Asya ile Atlantik arasına sıkışan Avrupa

AB liderleri 2 günlük özel bir zirve düzenlediler. 25-26 Şubat tarihlerinde video konferans yöntemiyle gerçekleştirilen zirvenin birinci gününün gündemi Kovid-19, ikinci gününün ise NATO, yeni Başkan Biden ABD’si ile ilişkiler ve AB’nin savunma ve güvenlik politikaları görüşüldü.

Elbette bu zirveyi ilginç kılan NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ’in de katılımıydı. Biz de zirveye NATO-ABD-AB ilişkileri açısından bakacağız.

NATO VE AB GÜVEN TAZELEDİ

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, söylemde NATO’yu sorgulasa ve yeniden yapılandırılmasını savunsa da, AB ülkelerinin çoğunluğu NATO ile ilişkilerin geliştirilmesinden yana.

Almanya, hem transatlantik ittifakın hem de Avrupa'nın savunma kapasitesinin artırılmasından yana orta bir tutum sergiliyor.

"Çıkarlarımızı ve değerlerimizi savunmak için stratejik hareket etmeliyiz" diyen AB Konseyi Başkanı Charles Michel "Transatlantik ilişkilerde, Avrupa güçlü ve güvenilir bir ortak olarak rolünü oynamaya hazır" açıklamasında bulunarak, eğer Avrupa önümüzdeki on yılda gerçekten “stratejik aktör” rolü oynayacaksa, bunun ancak NATO ile birlikte olacağını ifade ediyor. Diğer taraftan NATO’dan bağımsız olmayı değil NATO içinde “özerk” olmayı savunuyor. Macron’un “Güçlü Avrupa” ve “stratejik özerklik” gibi yüksek perdeden konuşmasının bir anlam ifade etmediğini de görüyoruz.

Zaten, zirvenin sonuç bildirisinde “Antlaşmalarda belirlenen ilkeler temelinde NATO ile yakın işbirliği içinde olmaya kararlı” oldukları belirtiliyor. Sonuç bildirisinde ayrıca yeni ABD başkanına da olumlu bir mesaj gönderilerek “Biz yeni ABD yönetimi ile güvenlik ve savunma konularında yakın bir diyalog içeren güçlü ve hırslı bir transatlantik ilişki içinde olmaktan mutluyuz” deniyor.

AVRUPALILAR ABD’YE GÜVENMİYOR

Brüksel’in beyleri -hepsi aynı derecede olmasa da- ABD ve NATO ile güven tazelerken, Avrupa halkları ABD, Rusya ve Çin’e nasıl bakıyor? Avrupa Dış İlişkiler Konseyi’nin (ECFR) Ocak 2021’de yayımladığı raporda çarpıcı sonuçlar var.

ECFR, Biden seçildikten sonra, YouGov ve Datapraxis kamuoyu araştırma şirketlerine, 10 NATO ülkesinde ve İsveç'te 15 bin kişinin katıldığı bir anket yaptırmış. Anket sonuçları "Amerikan Gücünün Krizi: Avrupalılar Nasıl Görüyor? Biden'in Amerika’sı” başlıklı bir raporda yayımlandı.

Rapor, Avrupalıların büyük bir çoğunluğunun Rusya veya Çin ile bir Amerikan savaşına katılmak istemediğini ve tarafsız kalmak istediğini ortaya koyuyor. Yüzde 77’si Rusya ile, yüzde 78’i de Çin’le savaşında ABD’nin karşısında konumlanıyor. Dolayısıyla Avrupa kamuoyu, NATO'nun ABD savaş planlarındaki rolüne şiddetle karşı çıkıyor. Yine çoğunluk kendi sistemlerinin ABD siyasi sisteminden daha iyi olduğunu düşünüyor.

ÇİN ABD’DEN DAHA ÖNEMLİ BİR ORTAK

Avrupalıların yüzde 83’ü ABD ile daha yakın ekonomik bağlar kurulmasına karşı çıkarken, Fransız ve Almanların yüzde 90’ı ülkelerinin ulusal savunmaları için Amerikan yardımına ihtiyacı olmadığını düşünüyor.

Amerika Birleşik Devletleri ve NATO, Rusya ve Çin'i öncelikli tehdit görürken, Avrupalı şirketler Rusya ve Çin’i kilit ortaklar olarak değerlendiriyor. 2020'de Çin, Avrupa Birliği'nin en büyük ticaret ortağı olarak ABD'nin yerini aldı ve 2020'nin sonunda AB, ABD'nin endişelerine rağmen Çin ile kapsamlı bir yatırım anlaşması imzaladı.

Almanya ABD’nin bütün engellemelerine rağmen Rusya ile birlikte başladığı Kuzey Akım 2 boru hattı projesine bağlı kalmaya devam ediyor.

ABD’nin tek kutuplu dünyasının artık çöktüğünü, Transatlantik ilişkilerin eskisi gibi yürümeyeceğini, dünyanın çekim merkezinin başını Çin ve Rusya’nın çektiğini, son yıllarda Asya’dan yükselen bu yeni uygarlık cephesine Türkiye’nin de katıldığını Avrupalı da görüyor ve görmeye devam edecekler.

Kovid-19 sonrasında Batı dünyasının sarsılacağını, kitlesel halk hareketlerine sahne olacağını bugünden söyleyebiliriz. Bu sarsıntılara neden sadece ekonomik sorunlar değil, saldırgan ve yayılmacı amaçları için Avrupa’yı peşinden sürüklemek isteyen ABD’ye karşı da mücadele yükselecektir.

ECFR anket sonuçları için bkz: https://ecfr.eu/publication/the-crisis-of-american-power-how-europeans-see-bidens-america/