Alzheımer denen hastalık, piyango mu genetik mi?

Dünyada 34 milyon Alzheimer hastası var. Önümüzdeki kırk yılda bu sayının üçe katlanması bekleniyor. Hastalığın bir tedavisi olmadığını söyleyebiliriz, mevcut ilaçların etkisi ya şüpheli, ya da çok az. Tedavi edilememesinin nedeni hastalığın beyindeki sinir hücrelerini öldürmesi, mevcut tıp bilgimiz maalesef ölen sinir hücrelerini diriltmeye yetmiyor. Alzheimer hastalığının altında yatan nedeni tam olarak bilemiyoruz. Önce hastalık yapan protein mi (amyloid) birikiyor yoksa önce damar sistemi bozuluyor ve ona bağlı olarak mı protein birikimi oluyor belli deği. Başını sonunu bilmesek de hastalık sırasında damar sisteminin ve beyin beslenmesinin bir şekilde bozulduğunu biliyoruz.

Babam uzun bir süredir unutkanlıktan şikayet ediyor. Acaba Alzheimer olabilir mi? Babanızın, elindeki tornavidaya dikkatle bakarken “Yahu dilimin ucunda, bu aletin adı neydi?” diye mırıldandığını işitirseniz (Nesneleri adlandırmada zorlanma),

Kırk kez dinlediğiniz anılarını yeni anlatıyor gibi durmadan tekrarlıyorsa (Tekrarlayıcı ve bıktırıcı tarzda konuşma),

Bakkala gidiyorum diye evden çıktığı günün akşamı onu karakoldan almak zorunda kalıyorsanız (Yer ve zaman hafızasında bozulma),

Kıskandığı için 75 yaşındaki annenizin sokağa çıkmasına izin vermiyorsa (Kişilik yapısında değişme, şüphecilik),

Bütün gün aradığı kol saatini mutfaktaki tencerenin içinde bulursanız (Nesneleri yanlış yere koyma),

Ve yukarıdaki tüm olaylara rağmen sizden akıllı olduğunu ve hasta olmadığını iddia ediyorsa (Farkında olmama ve hastalığını inkar etme) onu bir doktora götürme vaktiniz gelmiş demektir.

Babamda Alzheimer var, yaşlanınca bende de olabilir mi?

DNA’da meydana gelen mutasyonların Alzheimer hastalığının ortaya çıkmasında etkili olduğunu biliyoruz. Hastaların bir kısmında Apo lipoprotein E adını taşıyan ve 19 numaralı kromozom üzerinde bulunan bir gende mutasyon olduğu gösterilmiştir. Eğer bir kişi E4 tipini taşıyorsa, o kişinin Alzheimer hastalığına yakalanma ihtimali % 60-70’ler düzeyine çıkıyor. Bu yüzden ailede Alzheimer olanların, hastalığın gelişimini önleyici tedbirler açısından daha dikkatli olmasında yarar olduğunu söyleyebiliriz.

Kimlerin riski yüksek?

1-Ailenizde(anne, baba, kardeş) Alzheimer veya erken bunama varsa sizin hasta olma ihtimaliniz ailesinde hasta olmayan kişilere göre 4 misli fazladır.

2-Geçmişte kısa bir süre de olsa bilincinizi kaybettiyseniz, örneğin kazayla kafanızı bir yere çarpıp bir süre bayıldıysanız veya boks, futbol gibi kafaya darbe alan bir spor yaptıysanız riskiniz artar.

3-Hastalığın eğitimsiz insanlarda görülme şansı daha yüksektir.

4-Et başta olmak üzere doymuş hayvansal yağ yiyen kişilerde Alzheiemer daha çok görülür (1) Alzheimer hastalarının beyinleri incelendiğinde hastalığı yapan protein plakları içinde bakır ve demir olduğunu görüyoruz. Bakır en çok sakatatta (Karaciğer, dalak, böbrek) bulunur. Başta kuru yemişler olmak üzere bitkisel besinlerde de bakır vardır ancak sadece doymuş yağ ve trans yağla birlikte alındığında hastalığa neden olduğu gösterilmiştir (2).

5-Masa başında çalışan, yürümeyi ve hareketi sevmeyen kişilerin riski daha yüksektir.

(1) Grant WB. Using multicountry ecological and observational studies to determine dietary risk factors for Alzheimer's disease. J Am Coll Nutr. Published online July 25, 2016.

(2) Martha Clare Morris. Dietary Copper and High Saturated and trans Fat Intakes Associated With Cognitive Decline. Arch Neurol. 2006;63(8):1085-1088.