Bütün iyimserler neden tasalandı?

Küresel ölçekte, olumsuzlaşmakta olan eğilimleri durdurmak veya terse çevirmek amaçlı finansal hesapların telafi edilemeyecek şekilde bozulduğu bir haftayı geride bıraktık. ABD para otoritesi Açık Piyasa İşlem Komitesinden çıkan karar ve hemen sonrasındaki basın toplantısında şekillenen açıklamalar bu sonuçta etkili oldu. 2018 yılının son çeyreğinde filizlenen yeni iyimserlik tohumları, temmuz ayının sonunda don yedi ve böyle olmayacağı varsayımına dayalı hesaplar çöküş için sıraya girdi! Yaratılmaya çalışılan risk alma çılgınlığı ergenliğe eremeden rahmetli oldu!

Sermaye hareketlerinin çeşitlenerek artacağı, buna paralel olarak faizlerin gerileyeceği ve gelişen ekonomilerin yeniden canlanacağı yönündeki senaryolar bir anda önemini yitirdi. Gelişen ülke para otoritelerinin, mali sistemlerinin ve siyasilerin hesapları şaştı; renk vermemeye çalışsalar da oluşan boşluğun nasıl doldurulabileceği ve bir şeylerin yapılamaması durumunda yaşanacaklar tüm algıları olumsuzlaştırdı. Para otoritelerinin alacakları kararlar ile en azından çoğunluğu sakinleştirebildiği dönemlerin mazide kalmış olması yönündeki olasılıklar güçlendi!

Farklı kesimlerin anlayış beklediği fakat benzer bir tavrı sergileyemediği, bu farklı kesimlerin ortak paydasının hızlanarak küçüldüğü ve hatta bunlar arasındaki çıkar çatışmalarının büyüdüğü koşullarda para otoriteleri de beklenmedik türden tavırlar sergileyebiliyormuş! Yönlendirilenlerin, farklı talepler ile yönlendireni yönlendirme çekişmesi ciddi bir sistemik risk anlamı taşıyor olabilir! Küresel borç toplamının sadece son yirmi yıl içinde üç katı büyüklüğe ulaşmasındaki diğer sorumluların tehditleri, artık işe yaramıyor ve gelişmeler kontrol dışına taşıyor olabilir!

Sonuçta finansal akım ve eğilimlere ilişkin küresel beklentiler, Perşembe akşamı dramatik bir değişim yaşadı! Riskten kaçınma eğiliminin daha belirleyici olacağı bir dönemin perdesi indi. Eski hesabı yamayarak yola devam etmek dışında seçenek bulamayanların çaresizliği, geleceğe yönelik algıları iyice olumsuzlaştırdı!

Ülkemizdeki ekonomi yönetimi de iş üstünde yakalandı! Kamu kurumları eli ile piyasa eğilimlerini yönlendirerek, radikal beklenti ameliyatına girecekleri bir dönemde umduklarının tam aksi yönünde olan bu gelişme sıkıntı yarattı. Döviz kurları ve faizler yapay bir şekilde geriletilmiş, para otoritesi seri faiz düşüşü yapacak şekilde formatlanmış, kredi arzını patlatarak ekonomiyi canlandırma hayaline göre pozisyonlar alınmışken başkaları için kurulan tuzağa yakalanmak hiç hoş olmuyor! Araf ta sıkışmak böyle bir şey olsa gerek; ne ileri ne de geri gidilebiliyor, kimse yardıma gelmiyor veya gelemiyor, güvensizlik artarken korkular derinleşiyor!

Geriletilen döviz kurlarını düşürüldüğü seviyelerde tutmak giderek daha fazla satış gerektirecek; bu yapılamaz ise faiz düşürülüşü yerini yükselişe ve enflasyon beklentilerinde bozulmaya bırakacak! Daha üçüncü enflasyon raporunun mürekkebi kurumadan gelen doğalgaz zammı, ekonomik daralmayı hızlandırabilecek! Gerek bütçe ve gerekse mali sektörde düzeleceği varsayılan olumsuzluklar yeniden şaha kalkabilecek! Yapay bir şekilde düşürülmeye çalışılan ülke risk primimiz yeni rekorlara koşabilecek! Ucuz kahramanlık, kolay para ve başarı peşinde koşanların hayal kırıklıkları çok büyük olabilir!

Gelişen ekonomilerin önemli bir kısmı durgunlaşma endişesini umduklarından daha yoğun bir şekilde yaşayacak. 2020 yılına ilişkin küresel büyüme tahminleri yeniden ve biraz daha sertçe aşağı çekilecek. Ticaret hacmindeki daralmanın toplam borçlardaki genişleme eğilimini kırmaya başlaması, sistemik risk algısını yeni rekorlara taşıyabilecek! Sürdürülebilir olmayan eğilimler ve geleneksel olmayan politika setlerine alternatif üretememenin veya sorunların ağırlaşmasını önlemeye kafa yormamanın muhtemel sonuçları, iş işten geçtikten sonra hatırlanacak!

Salı günü Hazine ve Maliye Bakanı konuştu, iyimserdi! Çarşamba sabahı Merkez Bankamızın yeni Başkanı, bu yılın üçüncü enflasyon raporunu sundu ve soruları yanıtladı; o da iyimserdi! Çarşamba akşamı ABD para otoritesi Açık Piyasa İşlem Komitesi faiz kararını açıkladı, her şey normaldi; fakat basın toplantısında ortaya çıkan yanıtlar kafaları karıştırdı, tüm iyimserleri tasalandırdı!