Böbrek taşınız var mı?

Sakın yok demeyin, ultrasonografi ile kontrol edilmedikçe böbreklerinizde taş olup olmadığını bilemezsiniz. Bazen ultrasonografide bile görülmez. Çekenler bilir, yıllarca böbrekte sessizce oturan taş kanala düşünce “yerleri tırmalatan” bir ağrıya neden olur, soluğu acil serviste alırsınız. Bir kere taş düşürdüyseniz yandınız, dikkat etmezseniz muhtemelen hayatınız boyunca böbrek taşlarıyla uğraşacaksınız çünkü taş düşürenlerde yeniden taş oluşma riski hiç düşürmeyenlerden yüksektir (1).

Böbrek taşı görülme sıklığı her geçen yıl artıyor. Eskiden orta yaş üzerinde insanlarda görürdük şimdi gençlerde de sık görüyoruz. Bir araştırmaya göre 20 yıl önce her 20 kişiden birinde böbrek taşı varken günümüzde her 11 kişiden birinde taş sorunu var (2). ABD’de her 5 kadından biri yaşam süresince en az bir kez taş düşürüyor (3).

Böbrek taşlarının yaklaşık yüzde sekseni kalsiyum oksalat, geri kalanları fosfat, ürik asit, cystein taşlarıdır. Yani kristalleşen mineral birikimi söz konusudur. Çok küçük, kum şeklindeki taşlar hafif bir idrar yanmasıyla siz hissetmeden atılabilir. Taş kanalın çapından büyükse yırtma etkisi yapar ve şiddetli ağrıya neden olur.

Bakıyorum da böbrek taşı saptadığımız hastalar durumu kanıksamış durumdalar, çoğu “Doktor Bey, neden bende böbrek taşı oldu?” diye sorma ihtiyacı bile duymuyor. “Nasıl ki dişlerimiz çürüyor, cildimiz kırışıyor, böbreklerde de yıllar içinde -kaçınılmaz olarak- taş oluşuyor” diye düşünüyorlar sanırım. Hele bir de aile büyüklerinden birinde taş varsa olay tamamen genlere bağlanıyor. Oysa diğer pek çok hastalıkta olduğu gibi her şey genlere bağı değil.

Böbrek taşı olmaması, olduysa tekrar etmemesi için ne yapmalıyız?

1-Daha çok su içmenin, vücudu susuz bırakmamanın faydalı olduğu gösterilmiştir. Şarap, bira, çay, kahve gibi içecekler de aynı su gibi böbrek taşı riskini azaltır buna karşılık kola ve diğer şekerli gazlı içecekler böbrek taşı riskini artırır (4).

2-Elinizden geldiği kadar çok portakal, limon, greyfurt, mandalina yiyin. Bu meyvelerdeki sitrik asit böbrek taşı oluşumunu engeller.

3-Her gün içine bir limon sıkılmış bir litre suyu bitirmenizi tavsiye ederim.

4-Dikkat! Meyvelerde bulunan C vitamininin olumsuz bir etkisi yoktur buna karşılık eczanelerde satılan C vitamini takviyeleri böbrek taşı riskini artırır (5). (Zaten bir işe yaramıyor boş yere C vitamini içmeyin.)

5-Böbrek taşının en büyük nedenlerinden biri süt, yoğurt, peynir, et, tavuk, salam, sucuk, sosis gibi hayvansal besinlerdir. Hayvansal gıdalardan uzak duran kişilerde yapısı ne olursa olsun böbrek taşı riski azalır (6). Vejetaryen beslenmeye geçmek, böbreklerde taşa neden olan ürik asit kristalizasyonununu % 93 azaltır (7). Bu yüzden bitkisel ağırlıklı beslenmek böbrek taşı oluşumunu engelleme açısından son derece yararlıdır.

Kaynaklar:

(1) Uribarri J, The first kidney stone. Ann Intern Med. 1989 Dec 15;111(12):1006-9.

(2) Prevlance of kidney Stones in united states (http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0302283812004046)

(3) Han H1, Nutritional Management of Kidney Stones (Nephrolithiasis). Clin Nutr Res. 2015 Jul;4(3):137-52. doi: 10.7762/cnr.2015.4.3.137. Epub 2015 Jul 31.

(4) Ferraro PM, Soda and other beverages and the risk of kidney stones. Clin J Am Soc Nephrol. 2013 Aug;8(8):1389-95.

(5) Thomas LD, Ascorbic acid supplements and kidney stone incidence among men: a prospective study. JAMA Intern Med. 2013 Mar 11;173(5):386-8.

(6) The effect of high animal protein intake on the risk of calcium stone-formation in the urinary tract. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/573189)

(7) The effect of a vegetarian and different omnivorous diets on urinary risk factors for uric acid stone formation (http://link.springer.com/article/10.1007/s00394-003-0428-0)