Altay Paşa: ‘Mustafa Kemal Paşa Çanakkale Zaferiyle dünya dengelerini değiştirdi’

Aslında 1901 yılı ve sonraki zamanlarda Harbiye’de, Tıbbiye’de, Darülfünun’larda Osmanlı yerine Türklük’ten söz edilmeye başlanmıştı. Başta Harbiye olmak üzere emperyalizme karşı düşünceler ortaya konuluyordu. Cumhuriyet’in Milli Mücadele ve Anadolu İhtilali’nden gelen kuruluş felsefesi vardır. Anti emperyalizm, ulus devlet, milli ve bağımsız endüstri, müstemlekecilik karşıtlığı kuruluş felsefesinin esasları dahilindedir. Bir zamandır Cumhuriyet’in kuruluş felsefesinin bazı esaslarının kimilerince bozulmaya çalışıldığı görülmektedir. Bunun ötesinde demografik yapı kimilerince tahrip edilmek istenilmektedir ve tahrip edilmeye başlanmıştır. Bunun getireceği vahim sonuçlar vardır. Açıkça söylemek gerekir ki mesela Milli Eğitim Bakanı’nın vahim hatalarıyla “Eğitimin milliliği nerede kalmıştır” sorusu gündemdedir. Aslında bu yazdıklarım şimdilik bir özettir. İsminde millilik olan iki bakanlık vardır. Bunlardan birisi Milli Eğitim, diğeri Milli Savunma Bakanlığı’dır. Buna iyi bakmak lazımdır.

DÜNYA DENGELERİNİ DEĞİŞTİREN ÇANAKKALE

Aslında yukarıda anlattıklarım yaşananların üç, beş satır özetidir. Anlatacak, yazacak daha çok şey vardır. Sonrasına bakarız...

2020 yılının Mart ayındayız. Bizim tarihimizde öyle zamanlar vardır ki dünya siyasetini derinden etkilemiştir. Mart ayı denilince “Dünya dengelerini değiştiren Çanakkale Zaferi akla gelmektedir. Zaten Türk milletinin aklından hiç çıkmamaktadır.”

Dönelim Mustafa Kemal Paşa’nın Çanakkale komutanlık ve İstanbul’daki gizli karargah günlerine. Çanakkale Zaferi emperyalist devletlerin toplu olarak ilk mağlubiyetlerini aldıkları zamandır. İkinci toplu mağlubiyetleri Milli Mücadele ve Anadolu İhtilali sonunda olmuştur.

19 MAYIS 1915

Arıburnu 1915. Düşman donanmasının ateşine karşı açılan derin yollar. At üzerinde solda Esat Paşa, sağda F. Altay Paşa.

ÇANAKKALE GECESİ

Mustafa Kemal’in Çanakkale’ye tayin edildiği günlerden bir gündür. Fahrettin Altay Paşa o günlerden söz ederken bana bir geceyi söyle anlatmıştı: “19 Mayıs 1915 gecesi Mustafa Kemal için cephede bir karargah kuruldu. O karargahın adını ‘Kemal Yeri’ koyduk. Bu karargah cephenin ileri hatlarında bulunuyordu. Daha sonra karargah daha ileri hatlara aldırıldı.”

Şimdi 19 Mayıs 1919’a gelelim...

1919 yılı Mart ayı Mustafa Kemal’in gizli karargah geceleri.

Gizli karargahta o gece Çanakkale Savaşı’na katılmış İttihatçı komutanlar Çanakkale ile ilgili yazılar yazmış. Mustafa Kemal Paşa sigarasından derin nefesler çekerek şöyle diyordu:

“Selanik’te ikinci ordudayken Mehmetçiklere talim yaptırıyorduk. Şair Ömer Naci ile de sohbet ediyorduk. Birden içim burkuldu. Cephelere süreceğimiz o çocuklar padişahların dağıttıkları kapitülasyonlar yüzünden sanki topraksızdılar. Onları cephelere koşturan vatan meselesiydi.” İzmirli binbaşı Cahit “Paşam İzmir’de köylü tütününü imtiyaz sahiplerinden izin almadan ekeni vurduruyorlardı” diyordu. O gece daha çok şey konuşulmuştu.

19 MAYIS 1919 SAMSUN

Tarihin bir tesadüfü müdür, yoksa bir muhteşem rastlantı mıdır? 19 Mayıs 1915 gecesi Mustafa Kemal’in Çanakkale’deki karargahının kuruluş gecesidir. Şimdi düşünmek lazımdır. Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkış günü 19 Mayıs 1919’dur. Mustafa Kemal Çanakkale’de 19 Mayıs 1915 tarihinde emrindeki kuvvetlerle birlikte emperyalizme tarihi yenilgisini yaşatmıştı.

19 Mayıs 1919 günü Samsuna çıkışının ardında emperyalizm yine tarihi yenilgisini yaşayacaktı.

Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkışının ardında yeniden düzenlenen Türk Ordusu’yla emperyalizme tarihi yenilgisini yaşattığı Dünya Dengelerini değiştiren ikinci zafer zamanıdır. Bu iki 19 Mayıs tarihi bir tesadüf değildir de acaba nedir?

ÇANAKKALE ZAFER GÜNLERİ

Çanakkale Savaşları’nı hatıratını yazdığım Fahrettin Altay Paşa’dan bütün safhalarıyla dinlemişimdir. Akşamları gazeteden çıkıp Fahrettin Altay Paşa’nın Tarabya’daki mütevazi villasına gidiyor, geç vakitlere kadar çalışıyordum. İmparatorluktan Cumhuriyete adlı kitabımda İmparatorluğun son dönmeleri, İttihat Terakki dönemi ve bütün cepheler belgeleriyle anlatılmıştır.

MUSTAFA KEMAL ÇANAKKALE’DE

Fahrettin Altay Paşa, İmparatorluktan Cumhuriyete kitabımda Mustafa Kemal Paşa’nın Çanakkale’ye gelişini şöyle anlatır:

“19. Tümen yeniden teşkilatlandırılmış. Tümen komutanlığına Yarbay Mustafa Kemal’in tayin edildiğine dair Başkomutanlıktan emir gelmişti.”

Altay Paşa o tarihlerde cephe komutanı Esat Paşa’nın kurmay heyetindedir.

Altay Paşa hatıratına şöyle devam eder:

“Mustafa Kemal Gelibolu’dan geçerken kendisini gördüm ve bir müddet görüştük. Birden bire gözü bir çadırdaki Arap askerlere takıldı ve bana dönerek, ‘Reis bey kumandan paşaya söyle, bana verilen 72 ve 77 numaralı alaylarda Arap askerler çoktur. Bunlar derhal geri alınacak ve bana Türk delikanlılar, Mehmetçikler verilecektir’ dedi.”

UZUN BİR DESTAN VE ŞEHİTLER

Çanakkale Savaşları zamanında sadece belli bir dönemde 3 bin şehit ve 7 bin yaralı verilmişti. Onlar köylerinden, kasabalarından, şehirlerinden cepheye koşan yiğitlerdi.

Çanakkale Zaferi o dönemin komutanlarının ve siyasetçilerinin bana anlattıkların göre ve tarihi süreçlere bakıldığın da dünya dengelerini değiştiren bir muhteşem zafer zamanı ve destanı olmuştur. Ancak bu destan içinde Mustafa Kemal Paşa’nın tarihi bir liderliği de söz konusudur. Altay Paşa’nın bana anlattıkları içinde o tarihi süreçler belgeleriyle ortaya konulmuştur. Anafartalar Zaferi günlerine doğru cephede görünen durumlar üzerine genç zabitler Albay Fahrettin’e giderek, Mustafa Kemal Paşa’nın bütün orduların başına gelmesini istemişlerdir.

BÜTÜN KUVVETLER TEKELDE

Fahrettin Altay Paşa, o günleri anlatırken bana şunları da söylüyordu:

“Conk Bayırı’nda tehlike gittikçe büyüyor ve önüne geçilmez bir hal alıyordu. Saat 20.00’de tekrar telefonla Kazım beyi aradım. Kazım bey Mustafa Kemal’le konuşurken araya girdim. Mustafa Kemal şöyle diyordu:

“Bütün kuvvetler bir elden idare olunursa başarı elde edilebilir. Anafartalara gelen kuvvetleri de benim emrime verirseniz o zaman kabul ederim.”

Bu arada telefon kesildi. Gülerek Esad Paşa’ya döndüm ve:

“Bizim teklifimiz kolordu kumandanlığını çok övdüler şimdi ordu kumandanlığı yapmaya mecbur kalacaklar.”

Fahrettin Altay Paşa bana anlatmaya devam ediyordu:

“Nitekim 21.45’te (8 Saat sonra) Mustafa Kemal’in Anafartalar Grup Kumandanlığı’na tayin edildiği ve derhal oraya hareket emri geldi. Kendilerini tebrik ettiğimde Kurmay Başkanı İzzet Beyi’de beraber götürmek istedi. Esat Paşa bunu kabul etti ve birlikte gittiler.”

ZAFER VE DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ

Fahrettin Altay Paşa’yla geceleri İmparatorluktan Cumhuriyete hatıralarını dinlerken bir neslin muhteşemliğini anlıyor ve bir daha öğreniyordum. Fahrettin Altay Paşa ile Çanakkale Zaferini tekrar konuşmaya devam ederken, birden koltuğundan ayağa kalktı, odanın içinde dolaştı, denize baktı ve bana döndü:

“Bak çocuk Mustafa Kemal Paşa o zaferle yani 10 Ağustos’da yalnız İstanbul’un değil, Anadolu’nun bütün memleketin işgalini önlemişti. Artık ümitleri kalmayan İngilizler, iki ay sonra Fransızlar ve hepsi Gelibolu Yarım Adası’nı ve her tarafı boşaltıp gitmeye mecbur kalmışlardır.”

Fahrettin Altay Paşa, Çanakkale Savaşı’ndan sonra kazandığı madalyalarla.

İNGİLİZLERİN İŞGAL HARİTASI

Fahretin Altay Paşa’ya sorularımı sürdürürken Altay Paşa, “Çanakkale Savaşı neticesinde elimize bir İngiliz komutanının çantası geçmişti. Çantayı açtık ve içinden bir harita çıktı. Haritada işgal edilecek, üzerine yürünecek yerler vardı. Kırımızı oklarla İstanbul ve Anadolu işgal edilecek topraklardan gösteriliyor, bir başka ok işgalin işareti olarak Rusya üzerine uzanıyor. Oradan ikiye ayrılarak bir ok da Azerbaycan ve Bakü’yü işaret ediyordu.”

Bu zamanın emperyalizminin Birinci Şark Meselesinin büyük haritasının bir bölümüydü. Ama dediğim gibi: Emperyalizmin bu siyaseti Mustafa Kemal’in sağladığı ve tabi silah arkadaşlarının ve mehmetçiklerle beraber sağladığı büyük zafer emperyalizmin bu siyasetini kaldırıp bir tarafa atmıştır.

RUSYA’DA Kİ GÜNLERİM

Fahrettin Altay Paşa Cumhuriyetin ilanından sonra Atatürk tarafından Rusya’ya bazı tetkikler yapmak, endüstri meselesini araştırmak için gönderilmişti. Orada Mareşal Varoşilof ile görüşmeleri, Sovyet ileri gelenleriyle temasları ve müzakereleri olmuştur. Bunları başka bir yazımda sizlere anlatmamaya çalışacağım.

GİZLİ KARARGAH GECESİ 1919 YILI MART AYI

Mustafa Kemal Paşa, Samsun’a geçmeden önceki günlerinde İstanbul’daki gizli karargahında çalışmalarını sürdürüyordu. Kuvayı Milliye teşkilatlandırılmıştı. İttihat ve Terakki’ye karşı kurulmuş olan Hürriyet ve İttihat Fırkası mensupları ortalıkta:

“Büyük devletler geldiler mali durumlarımızı iyileşti. Artık yeni harplere lüzum yoktur. O Kuvvacı denilenler de cezalandırılacaktır” diye dolaşıp duruyorlardı. Bazı vilayetlerde İttihatçılar onların seslerini kesiyorlardı.

‘FABRİKALARIMIZ OLACAK’

Mustafa Kemal Paşa, o gece gizli karargahında sigarasından derin bir nefes çekerken, “Avrupalılar fabrikalarını kurarlarken, Bizi müstemleke haline getirdikleri için fabrikalarımızı kuramadık, sanayimizi ilerletemedik. Topraklarımızın halini biliyorsunuz... Ama... Bu sefer zafer muhakkak kazanılacaktır. Emperyalistler yine mağlup edilecektir, her şey değişecektir, büyük endüstrimiz fabrikalarımız olacaktır. Köylüler topraklarının sahibi olacaktır. Eğitimimiz güçlenecektir ve değişecektir” diyordu.

GAZETECİ YAZAR TAYLAN SORGUN’UN KİTAPLARI:

1- İmparatorluktan Cumhuriyete: Fahrettin Altay Paşa’nın hatıratı (Kaynak Yayınları)

2- Halil Paşa: Halil Paşa Belgeseli ve Hatırtatı (Kaynak Yayınları)

3-Mütareke Dönemi ve Bekir Ağa Bölüğü: O dönemleri yaşayanların gazeteci yazar Taylan Sorgun’a bizzat anlattıkları. (Kaynak Yayınları)

4-Devlet Kavgası, İttihat Terakki : O dönemleri yaşayanların gazeteci yazar Taplan Sorgun’a bizzat anlattıkları. (Kaynak Yayınları)

5- Esir Şehrin Fedaileri: Mustafa Kemal Paşa’nın Andolu’ya geçmeden önce İstanbul’da kurduğu teşkilatı, o dönemleri yaşayanların Taylan Sorgun’a birebir anlattıkları.) (Kaynak Yayınları)