Jeffrey’in çantasındaki ‘3R planı’ ve altı talep

ABD’nin Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey ve Dışişleri Bakan Yardımcısı Sedat Ünal’ın başkanlığındaki Suriye Çalışma Grubu toplantısı dün Ankara’da yapıldı. Askeri yetkililerin de katıldığı toplantıda Türk tarafı, başta Münbiç olmak üzere Fırat’ın doğusundaki PKK/PYD varlığını gündeme getirdi. Beş saat süren toplantının ardından yapılan açıklama diplomatik ifadelerle sınırlı kalırken, Jeffrey’in Türkiye ziyareti öncesinde ‘Astana’nın fişini çekme zamanı geldi’ ifadeleri ABD’nin yol haritasını özetledi.
ABD’NİN ÜÇ DAYANAĞI
Suriye sahasında kaybeden ABD’nin masada kazanmak için üç alanda üstünlük kurmaya çalıştığı görülüyor. ABD önderliğindeki “Küçük Grup” toplantısının ardından konuşan Jeffrey; Suriye’nin yeniden yapılandırılması(reconstruction), mültecilerin geri dönüşü(refugees) ve Suriye’nin uluslararası platformlarda tanınması(recognition) konusundaki çözümün kendi ellerinde olduğunu iddia etti. Jeffrey “Şurası açık ki Şam rejimi, özel olarak Ruslar ve İranlılar bu 3R olarak adlandırdığım şeyi görmek istiyorlar” dedi.
3 Kasım’daki konuşmasına “Bunların hiçbiri gerçekleşmiyor ve siyasi süreç başlayana kadar da gerçekleşemeyecek” diye devam eden Jeffrey, anayasa yazım sürecinin “Küçük Grup” inisiyatifinde olması gerektiğini savundu.
ABD’NİN TALEBİ: MERKEZİ DEVLET DAĞITILSIN
ABD’nin anayasa kurgusuna yine eylül ayında düzenlenen “Küçük Grup” toplantısının sonuçlarından ulaşmak mümkün. James Jeffrey’in masaya koyduğu raporda, PKK/PYD’nin (Suriye’nin kuzeydoğusundaki temsilciler ifadesiyle) süreçte yer almasının zorunluluğuna işaret edilmiş ve merkezi yönetimin dağıtılmasını talep eden altı şartı şöyle sıralamıştı:
“1. Cumhurbaşkanının yetkileri hem kuvvetler ayrılığını daha geniş biçimde sağlayacak, hem de diğer merkezi ve bölgesel hükümet kurumlarının bağımsızlığını garanti edecek şekilde yeniden düzenlenmeli.
2. Hükümet, güçlendirilmiş yetkileri olan bir başbakan tarafından yönetilmeli.
3. Cumhurbaşkanı ve başbakanın yetkileri arasında net bir ayrım olmalı. Başbakan ve hükümet, cumhurbaşkanı onayına bağlı olmayan bir biçimde atanmalı.
4. Yargı daha geniş bir bağımsızlığa sahip olmalı.
5. Güvenlik kurumları reformdan geçirilerek sivil otoritenin gözetimi sağlanmalı.
6. Yönetme yetkisi açık biçimde devredilmeli, sorumluluk bölgesel bazı kapsayacak şekilde dağıtılmalı. Seçimlerde aday gösterilebilme üzerindeki sınırlamalar kaldırılmalı. Sığınmacıların, yerlerinden edilmişlerin ve sürgündekilerin de cumhurbaşkanlığı dahil olmak üzere tüm makamlar için aday olabilmeleri sağlanmalı.”
JEFFREY’İN İZLENİMİ: TÜRKİYE, ASTANA’NIN ZAYIF KARNI
ABD, Astana’yı zayıflatmak için ilk adımı Türkiye üzerinden attı. Anayasa komisyonlarının kurulması sürecinde Ankara’nın, Şam ve Moskova tarafından gelen baskılara direndiğini ileri süren ve ‘Bu çok önemlidir’ diyen Jeffrey, Türkiye’yi Astana hattından “Küçük Grup” platformuna taşıma niyetini gizlemiyor.
Astana bileşenleri ise Washington’un rol çalma hamlesine karşı “Küçük Grup” içindeki Avrupa ülkelerini kazanmaya çalışıyor. Almanya ve Fransa’nın da katıldığı İstanbul Zirvesi’nin kısa süre içinde tekrarlanması bekleniyor.
Cumhurbaşkanı Recep Erdoğan, Almanya dönüşü gazetecilere yaptığı konuşmada “Küçük Grup” hakkındaki fikirlerini şu ifadelerle özetlemişti:
“Şimdi bir ‘small grup’ diye bir şey çıkardılar. ABD, Mısır, Suudi Arabistan, İngiltere, Ürdün, Almanya, Fransa toplam yedi ülke var. Yedi ülke ile toplantı yapacaklar. Bu toplantılara Türkiye’yi çağırmıyorlar. Hatta hatta Suriye’yi çağırmıyorlar. Suriye hakkında toplantı yapıyorlar, Suriye bu toplantıda yok. O da Trump’ın düzenlemiş olduğu toplantı. Ben de Sayın Merkel’e bizimki de ‘smaller’ (daha küçük) dedim.”