75. Uluslararası Uzay Kongresi izlenimlerim: Dünyayı değiştiren teknolojiler

4 Ekim 1957’de Sovyetler Birliği’nin Sputnik isimli uyduyu fırlatmasıyla insanlığın Uzay Çağı resmen başlamış oldu ve bu yüzden ekimin ilk haftası Birleşmiş Milletler kararı ile dünya çapında Uzay Haftası olarak kutlanır. Esasında Uluslararası Uzay Kongresi 1950’den beri başlamış olsa da o zamandan beri her sene Uluslararası Uzay Kongresi (International Astronautical Congress IAC) ekim ayının ilk veya ikinci haftası yapılır ve bu zirveye geleneksel olarak tüm büyük uzay ajanslarının direktörleri (NASA, ESA, Roscosmos, JAXA, ISRO, CNSA ve diğer uzay ajansları) muhakkak katılır.

Artı bunun dışında büyük uzay firmaları da muhakkak temsilci gönderiyor. Ancak daha önemlisi, uzay çalışmaları yapan tüm büyük üniversiteler ve araştırma kuruluşları muhakkak en değerli akademisyenlerini -uzay alanındaki son çalışmaları akademik olarak sunmaları için- gönderiyor.

Yani uzay teknolojileri konusunda dünyanın tartışmasız en önemli kongresi ve her sene olduğu gibi bu sene ben de katıldım. Bu sene Milano, (İtalya’da 75’ncisi yapılan kongre), seneye Sidney’de ve 2026’da ise ilk kez Türkiye’ye gelecek ve Antalya’da yapılacak.

AY KAPISI PROJESİ

IAC boyunca NASA çok yüksek bir profil sergilemedi, ancak ABD uzay teknolojisinin hakimiyeti Lockheed Martin vb. gibi büyük ABD firmalarının varlığıyla hissedilebiliyordu. Özellikle irili ufaklı birçok ABD menşeli uzay firması ürünlerini, uydularını, roketlerini sergilemek için gelmişlerdi.

NASA’nın Artemis Projesi ve Dünya ile Ay arasına kurmayı düşündüğü Ay Kapısı (Gateway) Projesi oldukça ilgi gördü. Ay Kapısı Dünya ile Ay arasına kurulacak ve Ay’a gitmek için sadece Ay Kapısı’na kadar gitmek yeterli olacak. Avrupa Uzay Ajansı ESA, IAC sırasında Meksika ve Yeni Zelanda tarafından imzalanan Sıfır Enkaz Sözleşmesi ile uzaya atılan tüm uydu ve roketlerin enkaza dönüşmeden dünyaya döndürülmesi konusunda önemli bir proje olarak ortaya çıktı.

Ayrıca karanlık madde ile karanlık enerji bulmacasını çözmesi umulan derin uzay teleskobu Euclid'den ilk fotoğrafların yayınlanmasıyla Uzay Kongresi’nde derin bir heyecan vardı. Önümüzdeki 10-12 yıl içerisinde evreni anlamamızı sağlayan ve karanlık madde ve enerjiyi net şekilde ortaya çıkaran bulguların bulunması bekleniyor.

Bunun dışında Avrupa Uzay Ajansı’nın üyesi olmakla birlikle Avrupa’da muhtelif ulusal uzay ajansları da oldukça yüksek bir katılım gösterdiler. Slovenya, Slovakya, Çekya, Macaristan gibi ülkelerin uzay çalışmaları dahi sergilenmişti. Ancak Fransız Uzay Ajansının gelecekteki uzay görevleri özellikle dikkat çekti ve ev sahibi ülke olan İtalya’nın yarı kamusal olan en büyük uzay firması Leonardo, özellikle uzay robotiği kısmındaki becerisi ile göz doldurdu.

ASYA’NIN UZAY ÇALIŞMALARI

Asya tarafına gelince, Çin Uzay Ajansı'nın faaliyetleri ve konuşmaları oldukça heyecan vericiydi ve uzay yarışında birçok konuda oldukça önde olduklarını ve her şeyi duyurmadıklarını söyleyebiliriz. Ay Tanrıçası anlamına gelen Chang’e misyonlarıyla 1970’lerden beri ilk defa Ay parçası ve Ay kumu örnekleri getiren bir ülke oldu ve bunlar kongrede sergilendi. Çin Uzay Ajansı baş mühendisinin, gelecekteki Chang'e Ay görevleri ve Uzay İstasyonu görevleri ile ilgili konuşması oldukça etkileyiciydi.

Şu an Uluslararası Uzay İstasyonu’ndan sonra uzaydaki tek Uzay İstasyonu Tiangong Uzay İstasyonu. Ayrıca Ay’da 2030 yılından itibaren kurmayı düşündükleri Uluslararası Ay İstasyonu için de işbirliklerine hazır olduklarını söylediler ve Venezuela, Pakistan gibi bir çok ülke şimdiden işbirliği anlaşması imzalamış vaziyette.

Hindistan Uzay Ajansı, 2023'teki çok başarılı olan ve Ay’ın kutbuna inen ilk uzay ajansı olarak Chandrayaan Ay Görevi için özel bir ödül aldı. Hint Uzay Ajansı (ISRO) önümüzdeki sene ABD, Rusya ve Çin’den sonra astronot fırlatabilen dördüncü ülke olabilmek için çalışmalarını yapıyor ve 2027 yılında da Venüs gezegenine bir sonda göndermek için çalışma yapıyor.

Bu arada bir doktora öğrencim de Venüs’e gidecek ekipmanın hazırlığında aktif olarak çalışma yapıyor. Japon Uzay Ajansı JAXA, yaklaşan ISRO-JAXA ortak Ay Görevi Lupex de dahil olmak üzere birçok ilginç sunum yaptı. Asteroit madenciliği konusunda da aktif projeleri olan JAXA, özellikle Uzay Robotiği konusunda çok ciddi şekilde ön plana çıkmış vaziyette. Ayrıca Uluslararası Uzay İstasyonu’nda aktif olarak görev yapıyor.

GENİŞ KATILIM VARDI

Dünyadaki hemen hemen irili ufaklı her uzay ajansı, kendilerini sergilemek için oradaydı. Hiç adı duyulmayan ülkeler bile uzay ajanslarıyla oradaydılar. Özellikle çeşitli üniversitelerden birçok öğrenci ve bilim adamı, keşif araçlarını ve uzay robotlarını sergilemek için gelmişti ve bunun potansiyel yatırımcılara sergilemek için iyi bir fırsat olduğuna inanıyorum. Ancak, sadece satış yapmak için orada bulunan birçok uzay şirketiyle çok ticarileşmiş bir IAC'ydi, ancak yine de yararlı ve keyifli bir etkinlikti diyebilirim.

TÜRK UZAY AJANSI

Türk Uzay Ajansı TUA ise az sayıda bir ekiple gelmişti ve çok göze batacak bir etkinliği yoktu ama TÜBİTAK ve Roketsan'dan birkaç uzman kişi var olan projelerini göstermek için oradaydılar. Ay’a yapılacak sert iniş ile ilgili projelerini sergilediler. İlk Türk astronotu Alper Gezeravcı da oradaydı ama bana sorarsanız hafta boyunca oldukça düşük bir profil sergiledi.

Çünkü özellikle Japon astronotlar oldukça fazla sayıda sunum yaptılar. Belki JAXA ve ESA gibi birkaç bilim paneli de düzenleyebilirlerdi veya İTÜ gibi üniversiteler de orada küçük bir stant açabilirlerdi ve ben bir bilim adamı olarak bunları eksik gördüm.

Ancak özellikle Tübitak Uzay’dan gelenleri oldukça başarılı buldum ve genç beyinlerimiz ve genç mühendislerimiz hem bu ülke hem de dünya için iyi bir fırsat ve aynı zamanda ülkemizin de gururu. Ayrıca daha önce yazdığım gibi IAC 2026'da Antalya’da olacağı için her hâlükârda orada Türk Uzay Ajansı’nın, TÜBİTAK’ın ve üniversitelerin imkanlarını sergilemek için çok fırsat olacaktır.

Ben de ilk öğrenci olarak 34 yıl evvel katılmaya başladığım Uzay Kongresi’nde Türkiye’yi çok başarılı bir ev sahibi olarak görmek istiyorum ve katılanların da memnun kalacağına eminim. Üstüme düşen bir vazife olursa da yardıma hazırım. Unutmayalım ki Yüce Önderimizin dediği gibi “İstikbal göklerdedir!” ve Uzay İstikbalimiz de bunun 21. yüzyıl aşamasıdır. Biz de eğer 21. yüzyılın ülkesi olmak istiyorsak uzay konusunda ilk 10’a giren ülkelerden biri olmalıyız ve bu imkanlara ve beyinlere kesinlikle ülke olarak sahibiz.