Biz olmadan bizim için asla (II)

Hiçbir kişi veya grup, farklılıklarından ötürü toplumdan izole edici uygulamalara maruz bırakılamaz. Kişilerin sakatlığından ötürü tecrit edici, ayrıştırıcı uygulamalarla toplumdan ayrıştırılması insan haklarına aykırıdır. Erişilebilirlik kriterlerini sağlamak, kapsayıcı alanlar inşa etmek yerine, sakatlar için özel alanlar veya bölgeler oluşturmak, engelliler toplumdan ayrıştırıcı uygulamalardır. Örneğin, tüm okulları engellilerin eğitim ihtiyaçlarına yanıt verecek şekilde düzenlemek yerine, engellilere ayrı okulların yapılması, engellileri toplumdan ayrıştırmaktır. Yapılacak düzenleme ve uyarlamalar, ayrıştırıcı değil, bir arada eşit olarak yaşamayı sağlamalıdır. Sakatlarla ilgili yapılan tüm düzenleme ve erişilebilirlik tedbirleri, farklılıkların bir arada yaşaması temelinde gerçekleştirilmelidir. Gerçek eşit, engelsiz ve erişilebilir hayat, farklılıkların bir arada yaşayabildiğinde elde edilecektir.

ENGELLİLERİN BİREYSEL İHTİYAÇLARI DİKKATE ALINMALI

Sakatların kendi kaderlerini kendilerinin belirlemesi ilkesi tartışılmaz bir koşuldur. Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’nde de altı kalın harflerle çizilen “Nothing about us without us” (Biz olmadan bizim için asla) esası temel düsturdur. Sakatlarla ilgili yasal düzenlemeler yapılırken, çeşitli uyarlamalar belirlenirken ve denetlenirken, sakat örgütlerinin söz sahibi olması lütuf değil temel bir zorunluluktur. Engelliler olmadan engelliler adına alınan kararlar geçersizdir. Aynı zamanda, kişilerin bireysel ihtiyaç ve farklılıklarının da düzenlemelerde göz önünde bulundurulması hayatidir.

Örneğin, her görme engelli, engellenmişliğin farklı biçimlerde yaşayabilecek ve farklı uyarlamalar talep edebilecektir. Kimisi bilgisayarla sınav almayı tercih ederken, diğer Braille alfabesiyle soruları okumak isteyebilecektir. Engellilerle ilgili her türlü düzenlemede, örgütlerin deneyimlerinden faydalanarak engellilerin bireysel ihtiyaçlarını dikkate alan kapsayıcı çalışmalar yapılması esastır.

Çözüm önerileri oluşturulurken, başta sakatların kendi beklentileri, dünyadaki gelişmeler, olumlu örnekler ve yapılan odak gruplarıyla talepler somut ve anlaşılır bir düzleme ile yapılanmaktadır. Engelsiz Erişim Derneği toplumdan ve çeşitli kurumlardan taleplerinde, gerçekçi gerekçelere dayanan çözüm odaklı önerilerde bulunmaktadır. Örneğin; sesli anons sistemleriyle ilgili talepler belirlenirken dünyadaki örnekler ve o günkü teknolojiler incelenerek GPS odaklı bir çözüm talep edilmiştir. Seçimlerin erişilebilirliği istemi ortaya konulurken herkesin ihtiyacına yanıt verebilecek bir pusula şablonu önerilmiştir. Aynı biçimde, herkesle aynı film eşit biçimde izlemenin yolu olarak sesli betimleme kavramı gündeme taşınmıştır. Yani eşit, erişilebilir ve engelsiz bir yaşamı yalnızca sloganlara dayalı soyut istemlerle değil, somut ve karşılanabilir taleplerle elde etmek amaçlanmaktadır. Engelsiz erişim düşüncesi; toplumda engelsiz, eşit ve erişilebilir bir yaşamı benimser. Böyle bir yaşamı, toplumun dışında izole olarak değil, tam içinde ve herkesle bir arada yaşayarak, bizzat kendileriyle ilgili alınan tüm kararların merkezinde yer alarak, taleplerin bilimsel ve sağlam gerekçelere dayandırarak ant hiyerarşik bir çalışma düzeni içinde gerçekleştirmeyi hedefler ve planlar. Kişiler toplumdan ayrıştırabilecek soyutlayıcı tutumlara, engelli engelsiz ikilemini daha da arttıracak uygulamalara, mevcut eşitsizlikleri güçlendiren negatif ve pozitif ayrımcılıklara karşı çıkar.

Engelsiz erişim, çevresel faktörlerin bir engel olmaktan çıktığında ve engelli bireylerin kendilerini sağlamcı bakış açısından kurtararak eksik ve anormal şeklinde tanımlamadıklarında fiziksel farklılıkların yalnızca insan çeşitliliğinin bir parçası haline geleceği düşüncesini taşır. Engellilerle ilgili yapılan tüm düzenleme ve erişilebilirlik tedbirlerinin farklılıkların bir arada yaşaması temelinde gerçekleşmesi gerektiğini savunur.