BRICS’teki dijital fırsat

Davos Zirvesi olarak anılan Dünya Ekonomik Forumu’nun teması bu yıl ‘Parçalanmış Bir Dünyada İşbirliği’ oldu. 53'üncü kez düzenlenen zirvede dikkat çeken oturum başlıkları şunlardı; "mevcut enerji ve gıda krizlerini yeni bir enerji, iklim sistemi bağlamında ele alma", "yatırım, ticaret ve altyapı sistemiyle ilişkili mevcut yüksek enflasyon", "özel sektör inovasyonu ve direnci için öncü teknolojilerden yararlanmaya yönelik yeni bir sistem". Salgın sonrasında dünya ekonomisinde dijitalleşmenin artan hızı ve geldiği aşama çok etkileyicidir. Forumun başlıkları arasında da yer alan dijitalleşme ile ilgili gelişmeler baş döndürücü bir hızla ilerliyor. Son bir yıl içindeki önemli gelişmelere sırayla bakalım.

CBDC’LER YAYILIYOR

TCMB’nin de içinde bulunduğu çok sayıda merkez bankası CBDC (merkez bankası dijital parası) çalışmalarına hız verdi. Çin Merkez Bankası 40 şehirde ve altı bölgede pilot çalışmalarına devam ediyor. Çin’in CBDC’si 2021 yılı sonunda 261 milyon kullanıcıya ve 13.8 milyar dolar işlem hacmine ulaştı. İran ve Rusya merkez bankaları ticari işlemlerde kullanılmak üzere ABD doları, ruble ve riyalin yerini alacak olan altına dayalı dijital para çalışmalarına başladı.

ALTINA DAYALI DİJİTAL PARA

Rusya’nın Ukrayna Operasyonu alternatif finansal sistemin kurulmasında milat ve dijitalleşmenin daha da hızlanmasınde etken oldu. Hazar Denizi’nin kuzeyinde bulunan Astrahan Özel Ekonomi Bölgesi’nde altına dayalı dijital para kullanımına başlanıyor. Astrahan INTSC’de (Uluslararası Kuzey Güney Ulaştırma Koridoru) önemli bir liman olarak öne çıkıyor. Rusya’nın İran, Batı Asya, Afrika, Hint Okyanusu ve Güney Asya’ya açılmasında Astrahan limanının stratejik önemi bulunuyor. Altına dayalı dijital paranın bu bölgede kullanımının başarılı olması demek limanın erişiminin bulunduğu tüm coğrafyalarda yeni bir ufkun açılması anlamına geliyor. ABD dolarına ve Batının ödeme sistemlerine alternatif ödeme sistemi arayışında olan Batı Asya, Afrika, Hint Okyanusu ve Güney Asya bölgelerinde bulunan çok sayıda ülke yeni sisteme hızla uyum sağlayacaktır.

DİJİTALLEŞME TİCARETİ GÜÇLENDİRECEK

INSTC’de gerçekleşen ticaret ağırlıklı olarak enerji ve tarım emtiasına dayalıdır. Fakat altına dayalı dijital paranın yaygınlaşması halinde ticaret kalemlerinin makine, kimya, ilaç, otomotiv gibi sektörlere yayılması çok zaman almayacaktır. Halen INTSC’nin sadece Rusya-İran arasındaki ticaret hacmi 25 milyar dolara ulaşmış bulunuyor. INTSC’de geçen yıl içinde yaşanan diğer önemli gelişme Rusya-İran-Hindistan arasında enerji ticaretinin gelişmesi oldu. Bilindiği gibi dünyanın en büyük 3'üncü petrol ithalatçısı olan Hindistan, Batının ambargo baskısına teslim olmayıp Rusya ile ticari ilişkilerini geliştirdi. Geçen yıl Hindistan’ın Rusya’dan yaptığı ham petrol ithalatı 14 katına çıktı.

BRICS REZERV PARASI GELİYOR

Geçen yıl 14. BRICS Zirvesi Çin’in ev sahipliğinde gerçekleştirilmişti. BRICS, Dünya ekonomisinin yaklaşık olarak yüzde 25’ini ve dünya nüfusunun yüzde 41’ini temsil ediyor. BRICS üyeleri Batının politik ve ekonomik saldırılarına en çok maruz kalan ülkelerin başında geliyor. Örgütün diğer bir önemi ise üye ülkelerin çoğunun CBDC, finansal teknoloji ve dijitalleşme çalışmalarında dünya ölçeğinde öncü rol oynamalarıdır. Çok kutuplu yeni dünyanın en önemli ekonomik birliği konumunda bulunan BRICS, alternatif finansal sistem çalışmalarını her geçen gün yoğunlaştırıyor. BRICS bünyesinde kurulan YKB (Yeni Kalkınma Bankası) IMF ve Dünya Bankası’na gerçek bir alternatif olmaya adaydır. YKB, yeni rezerv para olması beklenen IMF’nin SDR’sine alternatif olarak R5’i öne sürmeye hazırlanıyor.

ADİL FİNANSAL SİSTEM KURULUYOR

BRICS’e önümüzdeki yıllarda Türkiye, Suudi Arabistan, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin de katılması bekleniyor. Bu ülkelerin katılımıyla birlikte yayılan CBDC’ler ve portföyü çeşitlenen R5, ABD dolarına ve dolarizasyona karşı daha iddialı hale gelecektir. Rusya’da her yıl düzenlenen ‘Alternatif Davos Zirvesi’ olarak da adlandırılan SPIEF’te (St. Petersburg Ekonomi Forumu) tartışılan R5 için adımlar atılmak üzere. R5, BRICS’i oluşturan ülkelerin para birimlerinin baş harflerinden oluşuyor; real, ruble, rupee, renminbi, rand. BRICS’in para birimleri gelişen ülkeler içinde en likit para birimleri arasında yer alıyor. Ayrıca bu ülkelerin merkez bankaları CBDC teknolojisinde öncü rol oynuyorlar. R5’in hızlanan dijitalleşme ile birlikte önümüzdeki 5-10 yıl içinde ABD dolarına alternatif bir rezerv para birimi olarak karşımıza çıkması sürpriz olmaz. BRICS’e üye merkez bankalarının CBDC’leri, Çin ve Rusya’nın entegre ettiği para transfer sistemleri olan CIPS ve SPFS’yi de eklediğimizde hem takas, hem para transferleri, hem de rezerv para anlamında Batı'nın finansal sistemine tam anlamıyla alternatif bir finansal sistem tablosu ortaya çıkıyor. İşin dikkat çeken tarafı bu konular 10 yıl öncesinde sadece bir fikir düzeyindeyken her bir başlıkta somut adımların atılmış olması ve entegrasyonun her geçen gün hız kazanmasıdır.

TÜRKİYE DİJİTALLEŞMEYE AĞIRLIK VERMELİDİR

Türkiye dijitalleşmede son yıllarda oldukça önemli adımlar atmıştır. TCMB’nin dijital TL çalışmaları, finansal teknoloji alanında yaşanan önemli gelişmeler, Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi’nin çabaları dikkate değerdir. Fakat çok kutuplu dünyada yeni finansal sistemin dönüşümü beklenenin çok üstünde bir hızla gerçekleşiyor. Türkiye’nin dijitalleşme konusunda kapsamlı bir planlamaya ve buna bağlı olarak büyük bir seferberliğe ihtiyacı vardır. Dijitalleşme Türk ekonomisine eksikliğini duyduğu yüksek katma değeri sağlayacaktır. Türk ekonomisi dijitalleşmeye önümüzdeki yıllarda büyük katkılar yapmaya adaydır. Hükümet konu ile ilgili çalışmaları hızlandırmalı ve BRICS’e katılım konusunda zaman kaybetmemelidir. Türkiye’nin BRICS’e katılımı örgüte ve adil bir sistemin kurulmasına güçlü katkıları olacaktır.

Kaynakça;

https://tr.euronews.com/2022/12/12/rusyanin-hindistan-turkiye-ve-cine-petrol-ihracati-ne-kadar-artti

https://www.isscad.pku.edu.cn/research/talkingglobaldevelopmentblog/527043.htm