Birlikler de görüş bildirmeli

2024 yılı başında ziyaret ettiğimiz Denizli Damızlık Koyun ve Keçi Yetiştiricileri Birliği Başkanı Kadir Özdemir ile Denizli’nin ve Türkiye’nin küçükbaş hayvancılığını konuştuk. Üreten Türkiye programında ziyaret ettiğimiz birçok üretici birliklerinin içinde koyun-keçi yetiştiricileri birliklerinin yeri bende başkadır. Çünkü küçükbaş hayvancılık ülkemizin tarihsel, coğrafi ve kültürel bir değeridir de aslında.

“Buğdayla koyun gerisi oyun” denilen bir coğrafyadır Türkiye. Türk boylarının ismi koyundan ya da keçiden gelir. Karakeçili, Akkoyunlu, Sarıkeçili gibi isimleri beyliklere devletlere vermişizdir. Koyun keçi ile adeta kader birliği etmiş bir milletizdir. “Mor koyun meler gelir, aman dağları deler gelir” ya da Aşık Veysel gibi “Koyun olsan otlatırdım yaylada tellerini yoldurmazdım hoyrata” diyerek yârimize sevgimizi anlatırız. “Sen bir kara koyun ben de bir kuzu, sen döndükçe ardın sıra melerim aman” diye türkü yakarak sevdiğimize olan hasretimizi ifade ederiz.

Çobanlık peygamber mesleğidir, önemseriz. Fakat gelgelelim hayatımızda bu kadar büyük yeri olan koyunu, keçiyi, çobanı bugün hak ettiği yere taşıyamamışız. Bunda hızlı fakat çarpık kentleşmenin, köyden kente göçün, 1980 sonrası yaşanan ekonomik ve kültürel yozlaşmanın, eğitim sisteminde yeterli milli adımların atılmamasının, hükümetlerin geçmişte ortaya koyduğu tarım politikalarındaki çarpıklıkların rolü kuşkusuz çok büyük. Birçok olumsuz etmen yüzünden küçükbaş hayvancılık ve çobanlık mesleği bugün zor zamanlar geçiriyor. Bu zor zamanları atlatmanın yolu da serbest piyasanın emeği ve emekçiyi ezen, rantı ve hayasız bir kâr anlayışını önceleyen sistemiyle değil devletin halkçı politikalarıyla olabileceğini her zaman söylüyoruz yine söyleyelim.

Kadir Özdemir, geçmişte kamuda görev yapmış bir veteriner sağlık teknikeri ve 7 yıldır da birlik başkanlığını yürütüyor. Türkiye’de bu birlik kurulmadan önce çobanların toplumda ne yazık ki adam yerine konulmadığını söylüyor Sayın Özdemir. O açıdan aslında bu birlik çobanların meslek örgütü sayılır. Koyun Keçi Birliklerinde uygulanan ve üreticilerimizin sıklıkla şikâyetçi olduğu ve çobanların temsil hakkını sınırlandıran bir uygulama olan asil üye, aday üye konusu ise artık Denizli’de uygulanmıyormuş. Kadir Bey seçime geniş katılımla gitmeyi tercih etmiş ve demokratik bir seçim için asil üye ayırımını kaldırmış. Şu anda 6300 üyeleri var.

ÇOBAN ECZA DEPOSU

Kadir Bey, birlik sadece aidatlarla ayakta kalmaya çalışan bir örgüt olmasın diye önemli bir girişimde de bulunmuş. Yetiştiricilerin lehine piyasadan daha ucuza ilaçlara ulaşılabilmesi için “Çoban Ecza Deposu” adında bir ecza deposu kurmuş. Hayvansal ilaçların bulunabileceği bu ecza deposunu, kendisi ve yönetim kurulu üyeleri ile beraber kişisel gayrimenkullerini teminat olarak kullanarak yapmışlar. Başkanı ve yönetimdeki diğer üyeleri takdire şayan bu hizmetlerinden dolayı kutlamak lazım. Zorlukları aşmada ortaya konulan bu fedakârlık çok önemli. 5996 veteriner hizmetleri kanununa göre doğrudan yetiştiriciye satılması yasak olan ilaçların yetiştiriciye hizmet sunan veteriner hekimlere uygun fiyatla satılması üretim maliyetlerini bir miktar aşağıya çekeceği bir gerçek. Bu tür maliyet düşürücü adımların atılması hayvancılığın sorunlarının çözümü açısından çok önemli. Islah ile ilgili bir kurum olan bu birliklerin ticari faaliyette bulunmaları yasalara göre uygun değil fakat Kadir Bey bu engeli de Bakanlıkla iletişime geçerek çözmüş. Yani özetle sorunu çözmek istedikten sonra engeller aşılabiliyor. Yeter ki istenilsin.

Kadir Özdemir’in üzerinde durduğu diğer bir önemli konu ise küçükbaş hayvanlara uygulanan aşı fiyatlarının Veteriner Hekimler Odası tarafından belirlenmesi ve bu konunun Koyun Keçi Birliklerine sorulmuyor olması. Küçükbaş hayvancılığı ilgilendiren bu kadar önemli bir konuda hizmet alan taraf olmalarına rağmen kendilerinden görüş alınmamasını çok yanlış buluyor Kadir Bey.

ÇOBANLARA SİGORTA KOLAYLIĞI

Çobanların en önemli sorunu “sigorta” diyor Kadir Bey. Çobanlara sigorta primlerini ödemede kolaylık sağlayacak özel bir takvim belirlenmesi gerekir diyen Kadir Özdemir, küçükbaş hayvancılık yapan üreticilerin süt inekçiliği yapan yetiştiriciler gibi bütün seneye yayılan bir gelirleri olmadığını, yılın belirli dönemlerinde geliri olan çobanlara, sigorta konusunda kolaylık sağlanması gerektiğini ifade ediyor. Diğer sorunları ise; taban fiyatı uygulaması, kurt ve zamanında yapılmayan koruyucu aşılardan kaynaklı ölümler olarak sıralıyor. Bütün bu sorunların çözümü ve daha fazlası için Veteriner Hekimlere de çağrıda bulunuyor Kadir Bey. Hekimler çobanlarla beraber sorunları çözebilir diyor. Hekimlerin hayvan başına aldıkları el emeği ücretinin de düşürülmesi gerektiğinin altına çiziyor. Veterinerlik hizmetlerinde birliklerin daha yetkili olması gerektiğini söyleyen Kadir Özdemir, böylece tarım il/ilçe müdürlüklerinin üzerindeki yükü azaltabiliriz, diyor.

BİRLİKLER DAHA ETKİLİ OLMALI

Türkiye’nin önemli büyüklükte bir ormanlık alanına sahip Denizli’de koyun-keçinin ormanlık alanlara sokulması ile ilgili bir sorun olup olmadığını sorduğumda ise Kadir Bey bakanlığın 1. sınıf haricindeki ormanlık alanların 49 yıllığına kiralanmasının hayvancılığa zarar verdiğini söylüyor. Kendi ürettiği ürünün fiyatını belirleyemeyen üretici sorunu, Denizli’de de karşımıza çıkıyor. Mezbahalarda büyük ekonomik kayba uğrayan koyun-keçi üreticileri bu konuda çok dertli. Kadir Özdemir bu sorunun çözümünü “mezbahalara gidecek hayvanların birlikler üzerinden gitmesinde” görüyor. Kuzu fiyatlarının da aynı süt fiyatı için tavsiye fiyatı veren Süt Konseyinde olduğu gibi bir maliyet hesaplaması yapılarak birlikler tarafından görüşler alınarak belirlenmesi gerektiğini ifade ediyor.

Kadir Bey hayvancılık faaliyetlerinde yerel yönetimlerin de çok önemli olduğunu belirtiyor. Keza, kurulma aşamasında olan mısır ve arpa flake* tesisi, mera ıslahı çalışmaları ya da üreticilere damızlık koç/teke dağıtılması gibi faaliyetlerde Denizli Büyükşehir Belediyesi ile verimli bir iş birliği içinde olduklarını söyleyen Kadir Bey, bu çalışmaların birliğin ekonomik olarak güçlenmesi için çok önemli olduğunu da ekliyor.

Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz; bir ıslah birliği olan Türkiye Damızlık Koyun ve Keçi Yetiştiricileri Birliği’nin il başkanlıkları daha büyük, etkili, verimli, yararlı olabilmek için ekonomik olarak güçlü olabilmeliler, bunun yolu da açıkça görülüyor ki ıslah birliği kalıbının dışına çıkıp şartlar ve yasalar elverdiğince bir kooperatif gibi ticari faaliyetlere girişmekten geçiyor. Birliklerin gelişen ve değişen şartlara ayak uydurabilmelerinin ve hayvancılığa faydalı olabilmelerinin tek yolunun da bu olduğu çok açık. Önümüzdeki dönemde hayvancılık ile ilgili atılması gereken adımların arasında ıslah birliklerinin yetki ve görevleri konusunda daha akılcı ve bilimsel yasal düzenlemelerin yapılması da var. Üretimin önünü açmak, bugünün ve yarının ihtiyaçlarına cevap verebilecek üretici örgütlerini ortaya çıkarmak için bunu yapmamız lazım. Aksi takdirde bu birlikler üretici dostu olarak değil üreticinin sırtında kambur olarak kalmaya devam eder.

*Flake yem, mısır ve arpa gibi tahılların buharla yumuşatılarak ezilmesiyle elde edilen yemdir.