Bir vefa borcu ya da Adapazarlı olmak kolay değil

Hikâyenin neresinden başlamalı bilemiyorum? İçinde her şey var. Biraz tarih, biraz sinema, bir dizi rastlantı ile birazın ötesinde oluşan bir vefa...

Adapazarlı olup da ünlü Çark’ı bilmeyen yoktur. Yüz küsur yıllık bir geçmişi olan Çark, bu kentin yeğene, mesire, eğlence, dinlence velhasıl her nefes alma gereksinimi duyduğunda gideceği tek yerdir. Adapazarlı olup da bu Çark’la anısı olmayan tek bir kişiye rastlayamazsınız. İstanbul’un Gülhane Parkı, İzmir’in Fuarı, Ankara’nın Gençlik Parkı neyse Adapazarı için de Çark’ın önemi odur.

ÇARK’IN MAKİNE USTASI

Geçtiğimiz günlerde iki kadın, biri Yunanistan’dan, diğeri Almanya’dan Adapazarı’na gelip bu Çark’ı ziyaret ettiler. Üstelik ilk ziyaretleri de değildi bu. Daha önce de birkaç kez, günü birliğine gelip Çark’ı ziyaret edip dönmüşler. Bu ziyaretlerinden kimselerin haberi olmamış. Ne onlar merak edebilecekleri sorup soruşturmuş, ne merak edebilecekler onların bu ziyaretlerinin nedenini anlatabilmişler. Yalnıza günü birliğine gelip gezip gitmişler.

Ziyaretçi kadınlardan birinin adı İviliyadis Komnonos, diğeri ise onun kardeşi olan Lena İlyadis Nano... Çark’ı ziyaret etmeleri dedeleri İllia Usta’dan ötürü.

Dede Hacı İllia Usta 1865’te Lefke’de (Osmaneli) doğmuş, çok küçük yaşlarda ailesiyle Adapazarı’na gelmiş. Oldukça yoksul bir ailenin oğlu olan İllia Usta, matematiğe yatkın, eğitimsiz ama pratik zekâsıyla bir döküm fabrikası kurmuş, ardından da oldukça eskiyen Çark’ın tüm makine aksamını yeni baştan, kendi elleriyle yaparak 1916 yılında Adapazarı belediyesine armağan etmiş. Daha sonraları Adapazarı’ından İstanbul’a göç ettiğinde ise, bu kez evini okul yapılması için yine çok sevdiği bu kente bağışlamış.

VEFANIN HASI

İllia Usta’nın torunları olan iki kadının Adapazarı’nı ziyaret etme nedenleri de bu yüzden olurmuş. Üç dört kez gelmişler. Ama Çark’ın son halini görünce üzülüp bir daha gelmeme kararı almışlar.

İşte tam bu aşamada Adapazarı’nın tek kişilik tanıtım ordusu, kültür adamı ya da kent sevdalısı Fahri Tuna araya girmiş. Onlara Çark’ın yeni halini görmeleri için bir haftalığına Adapazarı’na konuk etmiş. Neredeyse Tuna’nın örgütlediği Adapazarı’nın tüm sevdalıları, Güzel Sanatlar Derneği’nden otel sahiplerine, Ada Fikir Kulübü’nden kentin aydın insanlarına, herkes, hemşerileri olan bu iki kadını ağırlamak için seferber olmuş. Sonrası anılarla dolu sımsıcak bir başka hikâye..

Bu iki kadının babalarıyla, Hacı İllia Usta’nın oğulları kim dersiniz? Biri Türk sinemasının unutulmaz görüntü yönetmenlerinden,, aralarında Yanık Kaval, Düşman Yolları Kesti, Berduş, Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı olmak üzere 32 yılda 120 filme imzasını atan Kriton İlyadis (1916-1980) ile yine kardeşi gibi ünlü olan ses mühendisi Yorga İlyadis (1914-1973). Sanırım Adapazarlı olmak böyle bir şey... Dünyanın ya da Anadolu’nun neresinde olursanız olun, sizi bulup Adapazarlı olmanızı anımsatıyorlar... Gösterdikleri vefa duygusu da cabası...