Borç sarmalındaki yurttaş borsadaki tehlikeli sularda

Bankalar, genelde bayram öncesi “bayram kredisi” adı altında tüketicilere aylık gelirlerinin 10 katı hatta bazen daha fazla tutarda “anında kredi” kullanım fırsatı sunuyorlar. Bu krediler koşulları itibarıyla üç ay ertelemeli olabiliyor. Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi tarafından bayramın hemen öncesinde açıklanan Mayıs 2021 dönemine ilişkin rapora göre, toplam nakdi kredi tutarı 4 trilyon TL'yi aştı. Bankalar ve diğer finansal kuruluşlar eliyle dağıtılan kredi tutarı 4 trilyon 50 TL'ye ulaşırken, takibe düşen yani batık kredi tutarı da 175.2 milyar TL oldu. Geçen yıl mayıs döneminde bu tutar 183.8 milyar TL'ydi. Elbette batıklar birden ödenmedi. BDDK tarafından yapılan düzenlemeler uyarınca, bir kısım batık krediler varlık yönetim şirketlerine aktarıldı, bir kısmı da bankalar bünyesinde yüzdürülen krediler kategorisine geçti.

FAİZ ARTINCA KULLANIM DÜŞTÜ

Geçen yıl mayıs döneminde toplam kredi büyüklüğünün 3 trilyon 311 milyar TL olduğu dikkate alındığında oransal anlamda yüzde 22.3'lük, tutar olarak da 739 milyar TL'lik bir kredi genişlemesi söz konusu. Üstelik bunun 330 milyar TL'si yani yaklaşık yüzde 45'i son beş ayda oldu. Bireysel krediler tarafındaki gelişmelere baktığımızda, son beş ayda 566 bin kişi daha bankalardan kredi kullandı. Böylece kredi borçluların sayısı 34 milyon 536 bine çıktı. Bireysel kredilerin toplamı 906 milyar TL'ye dayandı. Son beş ayda sadece bankalar kanalıyla kullanılan bireysel kredi tutarında yaklaşık 35 milyar TL'lik artış oldu. Konut kredisi ve konut kredisi kullanan kişi sayısı son beş ayda azalırken, taşıt kredilerindeki risk iştahının sürdüğü görülüyor. Taşıt kredisi tutarı son bir yılda yüzde 93.5 oranında artarak 48.2 milyar TL'ye çıktı. Ağırlıklı kredi artışının ise ihtiyaç tarafında olduğu görülüyor: son beş ayda 423 bin kişi bankalardan ihtiyaç kredisi kullandı. Kredi faizlerinin arttığı mart ayından sonraki iki ay ise bu sayı 32 bin kişi azaldı.

KART BORÇLARINDA ARTIŞ SÜRÜYOR

Merkez Bankası politika faizinin yüzde 19 olduğu ortamda, kredi faizleri yüzde 20'lerin üzerindeyken ve artan hayat pahalılığı da dikkate alındığında bu çekilen kredilerin ücretli kesimlerce geri ödenebilmesi zor görünüyor. Ücretli kesimlerin gelirlerinin azaldığı salgın ekonomisi ortamında, söz konusu borçların, daha önceki dönemlerde gördüğümüz üzere bir başka kredi ile kapatılmaları veya yapılandırılmaları söz konusu olacak. Bunun yanında son iki ayda bireysel ihtiyaç kredisi kullanımı azalırken, kredi kartı borcundaki artış ise sürdü. Geçen yıl sonunda 143.8 milyar TL olan toplam kredi kartı borcu tutarı mayıs sonunda 155.3 milyar TL'ye çıktı. Rapora göre Türkiye'de 28.3 milyon kredi kartı borçlusu var. Geçen yıl mayısta kredi kartı batık oranı yüzde 7 iken bu yıl yüzde 4'e geriledi. Bunda salgın döneminde kullandırılan uygun faizli tüketici kredileri ile kredi kartı borçlarının kapatılmasının etkili olduğu tahmin ediliyor.

KREDİLİ İŞLEM YÜZDE 200 ARTTI

Risk Merkezi verilerini incelerken gelen yeni bir rapor başka bir tehlikeyi gözler önüne serdi. Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB) tarafından açıklanan aracı kurumların 2021 yılı ilk çeyrek verilerine göre, aracı kurumların müşterilerine kullandırdığı kredi bakiyesi, artan yatırımcı ilgisiyle 2020 yılının ikinci çeyreğinden itibaren hızla büyüdü. TSPB verilerine göre, Mart 2020’de 2.6 milyar TL olan yatırımcıların kullandığı kredi hacmi, yüzde 200 oranında artarak Mart 2021 sonu itibarıyla 7.9 milyar TL'ye çıktı. Veriler, kredi kullanan yatırımcı sayısının ise aynı dönemde hisse senedi yatırımcı sayılarındaki artışa paralel olarak yüzde 143 artarak 29 bin kişiye ulaştığını gösterdi. Risk Merkezi verilerine baktığımızda son 12 ayda sektörler itibarıyla en fazla kredi hacmi artışının yüzde 39 ile finansal aracılık hizmetleri sektöründe olduğu görülüyor. Bunun yanında batık kredi tutarı artışı da yine yüzde 39.1 ile bu sektörde.

SADE VATANDAŞ DA YÖNELDİ

TSPB'nin raporuna göre kredili işlem yapan hesap sayısı ise bu yılın ilk üç ayında 29 bin 299 oldu. 2019 yılında bu sayı 11 bin 895'ti. Çeşitli aracı kurum çalışanları ile görüştüğümüzde, son dönemde borsaya artan vatandaş ilgisine işaret ederek, küçük yatırımcıların da kredili işlem yapmaya başladığını ifade ettiler. Durumun sadece Türkiye'ye özgü olmadığını, dünyada da bu yönde bir eğilimin olduğunu belirten aracı kurum çalışanları, kurumların da kredili işlem yapan müşteriyi komisyon kazancı daha yüksek olduğundan tercih ettiğini belirttiler. Elbette kredili işlem yapanların sayısı borsadaki yüz binlerce yatırımcıyı dikkate alındığında oransal anlamda az. Ancak halihazırda ülkedeki borçluluk oranı artıyor. Hisse senedi piyasalarındaki kredili işlemler de buna ilave katkı sunuyor.