Batı yanlısı Gabon darbesinin lideri Paris’te

Gabon geçiş dönemi Cumhurbaşkanı General Oligui Nguema, 31 Mayıs Cuma akşamı Emmanuel Macron tarafından Elysee Sarayı'nda kabul edildi. Mondafrique.com'da ziyareti değerlendiren Coumba Kane, “Bu durum (Fransa’nın) Mali, Burkina Faso ve Nijer'deki cunta liderleriyle olan korkunç ilişkiyle tam bir tezat oluştursa da Fransa tarafından güvenilir ve ulaşılabilir bir ortak olarak görülen 49 yaşındaki darbeci askerin iktidarının normalleştirilmesi yönünde atılmış bir adımdır.” dedi. Evet ortada bir tezat olduğu bir gerçek; Fransa, Afrika’da çıkarlarına ters düşen iktidarları darbelerle değiştiriyordu. Fakat Mali, Burkina Faso ve Nijer bu kaideyi bozmuş, Fransız işbirlikçisi iktidarları onların deyimiyle “darbe” ile yıkmıştı. ABD ve Fransız emperyalistleriyle birleşen ve onların çıkarı için iktidarı ele geçiren askerler evet darbecidir. Ama, emperyalist ve sömürgecilere karşı ülkelerinin bağımsızlığı için milletle birleşen ve halkın desteğini alan askerler devrimcidir.

FRANSIZ ASKERİ ÜSSÜ YENİ SÖMÜRGECİLİĞİN SEMBOLÜ DEĞİLMİŞ

General Nguema bir düzine bakan ve kalabalık bir iş adamı heyetiyle Paris’e adeta bir çıkartma yaptı. Le Monde’da yaptığı açıklamada “şeklen darbeci olsak da özde değiliz” demiş. Gabon Kamu Hesapları Bakanı Charles M'Ba da topraklarındaki Fransız üssünün varlığını yeni sömürgeciliğin bir sembolü olarak görmeyi reddederek şu cevabı vermiş: “Almanya'daki bir NATO askeri üssünün o ülkenin egemenliğini sorguladığını düşünebiliyor musunuz? Neden burada bir Fransız askeri üssü bunu yapsın ki?”

GABON’DA BATI İŞBİRLİKÇİSİ DARBE

Dünya, Afrika’da Yeni Sömürgeciliğe karşı 2020’de Mali’de başlayan, 2022’de Burkina Faso ile devam eden ve 26 Temmuz 2023’te Nijer’le birlikte zirveye ulaşan bağımsızlık mücadelesinin yankılarını konuşurken, 30 Ağustos 2023’te, Gabon’dan bir darbe haberi daha gelmişti.

Batı, özellikle Fransa, bir darbe de Gabon’dan mı yemişti? Akla gelen ilk soru buydu. Fakat yapılan açıklamalarda darbenin lideri General Oligui Nguema Mali, Burkina Faso ve Nijer’de olduğu gibi “Vatan, Millet, Milli Egemenlik” demiyordu. Darbeyi yapan komitenin adını “Geçiş ve Kurumların Restorasyonu Komitesi” koymuşlardı. Amaçlarını da şöyle açıklıyorlardı: “Ülkeyi kaosa sürükleme riski taşıyan sosyal uyumun sürekli olarak bozulmasına neden olan sorumsuz, öngörülemez bir yönetim (...) gözlemledikten sonra, yürürlükteki rejime son vererek barışı savunmaya karar verdik”. Özeti şuydu: Bongo ailesinden kurtulmaya karar verdik. Ortada dünyaya açıkladıkları bir program yoktu.

Batı’ya veya Fransa’ya karşı da bir tutum yoktu. Ama Le Monde gazetesine göre darbenin lideri General Oligui Nguema yeni cumhurbaşkanlığı görevine atanmadan önce bile Orta Afrikalı liderleri ve Libreville’deki Fransız Büyükelçisini arayarak niyetleri konusunda güvence vermeye çalışmış. Gazetenin kaynağı şöyle diyordu: “O aklı başında ve sağduyulu bir adam. Onun darbesi Sahel’dekilerle aynı mantığı takip etmiyor. Fransızlardan gitmelerini istemesi gibi bir durum söz konusu değil”. Yani General Nguema beni Assimi Goita ile, İbrahim Traore ile Abdurrahman Tiani ile karıştırmayın. Fransa’yı kovmayacağız, ulusal ve uluslararası anlaşmalara saygı göstereceğiz mesajı veriliyordu. Fransız yetkililer de bir açıklama yaparak “Gabon darbesi 26 Temmuz’da Nijer’de meydana gelen darbeden birçok açıdan farklıdır… Paris’te, bizler darbenin arkasındaki askerlerin Nijerli meslektaşlarının Fransız karşıtı söylemlerini paylaşmadıklarına inanmak istiyoruz” dediler.
Mesele anlaşılmıştı.

AFRİKA’DA ÇİN’E YÖNELME DÖNEMİ

Evet Bongo ailesi 56 yıldır iktidardaydı. 1967’de iktidara gelen baba Ömer Bongo’nun ölümüyle 2009’da oğlu Ali Bongo yerine geçti. Fransa Afrika’sının (Fransafrik) diğer yöneticileri gibi Bongo ailesi de rüşvet ve yolsuzluklara batmış, Fransa’da paha biçilmez mülkler edinmişlerdi. Bu bir gerçekti. Ama başka bir gerçek de vardı. Afrika, Çin çağını yaşıyordu. Batı yanlısı iktidarlar bile Çin’e yöneliyordu. Ali Bongo da Afrika’da esen Çin rüzgarından etkilenmiş ve kurulan ilişkilerle Çin birinci ticaret ortağı olmuştu. Darbeden dört ay önce Ali Bongo, Xi Jinping’in daveti üzerine Çin’e gitmiş çok kapsamlı ticari ve ekonomik anlaşmalar yapmış ve her iki taraf da Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında işbirliğini derinleştirme kararı almıştı. Rusya ile de iyi ilişkiler içindeydiler. Fransa’dan uzaklaşma eğilimleri vardı. Fransa'nın Gabon'da Orta Afrika'ya müdahale edebilecek bir askeri üs kurmasına müsaade edilmemiş, var olan üssündeki asker sayısı 600’den 400’e indirilmişti. ABD ve Fransa’ya göre Bongo hizadan çıkmıştı.

DARBE SONRASI ÇİN’İN DENİZ ÜSSÜ PROJESİ ERTELENMİŞ

Darbeden sonra Çin ve Rusya yaptıkları açıklamalarda endişelerini dile getirmişti. Endişelerinde haklıydılar. Ali Bongo yönetimiyle yapılan anlaşmaya göre Çin, Gabon’da bir deniz üssü kuracaktı. Böylece Gabon Kuzey Atlantik’i Çin askeri gemilerine açmış olacaktı. ABD ve Fransa bunu engellemek için epey bir çaba harcamıştı. Hatta Washington, Gabon’dan önce Ekvator Ginesi'ni Çin'den gelen aynı teklifi kabul etmekten vazgeçirmeyi başarmıştı. Çin-Gabon işbirliğinin 50. yıldönümünü kutladığı bir dönemde bu projenin gerçekleşeceğine dair hiçbir işaret yok. Darbeci General Nguema işleri kasıtlı olarak erteliyor gibi görünüyor. Nguema ile görüşmesinde Macron’un konuyu gündeme getireceği değerlendiriliyor.

General Nguema, Paris'te Medef (Fransız patronlarının örgütü) ve Gabon Ekonomi Bakanlığı tarafından düzenlenen ilk Gabon-Fransa ekonomik forumunda kendisini dinlemeye gelen altı yüz Fransız ve Gabonlu girişimciye "Sizi fırsatlar ülkesi Gabon'a davet etmek için buradayız" dedi. Gabon pazarının yüzde 25'inde faaliyet gösteren Fransız şirketlerine kapılarını sonuna kadar açtı.