Ahır gübresinin olgunlaştırılması

Ahır gübresi hayvan dışkıları ve altlık olarak kullanılan saplardan oluşur. Bitkilerin gereksinme duyduğu bütün besin maddelerini içerir. Bu maddeler bitkilerin alabileceği yapıdadır.

YARARLARI

Kayaların ayrışması sonucu veya yapay gübreler yoluyla verilen bitki besinleri toprak canlıları sayesinde bitkilerin yararlanacağı yapıya dönüşür. Topraklarımızın çok büyük kısmında canlı kökenli (organik) maddeler yeterli değildir. Ahır gübresi bu canlıların bol miktarda var olduğu ve kolayca ürediği bir ortamdır. Ahır gübresi kullanıldığı zaman bitkilere ve toprak canlılarına besin maddesi sağlanır. Ayrıca toprağın yapısı iyileşir, su ve besin maddelerini tutma gücü artar. Toprak kolay işlenir ve çabuk tava gelir.

Yapay gübreler üretilirken çoğunlukla petrol türevleri ve doğal gaz kullanılır. Üretim sürecinde enerji sarfiyatı çok fazladır. Taşınması için de akaryakıt kullanılır. Yeterli petrolü olmayan ve enerji için büyük bedeller ödeyen ülkemizde yapay gübre kullanımından olabildiğince kaçınılması gerekir. Yapay gübreler toprağın özelliklerini bozmakta olup, neredeyse tümünün yarıdan fazlası besin değil, dolgu maddesidir. Ahır gübresi ise, doğrudan döviz gerektirmeyen yerli bir kaynaktır. Döviz kuru yükseldiği zaman pahalanmaz. Yurt dışından alınıp ve binlerce kilometre uzaktan taşınmadığı için maliyeti düşüktür.

EKİM NÖBETLEMESİ

Tarımda başarılı olunması için ekim nöbetlemesi yapılması ve işletme bünyesinde hayvancılık şubesinin olması gerekir. Yonca, korunga, tırfıl, fiğ gibi yem bitkileri havadaki azotu köklerinde biriktirirler. Bakla, fasulye, bezelye, nohut, börülce, mercimek gibi bitkiler de aynı aileden oldukları için toprağı azot ve organik madde yönünden zenginleştirir.

Yem bitkileri hantal ürünlerdir. Göreli olarak ucuz oldukları için uzaklara taşınması ekonomik olmaz. Yem bitkilerini en iyi değerlendirme şekli hayvancılık şubesinde kullanmaktır. Diğer bazı ürünlerin artıkları da hayvan yemi olabilir. Ahır gübresi bitki beslemede kullanılarak döngü tamamlanmış olur.

Ekim nöbetindeki ürün çeşitliliği doğal ve ekonomik riskleri azaltır. Üreticinin eline her mevsimde para geçer, nakit akışı düzene kavuşur. Topraklar uzun süre bitki örtüsü ile kaplı olacağı için toprak aşınması da azalır.

OLGUNLAŞTIRMA

Tarımın en temel girdilerinden biri olan ahır gübresi taze olarak kullanılamaz. İyi korunarak olgunlaştırılması gerekir. Gübrelikte bakteriler tarafından ayrıştırılan gübrenin içindeki besin maddeleri bitkilere yarayışlı hale gelir ve humus oluşur. İçindeki yabancı ot tohumları, mikroplar ve diğer zararlılar ölür. Pis kokusu gider, tavlı toprak gibi olur. Bu durumda taşınması, toprağa karıştırılması da kolay olur.

GÜBRE ÇUKURU

Gübrenin soğuk yöntemle olgunlaştırılması için bir gübre çukuru hazırlanması gerekir. İşletmedeki hayvan sayısına göre ahırda birikecek gübre miktarı hesaplanır. Ahırda 24 ton gübre birikeceğini varsayalım. Ahır gübresinin ortalama yoğunluğu 0,8’dir, yani 800 kilogram gübre 1 metreküp yer kaplar. Birikecek gübrenin hacmi V= 24/0,8 = 30 m3 olur. İlkbahar ve sonbaharda olmak üzere tarlaya iki kez gübre atılacağı göz önünde tutulursa 15 metreküp hacmi olan iki bölmeli bir gübre çukuru yapılması yeterlidir. Duvarlar taşla veya betonarme olarak yapılabilir.

Gübrelik ahıra yakın, serin ve az rüzgâr alan bir yere yapılmalıdır. Çukurun derinliği 130 cm olmalıdır. Dip tarafa 10 cm kalınlıkta blokaj betonu dökülmelidir. Uzun eksenin ortasından geçen 175 cm. yükseklikte bir bölme yapılarak, alan iki eşit parçaya ayrılmalıdır. Çevre duvarların yüksekliği 150 cm olmalıdır. Bölmelerin iç boyutları: 2,5 x 2 x 1,5 (boyu, eni, yüksekliği) olunca, her biri 7,5 metreküplük toplam 15 metreküplük bir hacim ortaya çıkmaktadır.

Bölme duvarının hizasında, zeminden 50 cm daha derin olacak şekilde 120 cm boyunda ve 1 metre eninde sızdırmaz bir çukur yapılmalı ve her iki bölme ile bağlantı sağlayacak delikler açılmalıdır. Gübrenin süzülerek gelen sıvı kısmı bu çukurda toplanır. Kuruduğu takdirde sıvı gübre alınarak yığının üstüne dökülmelidir. Böylelikle gübrenin besin kaybı önlenecektir.

İŞLEMLER

Her sabah temizlenen ahırdan çıkarılan gübre bölmelerden birinde tabaka halinde biriktirilir. Açıkta duran gübrenin içerdiği azotlu maddeler, güneş ve yağmur etkisiyle havaya ve toprağa karışarak kısa sürede kayba uğrar. Bunu önlemek için taze gübre üzerine süperfosfat diye bilinen yapay gübre serpilir. 6 teneke ahır gübresi yaklaşık 100 kilogram gelir. Bu miktarda gübreye 3 kg. süperfosfat atılırsa gübrede mevcut olan azotlu maddeler amonyumfosfat adındaki tuza dönüşür. Ahır gübresinde bitkilere yetecek düzeyde fosfor yoktur. Bu uygulama ile hem azot korunur hem gübre fosfor bakımından zenginleşir.

Bir karış yüksekliğe ulaşan gübre yuvaktaşı (yuvgu) denilen merdane ile veya çiğnenerek sıkıştırılır. Yeterli nem yoksa biraz ıslatılarak sıkıştırılan gübre içinde hava kalmadığı için havasız ortamda yaşayan (anaerop) bakteriler etkin hale gelir. Gübre yavaş yanma yoluyla olgunlaşır. Bitki ve mutfak artıkları da içine atılabilir. Kül atılmamalıdır. Bölme dolduğunda üzeri 4-5 cm kalınlıkta toprakla örtülür. Yağmur sularının girmemesi için üzerine plastik örtü kapatılır. Plastiği güneşten korumak için üzerine 4-5 cm toprak atılmasında yarar vardır.

Sıvı çukurunda biriken gübre kova ile alınarak örtünün altından yığının üstüne dökülür. Sıvı birikimi olmuyorsa yığına üstten su vermek gerekir.

Üç ay gibi sürede birinci bölme dolunca, gübre ikinci bölmede biriktirilir. O bölme doluncaya kadar diğeri olgunlaşır ve tarlaya atılarak hemen toprağa karıştırılır. Bu şekilde döngüye devam edilir.

SONUÇ

İlk bakışta zahmetli gibi görünen bu üretim biçimi; küçük aile işletmelerinin varlığını korumasını sağlayacaktır. Gübreleme giderleri, üretim masrafları içindeki en önemli öğelerdendir. Çevre kirliliğine yol açan bir atık durumundaki ahır gübresi işletme ve ülkemiz için önemli bir tasarruf sağlayacaktır. Faaliyetler aile bireyleri tarafından yürütüleceği için işçilik masrafları azalacak kazanç aileye kalacaktır. Toprak özellikleri iyileşecek, verim artacaktır.

Not: Diğer olgunlaştırma yöntemleri daha sonra ele alınacaktır.

Kaynak: Ahır gübresiyle ilgili teknik bilgiler, Köy Enstitüsü mezunu öğretmen Sayın Tahsin Yücel'in yönetip redakte ettiği, İnkılâp Kitabevi tarafından 1988 yılında yayınlanmış olan Tarım Ansiklopedisi adlı eserden özetlenmiştir.