"Basit İnsan"ın Yaşantısına Büyüteçle Bakmak: Mujikler

"Sefil, yoksul bir aileydi bu."

Öykü dendiğinde edebiyat tarihinde ilk akla gelen isimlerden biri olan Anton Pavloviç Çehov, 1860'da Rusya'da doğdu. Tıp mezunu olan ve doktorluk yapan Çehov'un edebiyata olan yoğun ilgisi, onu bu alanda üretim yapmaya itti ve hayatı boyunca bu uğraşını sürdürdü. Eserleriyle Rus edebiyatını zirveye taşıyan isimlerden biri olan Çehov'un oyunları ve öyküleri günümüzde de yoğun bir ilgiyle okunmaya devam ediyor.

Roman türünde kalem oynatmaktan imtina eden Çehov, ilk gençlik yıllarından itibaren kısa öyküler üzerine çalıştı. Rus toplumunu gözlemleme ve bunu edebi bir üslupla yoğurarak anlatma becerisi onu çağdaşlarından ayıran en büyük etmenlerin başında geliyor. "Küçük ve basit" diye tabir edilen sıradan Rus halkını âdeta büyüteçle analiz ederek ayna görevi üstlenen Anton Çehov'un eserleri günümüzde birer klasik olarak anılıyor.

Bozkır, Altıncı Koğuş, Köpeğiyle Dolaşan Kadın gibi nispeten daha ön plana çıkan öykülerine ek olarak, Üç Kız Kardeş, Vanya Dayı, Vişne Bahçesi, Martı gibi oyunlarıyla tiyatro alanında da oldukça başarılı eserlere imza attı. "Mujikler" isimli bu uzun öyküsü, bağımsız bir kitap olarak kısa bir süre önce Can Yayınları'nın "Lacivert Klasikler Dizisi" kapsamında, Zeki Baştımar çevirisiyle yayımlandı.

"Mujik"in kelime anlamı "erkek" olsa da, başka birçok anlam ifade eder aynı zamanda. Argo bir yönü de olan mujik kelimesi, 1861'den sonra bağımsızlığını kazanan Rus köylüsüne verilen isimdir. Toprak sahibi olmayan, fakir, cahil, içki düşkünü, dini değerleri fazla olmayan, günlük yaşantı içinde kaybolup giden köylü kesimi yansıtır. Bir kadının, bir erkeğe hitabında kullanmasında küçük düşürücü bir etki yarattığı da söylenir.

Çehov'un Mujikler ismli bu öyküsü 1897'de yayımlanmıştır. Maksim Gorki ise Mujik isimli romanını 1899'da kaleme almıştır. Buna ek olarak, Fyodor Dostoyevski, Lev Tolstoy ve Nikolay Gogol gibi yazarların birçok öykü ve romanında da karşımıza çıkan bir kavramdır.

Çehov'un öyküsüne gelecek olursak eğer; Rus köylüsünün sıradan hayatını olanca sadeliğiyle gözler önüne seriyor diyebiliriz kısaca. Köylülerin dertlerini, hayallerini, isteklerini, iyiliklerini, kötülüklerini, birbirleriyle olan ilişkilerini masaya yatırıyor. Hayata, topluma, yöneticilere, dine, etik değerlere ve sosyal statüsü kendilerinden daha yüksek olan kişilere bakış açılarını tutarlı bir şekilde okura aktarıyor.

Tutarlı, zira dünyanın birçok yerinde "köylü" kavramını aşağı yukarı benzer sınırlar içinde görüyoruz. Anadolu coğrafyasında yaşayan bizler için de birçok şey tanıdık geliyor. Öyküyü okurken kendimizi yabancı hissetmiyoruz çünkü köylü sınıfına bir hayli aşinayız.

Şehirde yaşayan ve köye dönmek zorunda kalan Nikolay ve ailesinin gözünden Rus toplumuna bakma fırsatı bulduğumuz öykü kısa kısa birçok bölümden oluşuyor. Geniş bir karakter yelpazesiyle kadın, erkek, çocuk, yaşlı gibi birçok farklı insanın gözünden günlük hayatta yaşanabilecek her türlü sıradan olaya şahitlik ediyoruz. Nikolay'ın hastalanması akabinde köye dönen ailenin köy yaşantısına adapte olma sürecini ve yaşananları anlatıyor yazar. Olga, Kiryak, Maria, Saşa, Motka, Fekla gibi karakterlerin gözünden farklı şekillerde tezahür eden birçok olay yer alıyor.

Mujikler, özellikle Rus edebiyatına meraklı okurları tatmin edecektir fakat ortalama bir Çehov öyküsü olduğunu da söylemek gerek. Bu konu özelinde dahi daha başarılı öyküleri vardır Çehov'un. Bu büyük yazarla henüz tanışmamış olanlar bu kısacık öyküyle başlangıç yapabilirler.

Keyifli okumalar dilerim.