Bir zamanlar Kültür Bakanı!

10 yıl önce bugün Türk Kültür ve Sanat alanında önemli bir ismi sonsuzluğa yolcu etmiştik. İlk Kültür Bakanı Talât Halman'dan bahsediyorum. Şair, yazar, çevirmen, bürokrat, diplomat, akademisyen, bakan ve siyasetçi Halman'dan! Biraz daha derinlemesine baktığımızda fark edeceğimiz bir kültür insanından bahsediyorum.

İlk Kültür İşleri Büyükelçisi, Birleşmiş Milletler 'de baş delege yardımcısı, TDK Bilim Kurulu üyesi, Columbia, Princeton, Pennsylvania Üniversiteleri öğretim üyesi, 10 yıl New York Üniversitesi'nde profesör, Bilkent Yakın Doğu Dilleri ve Edebiyatları Kurucu Bölüm Başkanı bir Kültür Bakanı'ndan bahsediyorum!

UNESCO yönetim kurulu üyesi, UNICEF Türkiye Milli Komitesi başkanı ve İKSV Mütevelliler Kurulu başkanı bir Kültür Bakanı'ndan bahsediyorum!

Türkçe ve İngilizce çeviri 75 kitap, 3000'i aşkın makale, 5000 üzerinde şiir çevirisi olan bir bakandan bahsediyorum! Türk Edebiyatını dünyaya anlatmak için 30 civarında İngilizce çeviri kitabı olan bir kültür adamından bahsediyorum.

Dünyaya Dağlarca ve Orhan Veli'yi tanıtan bir Bakan'dan bahsediyorum! Eserlerinin; Almanca, Çince, Farsça, Fransızca, Hintçe, İbranice, İspanyolca, Rusça ve Urduca dillerine çevrildiği bir Kültür Bakanı'ndan bahsediyorum! Özellikle Shakespeare'den yaptığı muhteşem çevirilerine olan hayranlığımla bahsediyorum.

Bu satırları okurken sanırım aynı şeyleri düşündük! Aynı iç burkulmasını yaşadık… Kimbilir belki de dalıp gittik düne ve istemesek de geldik bugüne!

Bakanlığı'na 5 ay izin verirler!

Talât Halman'ın bakanlığı Nihat Erim dönemine denk düşer. Toplam 5 ay koltukta kalabilir!

Bu tip insanların sevenleri çok olduğu kadar sevmeyenleri daha da fazladır. Alışkanlık, şartlanma ve dogma dışındadırlar. Ne İsa'ya yaranabilirler ne Musa'ya… Aslında öyle bir dertleri de yoktur hani.

Halman 5 aylık sürede, Galata Mevlevîhânesi’nin semâ gösterileri için yeniden açılması kararına imza atar ve tekkeler açılıyor diye ortalık ayağa kalkar!

Büyük Türk bestecisi Itrî’nin 259. ölüm yılı nedeniyle düzenlenen konser için Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Konser Salonu’nun tahsis edilmesini onaylar ve bu sefer de Atatürk devrimlerine aykırı olduğu düşüncesi ile tepki toplar! Keman sanatçısı Suna Kan, Halman'a çok ağır ve gözdağları ile bezenmiş bir mektup gönderir. Sonunda ne mi olur? Konser iptal edilir… Halman istifa eder… Yetmez Bakanlık kaldırılır!

Halman yıllar sonra Didem Arslan Yılmaz'ın Habertürk TV’deki programına çıkar ve TKP üyesi olmakla suçlanan; tutuklu Sabahattin Eyüboğlu, Azra Erhat ve Vedat Günyol’un serbest bırakılması uğrundaki çabalarının istifasına sebep olduğunu ifade eder…

"Nasıl yaşarsanız öyle ölürsünüz" dedi ve ders sırasında geçirdiği kalp krizi sonucu aramızdan ayrıldı.
Halman'ın son yolculuğunda Harbiye Muhsin Ertuğrul Sahnesi'nde toplanan sevenleri ise şunları ifade etmişti:

(İBB) Şehir Tiyatroları Gn. San.Yön. Erhan Yazıcıoğlu: "Yazdığı kitaplar arasında ‘Kültürel ufuklar’ Talat Halman’ı anlatmaya çalışan özellikte bir kitaptı. Bu kitaptan bir alıntı yapmak istiyorum izninizle. Yaşar Kemal’in kaleme aldığı bir yazı. 'Talat Halman bir zamanlar Kültür Bakanı oldu. Bizim ülkemizde edebiyatçılara devletçe hiç önem verilmemiştir. Düşünce adamları, sanatçılar bir hiçtir bizde. Bizim ülkemizde hapishaneye girmemiş, açlık çekmemiş bir sanatçıyı da çok az görürüz. Oysa Kültür Bakanı olunca Talat’ın ilk işi bizim şairimiz Dağlarca’yı ziyaret etmek oldu. İyi biliyorum ki, Dağlarca’nın kitapçı dükkanını bakanlık kapısı sanmadı. O sıralar Dağlarca sanırım hapisten yeni çıkmıştı ya da girmek üzereydi. Bir bakanın böyle belalı günlerde Dağlarca’ya gitmesi hepimizi şaşırttı… Sonra yalnız politik sebeplerden yani Kürt sorunu üstüne bir yazı yazdığından dolayı onun Kültür Bakanlığı iptal edildi. Ben de o zaman bir gazetede ‘Ne gam’ diye yazdım o Türkiye’nin Dünya’daki Kültür Bakanı’dır.'

Genco Erkal: "Size teşekkür borçluyuz sevgili Talat Halman, zarafetiniz için, sevecenliğiniz, inceliğiniz, duyarlılığınız için… Türkçemizi baş tâcı edişiniz için, dilimize kazandırdıklarınız için, bizi edebiyatımızı, kültürümüzü dünyaya tanıttığınız için. … Bu hoyrat dünyadaki dürüst ve aydınlık görüşünüz için. Size çok teşekkür ederiz sevgili Talât Halman"

Talat Halman'ın naaşı Edirnekapı'da toprağa verildi.

Yıllar bana şunu öğretti: sağda ya solda kalıplarından kurtulamayan siyasetler, sizin siyasetinize ağız birliği ile saldırıyorlarsa bilin ki doğru yoldasınızdır!

O günden bugüne n'oldu?

Sarıklıların müziği için konservatuvar mı kuracağız zihniyeti bir tarafta çırpınırken, 1976'da İstanbul'da Türk Musıkîsi Devlet Konservatuvarı kuruldu… Dar'ül Elhan'da geleneksel müziğimize dair eğitimin yasaklandığı 29 Aralık 1926'dan bu yana tam 50 yıl kaybettik!

Ne oldu?

"Bu köhnemiş müziği devlet bünyesine alıp konser salonlarını mı açacağız?" feryatları yükselirken 24 Şubat 1977 tarihinde Nevzad Atlığ yönetimindeki Devlet Klasik Türk Mûsıkîsi Korosu, Cumhurbaşkanlığı Konser Salonu’nda konser vererek Türk Mûsıkîsi'ni devlet salonlarına sokmayı başardı. Tam 51 yıl kaybettik!

Ne oldu?

2012 yılında UNESCO, büyük Türk bestecisi Buhûrizâde Mustafa ITRİ'yi Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına aldı ve Devlet Konser Salonu'na Itrî Salonu adı verildi. 1971'den bu yana tam 41 yıl kaybettik!
Yeter kaybetmeyelim artık!

Huzur içinde uyu Talât Halman…