Bir yabancı ot türü

Denizli Lisesi'nde parasız yatılı öğrenci olarak altı yıl okudum. İlk yıl ortaokul birinci sınıfı geçip kasabadaki evimize gelmiştim. Kalabalık yatakhanede, ranzada yatıp, sabah erkenden zil sesiyle uyandırılmaktan kurtuldum, diye seviniyordum. Yine sabah erkenden, ama bu sefer anamın şefkatli sesiyle uyandım. “Kalk yavrum, işe gidiyoruz.” Kalkıp hazırlandım, elimizdeki azık sepetiyle sokağımıza gelen traktörün römorkuna bindik. Çoğu komşumuz ve akrabamız olan kadınlardan oluşan 20 kadar işçi, pamuk çapalamaya gidiyorduk. Arada benim gibi 13-14 yaşlarında birkaç kız vardı. Sabah güneş doğarken yola çıkıp, akşam saat beşe kadar çalışıyorduk. Gündelik üç liraydı. Cumartesi günü kasabada pazar kurulduğundan o gün dinlenir, geri kalan günlerde çalışırdık. Kaymak kırma, seyreltme, su çapası, ot kırma derken yaz boyunca iş bulunurdu. Eylül sonunda pamuk toplama işçiliği başlar, ama okul açıldığı için ben katılmazdım.

YABANCI OTLAR

Pamuk tarlalarına bol su ve gübre verildiği için yabancı otlar da hızla gelişir. Biz kültüre aldığımız bitkiler dışındakilere yabancı ot desek de aslında onlar doğanın has evlâtlarıdır. Ayrıkotu, kanyaş, topalak, sarmaşık, adi pıtrak, domuz pıtrağı, küsküt, canavarotu, sirken, meyan, papatya, gelincik, semizotu, çoban çantası, devedikeni gibi bitkilerdir.

Yeni çimlenmiş pamuk fidesine zarar vermeden etrafındaki yabancı otları çapa ve elle temizlemek gerekir. Mümkün olanı kökünden söküp toprağın üzerine sererek kuruması sağlanır. Gevşeyen fidenin dibi doldurulur. Bütün bu işler yere kadar eğilerek yapıldığından önceleri belim ve kollarım ağrıyordu. Alıştıkça avuçlar nasır bağlar, ağrı sızı kaybolur. Mola verildiğinde sırtüstü uzandığınız kesekli tarla kuştüyü yatak gibi gelir.

İzmir'e gelinceye kadar yabancı ot olarak bildiğimiz sirkenin yapraklarından salata ve börek yapıldığını öğrendik. Ara sıra parayla alıp biz de yedik. Birkaç yıl önce meralarla ilgili bir çalışma sırasında Karaman civarında mera ıslahında Atriplex diye çok yıllık, dayanıklı bir bitki kullanılarak ot veriminin artırıldığını okumuştum. Konyalı bir meslektaştan bu bitkinin tohumlarını temin etmesini rica etmiştim. Geçenlerde bir gece yarısı internette eşelenirken Atriplex'in en az 75 seneden beri bildiğim sirken bitkisinin cins adı olduğunu fark edince çok şaşırdım.

BİR DENEME DAHA

Selvi sirken (Atriplex nitens) ile ilgili çalışma, 2020 yılında Iğdır Üniversitesi Ziraat Fakültesi'nde yürütülmüştür. Araştırmada %21’lik amonyum sülfat ve %39-41’lik triple süper fosfat (P2O5) gübreleri kullanılmıştır. Türkiye’nin en kurak iklimine sahip Iğdır'da yıllık yağış miktarı 265,4 mm, nispi nem yüzde 54,6 ve ortalama sıcaklık ise 12,4 Santigrat derecedir. Çalışma uzun yıllar ortalamasına göre daha yağışlı ve ılıman geçen 2020 yılında yürütülmüştür. Pulluk derinliğinden alınan toprakların; killi-tınlı, orta kireçli (%7,9), tuzsuz (%0,0115) ve alkali (pH: 8,22) karakterde, azot (0,03 kg/da) ve organik madde içeriğinin (%0,527) çok az, elverişli potasyum (3,372 kg /da) ve fosfor (156,22 kg/ da) içeriğinin ise yüksek olduğunu göstermiştir.
Sulu koşullarda yapılan denemede çizelgede gösterilen dört farklı azot fosfor dozu test edilmiştir. Mart ayının son haftasında 45 cm sıra arası ve 10 cm sıra üzeri mesafe olacak şekilde ocak usulü ekim yapılmıştır. Araştırmada bitki hasatları yaklaşık ekimden 3 ay sonra çiçeklenme başlangıcında 7,5 cm anız yüksekliği kalacak şekilde yapılmıştır.

SONUÇ

Denemenin kuru ot verimi sonuçları aşağıdaki çizelgede özetlenmiştir.
Yazarların ifade ettiğine göre Iğdır, Türkiye'nin en kurak yeridir. Topraklar killi-tınlı ve tuzsuz alkali karakterdedir. Azot ve organik madde çok az, elverişli potasyum ve fosfor yüksektir. Böyle olumsuz çevre koşullarında bile dekara 5 tondan fazla kuru ot sağlayan sirken bitkisi çok önemli bir kaba yem seçeneği oluşturur. Nadasa bırakılan arazide ilkbaharda üç ay gibi kısa sürede yetiştiğinden, bir örtü bitkisi olarak o bölgede yaygın olan rüzgâr erozyonunu önlemeye katkı yapacaktır. Sirkenin kuvvetli olan kökleri ve toprak üstünde kalan 7,5 cm yükseklikteki kısım toprağın organik madde içeriğini artıracaktır. İzleyen yazıda gübrelemenin ekonomik yönü üzerinde durulacaktır. Yazarlara teşekkürlerimi sunuyorum.

Kaynak: Süleyman Temel ve Cihan Şahin, Atriplex nitens Schkuhr'un Ot Verim ve Kalitesi Üzerine Farklı Azot ve Fosfor Dozlarının Etkisi, Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Dergisi, 2022, 8(3): 491-503.