Asya’nın kalbinde bir mucize: Horgos!

Denizlere en uzak mesafede bir liman olabilir mi?

Bal gibi de oluyormuş! Hem kara yolunun hem de demir yolunun geçtiği, yakında hava yolu hizmetine kavuşacak olan dünyanın en büyük kara limanı olarak bilinen Horgos Serbest Ekonomi Bölgesi’ne gittim, gördüm, yazıyorum!

AVRASYA’NIN ‘ERİŞİLEMEZLİK KUTBU’NDA

Çin-Kazakistan sınırındaki iki ülkenin ortaklaşa yarattığı Horgos Serbest Ticaret Bölgesi (SEB), Avrasya Erişilemezlik Kutbu diye bilinen noktanın hemen dibinde. Erişilemezlik Kutbu, bir coğrafi terim. Bir kıtadaki denizlere en uzak coğrafi bölge için kullanılıyor. (1)

İşte Asya Yüzyılı’nın marifeti: Avrasya’nın Erişilemezlik Kutbu, şimdi kıtalararası ulaşımın ve üretimin kavşak noktası oluyor.

Sinciang Uygur Özerk Bölgesi’nin kuzeyinde, Çin-Kazakistan sınırındaki Horgos SEB, Asya’nın tam kalbinde yer alıyor. Ve sadece Asya’ya değil, Avrupa, Afrika dahil, üç kıtanın ticaretinde kalp gibi işlev görüyor. Asya’nın ve Avrupa’nın ürünleri kara ve demir yoluyla Horgos’tan geçerek menzillerine ulaşıyor. Deniz yoluyla gelen ürünler ise yine kara ve demir yoluyla Horgos üzerinden Asya’nın uçlarına taşınıyor.

Çin’in doğusundaki liman şehri Lianyungang’dan demir yoluyla 5 günde Horgos SEB’e gelen yük konteynırlarının, Almanya’nın kuzeybatısında yer alan Duisburg şehrine 10 gün gibi bir sürede ulaşması sağlanıyor. Deniz taşımacılığından 3 kat daha hızlı ve hava taşımacılığından yarı yarıya daha ucuza mal olan bu bağlantı yolu, zaman ve maliyet açısından yatırımcılara alternatif sunuyor. Horgos SEB’den alınan mallar herhangi bir ek gümrük denetimi veya vergisi olmaksızın BDT ülkelerine serbestçe sevk edilebiliyor.

HERODOT’UN EFSANESİ GERÇEK OLUYOR!

Horgos, tarihi bir geçit. Eskiden beri Cungarya Kapısı (veya Altay Geçidi) diye anılıyor. Mançurya’dan Afganistan’a uzanan 4 bin 800 kilometrelik dağ duvarından geçen tek geçit. Batı Avrasya bozkırları ile daha doğudaki topraklar arasında at sırtındaki biniciler için uygun bir doğal kapı. Aynı zamanda şiddetli ve neredeyse sabit rüzgarları ile dikkat çekiyor.

Herodot, “Tarih” adlı eserinde gezginlerin, kuzeydoğuda aslan vücutlu, kartal kanatlı insanların altını koruduğu ve Kuzey Rüzgârının bir dağ mağarasından çıktığı bir ülkeye dair raporlarını aktarır. Kuzey Rüzgârı tanrısı Boreas’ın nefesini saldığı noktanın ötesinde anlamına gelen terim Hyperborea, Yunan Mitolojisinde Kuzey rüzgârının ardında, güneş ışığının hiç eksik olmadığı, ağaçların her zaman meyve dolu, çayırlarınsa yeşil kaldığı efsanevi bir diyarın adıdır. Bazı akademisyenler Cungaryan Kapısı ile Yunan mitolojisindeki Kuzey Rüzgarı’nı yaratan Boreas’ın evi arasında bir bağlantı olduğunu savunuyorlar. Çünkü bu geçit, Altın Dağ’dan adını alan Altay dağlarının dibinde. (2) Boreas evinin yerini Horgos almış!

ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİNDE EZBERLERİ BOZUYOR

Horgos Serbest Ticaret Bölgesi’nin uluslararası işbirliği ve ticarette ezber bozan bir katalizör olması amaçlanıyor.

Resmi adı Uluslararası Sınır İşbirliği Merkezi olan bu beş kilometrekarelik Serbest Ekonomi Bölgesi, Urumçi’nin 670 kilometre batısında ve Almatı’nın 380 kilometre doğusunda, Saryesik-Atyrau çölünün tam ortasında.

Çin’in Sinciang Uygur Özerk Bölgesi’nin İli Kazak Özerk Vilayetine bağlı Horgos, Moğolcada “deve kervanlarının geçtiği yer” anlamına geliyor; aynı kelime Kazakçada ise “zenginliğin biriktiği yer” anlamında. 

Çin tarafında yükselen New York büyüklüğündeki yeni Horgos şehri sanki çölün ortasındaki vaha gibi. Kazak tarafında gelişmekte olan Horgos-Doğu Kapısı Özel Ekonomik Bölgesi ise salgın sonrasında hızla toparlanıyor. Çin-Avrupa demiryolu hatlarının pek çoğu buradan geçiyor.

Horgos, Sarı Deniz’den Baltık’a uzanan Batı Avrupa-Batı Çin Otoyolu’nun da kavşağı. Avrasya, Afrika ve Güney Amerika’daki 134 ülkenin aktif olarak katıldığı, birbiriyle bağlantılı kara ve deniz limanları, özel ekonomik bölgeler, yeni şehirler ve serbest ticaret bölgelerinden oluşan devasa bir ekonomik işbirliği-ticaret ağı olan Kuşak ve Yol Girişimi’nin başarılı bir uygulaması.

Horgos, doğu ile batıyı birbirine bağlayan uluslararası ticaret için bir geçit ve Sinciang Uygur Özerk Bölgesi’nin batıya açılması için bir köprü başı olarak konumlanıyor. Dünyanın ilk sınır ötesi uluslararası serbest ekonomi bölgesi ve aynı zamanda Çin’in “ülke içinde ama gümrüklerinin yetki alanı dışında” olan ilk özel ekonomik bölgesi.

Üstelik Çin merkezi hükümetinin sağladığı imkanlarla, Uygur Özerk Bölgesi’nin kuvvetli ilgisi ile Horgos Yerel Hükümeti, üretim tesisleri kurmak için çok cazip yatırım teşvikleri sunuyor. Horgos SEB’in aynı zamanda bir üretim üssü olması için hem Çin tarafından hem de Kazakistan tarafından sunulan teşvikler yatırımcıların ilgisini hak ediyor.

KAZAKİSTAN’IN NURLU YOLU

Horgos SEB, Aralık 2011’de ilk açıldığında, Çin-Kazakistan ikili ilişkilerinin bir mihenk taşı ve Kazakistan’ın ekonomisini enerji ihracatının ötesinde çeşitlendirmeye yönelik daha geniş “Nurlu Yol” planının başlıca örneği olarak müjdelendi.

Tanıtım malzemelerinde “iki medeniyetin kesiştiği geleceğin devasa yeni şehri” olarak sunulan Horgos SEB’nin, Orta Asya Türklerinin, Rusların ve Çinlilerin bir araya gelerek birbirlerinin mallarını satın alabilecekleri, birbirlerinin mutfağında yemek yiyebilecekleri ve birbirlerinin eğlence ve kültürünü tüketebilecekleri çok kültürlü bir ekonomik kavşak olması öngörülüyor.

Horgos SEB’nin Kazakistan tarafında yeni bir şehir inşa ediliyor. Nurkent’in 100 bin kişiye ev sahibi olacağı öngörülüyor. İlk bölgenin yüzde 90’ı tamamlanmış durumda. Nurkent Şehri Birinci Aşama’nın tüm geliştirme ve inşaatının Eylül 2023’te tamamlanacağı açıklandı. Tam olarak 2035 yılına kadar tamamlanması planlanıyor. Nurkent, Kuşak ve Yol Girişimi’ndeki en büyük ulaşım ve lojistik merkezi olan Horgos-Doğu Kapısı’ndaki işçilerin yeniden yerleştirilmesine yardımcı olacak bir araç olarak görülüyor. Bu işçiler, halihazırda Kazakistan ve Çin arasında önemli bir ticaret merkezi olan ve gözde bir üretim bölgesine dönüşen Horgos SEB için kalıcı bir işgücü kaynağı olarak yeniden eğitilecekler. (3)

AZ ZAMANDA ÇOK İŞ

Horgos’un Çin tarafı, dört katlı beş dev toptan satış pazarından oluşuyor. Bunlar bloklar halinde yan yana konumlandırılmış ve aralarında geniş kaldırımlar ve yollar bulunuyor. Bölge içinde kişisel araçlara izin verilmiyor ve halka açık golf arabaları ve minibüsler müşterileri alışveriş kompleksinden alışveriş kompleksine taşıyor. Yeni toptancı pazarları eklenmeye devam ederken, yarım kalmış inşaat projeleri arazinin çoğunu kaplıyor.

Çin toptancı pazarlarında olduğu gibi, alışveriş merkezlerinin içi de tek tek satıcıların kiraladığı yüzlerce küçük dükkân ve stanttan oluşuyor. Binaların, katların ve koridorların çoğu ürün türüne göre düzenlenmiş. Belinize kadar uzanan devasa mal yığınlarıyla dolu koridorlardan geçerken satıcılar size sesleniyor.

Ancak burada sadece yeni bir serbest ticaret bölgesi değil, tamamen yeni bir ekonomi yaratılmakta olduğu da unutulmamalı. ICBC, daha önce var olmayan bir yerde tamamen yeni bir ticaret, üretim ve lojistik bölgesi inşa etmeye yönelik çok yönlü bir kalkınma girişiminin sadece bir parçası. Bitişikteki Horgos özel ekonomik bölgesinin 30 bin işçi ve ailelerini çekeceği tahmin edilirken, Horgos şehri 200 bin kişi için inşa ediliyor. Böylesine büyük ölçekli bir kalkınma her yerde sadece yıllar değil on yıllar alır. Çin ise bunu 10 yılda gerçekleştirdi.

TUCEM, TÜRK MARKALARINI HORGOS’TAN ÇİN’E AÇIYOR

Horgos Uluslararası Ticaret Odası Başkanı Ma Fuming’in davetlisi olarak, TUCEM Sinciang Uygur Özerk Bölgesi Müdürü Serdar Kulu ile, 26 -30 Nisan tarihlerinde Horgos’ta dolu dolu dört gün geçirdik. Türkiye’nin önde gelen kadın giyim markalarından Balizza’nın sahibi Rutkay Çakırkaya da Kazakistan üzerinden gelerek bize katıldı. Horgos ÇKP Sekreteri Hao Jianmin tarafından kabul edildik. Horgos Yerel Hükümeti’nin Uygur, Kazak, Hui ve Han kökenli yetkilileri en iyi hizmeti vermek için candan bir ilgiyle seferber oldular.

İşte müjdemiz: 12-14 Ağustos’ta Horgos Uluslararası Serbest Ekonomi Bölgesi’nde Türk giyim markaları ile özel fuar ve defile düzenliyoruz. Horgos ÇKP Sekreteri Hao Jianmin, Çin’in doğu bölgesi dahil, bütün önemli konfeksiyon alıcılarının da dahil olduğu 1000 kişilik alıcı heyeti getirmeyi taahhüt etti. Türkiye, şanına yakışır bir şekilde, Çin Sarayı şeklinde inşa edilmiş görkemli bir mekânda, Horgos SEB’in ilk uluslararası etkinliğini düzenliyor. Horgos’tan güzel haberlerimizi sürdüreceğiz.

Dipnotlar

1. Avrasya Erişilmezlik Kutbu belirlenirken, kıtanın okyanustan en uzak noktası aranıyor. Kuzey Rusya’daki Ob Körfezi’ni “okyanusun parçası” olarak kabul edilip edilmeyeceğine bağlı olarak tam yeri konusunda tartışmalar vardır. Ob Körfezi okyanusun bir parçası olarak kabul edildiğinde, en uzak noktanın enlem/boylamı Horgos’un bulunduğu yer oluyor.

2. https://en.wikipedia.org/wiki/Dzungarian_Gate

3. https://www.silkroadbriefing.com /news/2023/03/14/kazakhstans-developing-nurkent-border-city-with-china/