Aya yerleşmek her zamankinden yakın: Hangi Ülke Ne Durumda?

Ay konusunu daha önce işlemiştik ama birçok önemli gelişmeler söz konusu. Bu yüzden değerli okurlarımıza yeni bilgileri aktarmak istedim. Özellikle Çin bu konuda çok somut planlar yapıyor ve erteleme yapmadan ilerliyor. Tabii NASA da bu konuda çalışmalar yapmakta ama daha şimdiden planlarında birkaç kez ertelemeler oldu ama 2026 gibi ilk astronotlarını1969 ve 1970’ten sonra tekrar aya göndermeyi planlıyor. Ancak bu çalışmalardaki ertelemeler bunun belki 1-2 yıl daha sarkmasına yol açabilir. Gene de bu konuda oldukça yol almış durumda. Ancak bu yazının konusu muhtelif ülkelerin ay konusunda ne yaptığı ve insanlığın ayda yerleşiminin ne kadar yakın olduğu.

AY’IN TÜM JEOLOJİK MADEN HARİTASINA SAHİP TEK ÜLKE

Esasında çoğu insan ve hatta bilim adamları farkında olmasa bile şu anda dünyada en çok çaba sarf eden ve hızla ilerleyen ülke Çin. Daha önce yazılarımı okuyanlar bilir, Çin Uzay Ajansı Ay’ın tüm jeolojik maden haritasına sahip tek ülke. Özellikle Helyum 3 gibi çok değerli maddeleri bulunduran Ay konusunda çok değerli bilgilere sahip olan Çin Uzay Ajansı geçenlerde Ay’ın tüm haritalarını bulunduran bir Atlas’a sahip olduğunu açıkladı ve bunun bazı kısımlarını yayınladı. Ay konusunda bu çok ciddi bir gelişme, çünkü Aya yerleşmek istiyorsanız her şeyden önce kapsamlı bir coğrafik haritaya ve kapsamlı bir maden haritasına ihtiyaç var. Bir de çok önemli olan “in situ” denilen bir kavram var. Bu kavram ayda (veya uzayda) elde hangi doğal maden ve malzemeler var ise onu kullanarak gerek yerleşim gerek diğer konularda çalışmalarda bulunmak demektir. Bu da ayda bulunan malzeme, madenlerle ve elementlerle yerleşim yerini inşa etmek anlamına gelir ve Dünya’dan bir çok malzemenin getirilme zorunluluğunu azalttığı gibi aynı zamanda maliyetleri ve yerleşim üssünü inşa etme zamanını azaltır. Çin’in şu anki planı 2030’da Ay’a taykonotlarını göndermek (Çinli uzay adamı veya astronot) ve daha sonra hemen Ay Üssünü mevcut bilgiler ışığında inşa etmeye başlamak. 2035 yılı ise Ay Üssünün tamamen operasyonel olması planlanmakta. Nükleer Reaktör kullanarak Ay’da üs için enerji sorununu çözmeyi planlayan Çin Uzay Ajansı, bu dev proje için Rusya ile işbirliği yapıyor ama kardeş ülkemiz Azerbaycan, Pakistan ve aynı zamanda Belarus’da bu projeye katılım sağlıyor. Yani anlaşılacağı üzere Çin bu konuda çok ciddi planları olan ve bunu gerçekleştirmek için başta Ay haritaları olmak üzere bir çok bilgiye sahip olan bir ülke.
Peki NASA ne yapıyor diyorsanız, Artemis İlkeleri denilen prensip kuralları çerçevesinde birçok ülke başta Avrupa Uzay Ajansı olmak üzere NASA Ay Misyonuna destek vereceğini açıkladı. Bu çerçevede 2026 gibi Aya astronot göndermeyi planlayan NASA, daha sonra 2030 yılı gibi kendi Ay üssünü kurmayı planlıyor. Bu konuda özellikle Avrupa Uzay Ajansı ile iş birliği yapan NASA aynı zamanda Amerikalı Boeing, Lockheed Martin, ve İngiliz RollsRoyce gibi firmaları kullanarak bu çerçevede özel firmalardan da destek alıyor. Ancak söylemek gerekirki son 2-3 yılda oldukça ciddi gecikmeler oldu. Şu anda Aya gidiş için SpaceX firmasının Starship (Yıldız Gemisi) adlı dev roketlerinin kullanılması gerekiyor ama Starship birçok insansız denemede havaya uçtu. Bu anlamda henüz daha Ay’a götürecek roket henüz çalışıyor denemez. Ancak NASA bu konuda ciddi bir bütçeyle ve Artemis İlkelerini kabul eden ülkelerle dört elle bu projeye asılmış durumda ve Çin Uzay Ajansı’nı bu konuda kendine en yakın rakip olarak görüyor.
Yukarıdaki ilk paragrafta da bahsettiğim üzere Rusya Ay Misyonu konusunda daha çok Çin ile işbirliği düşünmekte. En son 2023 yılında fırlattığı Luna 25 Ay Sondası başarısızlıkla sonuçlandı ve Ay’a düştü. Eskiden Uzay konusunda Sovyetler Birliği olarak ilk uyduyu, ilk insanı, ilk kadını uzaya gönderen, ilk uzay istasyonu yapan ve uzay çağını ilk açan ülke maalesef şu sıralar teknolojik sorunlarla uğraşıyor ve eski başarısını gösteremiyor. Bu çerçevede Ay konusunda kaderini daha çok Çin ile işbirliğine bağlamış durumda.

KENDİ SONDASINI DAHİ GÖNDERMEYİ BAŞARAMADILAR

Bunun dışında kalan ülkelere bakarsak Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tüm Avrupa ülkelerinin katılımıyla ve daha çok NASA ile işbirliği yaparak Ay çalışmalarına odaklanmış durumda. Ay’a hiçbir zaman kendi sondasını dahi göndermeyi başaramayan Avrupa Uzay Ajansı (Şu ana kadar sadece ABD, Sovyetler Birliği, Çin, Hindistan, Japonya ve BAE Ay’a sonda gönderebildi), Ay misyonları konusunda hemen hemen komple NASA’ya muhtaç. Tabii bazı Avrupa ülkelerinin katkısı oldukça az. Esasında Avrupa Uzay Ajansı’nda en güçlü ülke Fransa ve Fransa aynı zamanda Hindistan ilede işbirliği yapıyor. İkinci ülke olarak İngiltere geliyor ama her iki ülkede aya sonda veya roket fırlatma konusunda yetersiz.
Son olarak Asya ülkelerine baktığımıza Japonya ve Güney Kore’nin öne çıktığını görüyoruz. Özellikle Japonya son attığı Ay sondasıyla çok ciddi veriler elde etti ve bu sonda halen operasyonel veri göndermeye devam ediyor. Güney Kore’de Ay’da çalışabilecek modüler yapılar yapmakla uğraşıyor. Ancak Asya’da Çin’den sonra Ay konusunda en güçlü ülke Hindistan. Aya 3 tane sonda (araştırma uydusu) gönderen Hindistan 2009’da Ayda buzul olarak su bulunduğunu herkesten önce bulan ilk ülke. Özellikle in situ kaynak olarak su çok önemli, çünkü su demek H2O demek oda hem yaşam için su demek hem de yakıt olarak hidrojen ve nefes almak için oksijen demek anlamına geliyor. 2023 yılında Ayın Güney Kutbu’na inen ilk ülke olma unvanını alan Hindistan, uzaya ilk astronotlarını 2025 yılında göndermeyi planlıyor ve o da 2030 yılında Ay’a kendi astronotlarını göndermeyi planlıyor. NASA ve Çin Uzay Ajansı dışında bunu yapabilecek teknolojik kabiliyete sahip tek ülke.
Bu yazımı şu soruyla kapatmak istiyorum. Bildiğim kadarı ile Ne Çinle ne Avrupa Uzay Ajansıyla Ne NASA ile ne de Hindistan ile Ay konusunda net bir işbirliğine girmeyen ülkemiz bu konuların neresinde? Ben muhakkak ülkemizin ekonomik sorunlarına rağmen gelecek nesillerimizin kaynak sorununu ortadan kaldırmak için şimdiden bu uzay çalışmalarına bilim adamlarımızın, Türk Uzay Ajansı ve Üniversitelerin kaynak ayırıp katılması gerektiğini düşünüyorum.
Sizler ne dersiniz?