir adımdır. Yeni YÖK’ün kararlı tutumu ve çalışmaları ile liyakat temelli uygulamalar devam edecektir. Kamuda örnek teşkil edecek buna benzer liyakatı önceleyen uygulamaların tüm kamu personeli seçimi ve istihdamında da artırılması ve yaygınlaştırılması önemli bir husus olarak karşımıza çıkmaktadır. YÖK Başkanı Prof. Dr. Yekta Saraç ve YÖK’ü bu doğru uygulamaları için tebrik etmek gerekmektedir. Yükseköğretimde akademik liyakat artıkça üniversitelerin eğitim kalitesi ve başarıları da artacaktır.
