Çin bankaları batıyor mu?

“İnşallah ilginç zamanlarda yaşarsın!” diye Çin’e atfedilen bir beddua var. Esas olarak Batılı yazarlar, Çin kültürü ile farklarını anlatmak için sıkça kullanırlar. Aslında bu bir yakıştırma. Çin kaynaklarında bulunan tek benzer cümle şöyle: "Huzur zamanlarında köpek olmak, kaos zamanlarında insan olmaktan daha iyidir." (寧為太平犬，不做亂世人) (1) Kaos ve alt üst oluştan korkmak Konfüçyüsçü anlayışın bir yansıması. Çin devriminin önderi Mao Zedung, Çin halkını miskinliğe sürükleyen Konfüçyüsçü anlayışla çok sert bir ideolojik mücadele yürüterek, Çin halkını ayağa kaldırıp, kendi geleceğinin efendisi ve devletin sahibi yaptı.

Oysa, Çin Komünist Partisi’nin önderliğinde Çin halkı sürekli ilginç zamanlar yaşıyor. 1949’da dünyanın en yoksul başkenti olan Pekin, satın alma gücü paritesine göre şimdi kişi başına düşen gelir açısından dünyanın en zengin başkenti. Çin sürekli ilginç zamanlar yaşıyor!

Bu satırların yazarının tanık olduğu son 10 yıl, Çin Halk Cumhuriyeti’nin planlı kalkınma döneminin başlamasıyla karşılaştırılabilir. 2012 yılından itibaren Çin çok ilginç bir döneme girdi. Bu tarihte Çin Komünist Partisi Genel Sekreterliği’ne seçilen Xi Jinping, son 10 yılı “Çin’e Özgü Sosyalizmin Yeni Dönemi” olarak tanımlıyor. Xi Jinping Düşüncesi de son 10 yılda uygulamaya konulan pratiklerin teorisi oluyor. Çin hızlı büyüme politikasını bırakıp kaliteli kalkınmaya yöneldi. Çin, bilimsel sosyalizmin kılavuzluğunda 2049 yılında güçlü modern ve sosyalist bir devlet olma hedefine ilerliyor.

Çin sosyalizminin yeni bir döneme girdiğini görmeyen hiçbir analizin, Çin’deki gelişmeleri doğru anlaması mümkün değil.

Batı basınında kopartılan “bankalar batıyor” yaygarasının sırf bir psikolojik savaş kampanyası olduğunu teşhis ve tespit etmek için Çin’in yeni dönemini bilmek yeter.

ÇİN’DE BANKACILIK FARKLI

Paradan para kazanmanın genel kural olduğu günümüz kapitalist ekonomi teorisiyle Çin’in bankacılık sistemini anlamak mümkün değil. Çünkü, Çin’de bankaların esas işlevi, bankacılığın ilk ortaya çıktığı dönemdeki gibi, kişilere dağılmış mevduatı toplayıp tarım, sanayi ve hizmet sektörünü kaynak sağlamak. Bu nedenle Çin’deki bankaların yüzde 99’u kamu bankasıdır. Çok özel düzenlemelerle yabancı bankalara ve birkaç özel bankaya izin verilmesinin amacı, kamu bankalarının rekabetle kendilerine gelişme imkânı sağlamak.

Çin bankacılık sisteminde aksamalar yok mu? Tabii ki var. Özellikle 1992-2002 döneminde “hızlı zenginleşme” hedefiyle Çin’in kamu kurumları önemli ölçüde tahrip edildi. Bu tahribattan en çok pay alan kurumların başında bankalar geliyor. Dünyanın her yerinde yolsuzluğa zemin hazırlayan “devletin malı deniz, yemeyen domuz” yaklaşımı, tabii ki halk içinde de etkisini gösteriyor. Yolsuzluklar da bankalar ve onunla ilişkili kurumlarda yoğunlaşıyor. Xi Jinping’in kararlılıkla sürdürdüğü yolsuzlukla mücadele kampanyası ile hem yolsuz kamu görevlileri ayıklanıyor hem de yolsuzluğa imkan veren kurumsal yapı ve mevzuat onarılıyor.

Çin Bankacılık ve Sigorta Düzenleme Komisyonu başkan yardımcısı Xiao Yuanqi, bu yılın başında Çin’in dünyanın en büyük bankacılık piyasasına ev sahipliği yaptığını duyurmuştu.

Xiao'nun açıklamasına göre, 4 bin küçük ve orta ölçekli banka var. Rakamlara göre, 147 şehir ticari bankası, 2 bin 196 kırsal kredi kooperatifi ve bin 651 köy bankası var. (2)

HENAN BANKACILIK KRİZİ

Bazı küçük kırsal bankalarda nakit krizi, 18 Nisan'da tasarruf sahiplerinin Henan ve Anhui eyaletlerindeki bir dizi kırsal bankadaki hesaplarına erişiminin reddedilmesiyle ortaya çıktı. Banka yöneticileri, ünlü Çin bürokrasisinin olağan mazeret uydurma güdüsü ile “sistem güncellemesi yapıldığı” gerekçesini ileri sürdüler.

Bu gelişmeden, Henan eyaletindeki Yuzhou Xinminsheng Köy Bankası, Shangcai Huimin İlçe Bankası, Zhecheng Huanghuai Topluluk Bankası ve Kaifeng'in Yeni Doğu Ülke Bankası ve komşu Anhui eyaletindeki Guzhen Xinhuaihe Köy Bankası'ndaki mevduatlar etkilendi.

Çin Bankacılık ve Sigortacılık Düzenleme Komisyonu (CBIRC), dondurulan para miktarını açıklamadı, ancak sahipleri, rakamın toplam on milyarlarca yuan olduğunu iddia ediyor. Çin’in Merkez Bankası olan Çin Halkının Bankası (PBOC), Nisan ayında dört banka hakkında soruşturma başlattığını duyurdu. Merkez bankası açıklamasında mudilerin meşru hak ve menfaatlerini korumak için ilgili birimlerle işbirliği yapılacağını da vurgulandı.

Tahmini bin mudi, 10 Temmuz'da protesto etmek için Merkez Bankası’nın Zhengzhou şubesinin önünde toplandı. Bu protestolar, Batı basınında “Çin bankaları batıyor” yaygarasının dayanağı oldu! Oysa, olan sadece, açgözlülükle hakkından fazlasını isteyenlerin, bir dolandırıcının tuzağına düşmesiydi.

Aynı büro, temmuz ayı başında, beş banka ile ilgili soruşturmaların "düzenli bir şekilde ilerlediğini" ve polis tarafından hala aranmakta olan bir kişinin suçunu tespit ettiklerini açıkladı.

Büro, 10 Temmuz’da ise, yerel bankaları devralmak ve hayali krediler yoluyla yasadışı transferler yapmakla suçlanan bir "dolandırıcılık şebekesinin" üyelerini tutukladığını söyledi. Davaya dahil olan fonlara ve varlıklara el koydu ve dondurdu.

CBIRC, dört kredi kuruluşunun tamamında hissesi olan özel bir yatırım şirketi olan Henan Xincaifu Group Investment Holding'in, çevrim içi platformlar aracılığıyla yasadışı bir şekilde kamu fonlarını çekmek için banka çalışanlarıyla gizli anlaşma yaptığını ortaya çıkardığını belirtmişti. (3)

PARALAR ÖDENECEK Mİ?

Çin'de, tüm işletmeler ve bireyler için yerel bankalar tarafından tutulan hem yerel hem de yabancı para birimlerindeki mevduatlar, mudi başına 500 bin yuan'a kadar garanti altında.

CBIRC şubeleri 11 Temmuz'da, Henan ve Anhui eyaletlerindeki beş bankanın müşterilerinden mevduatı 50 bin yuan'a kadar olanlara ödeme yapılacağını duyurdu. Ödeme 15 Temmuz'da başlayacak. Yasa dışı faaliyetlerde bulunduğundan şüphelenilen veya diğer kanallardan yüksek faiz alan hesapların geri ödeme almayacağı de belirtildi.

Çin bankacılık düzenleyicileri, son birkaç yılda ülkenin 4 bin kadar küçük borç vereni üzerindeki denetimlerini artırdı.

ÇİN MERKEZ BANKASI YALANLARI ÇÜRÜTTÜ

Çin Merkez Bankası Finansal İstikrar Bürosu Başkanı Sun Tianqi çarşamba günü yaptığı açıklamada, Çin'deki küçük ve orta ölçekli bankaların büyük çoğunluğunun merkez bankası değerlendirme ölçütleri açısından güvenli sınırlar içinde kaldığını söyledi. Açıklama, Batı medyasının Henan Eyaletindeki dört kırsal bankada yaşanan sorunlarla ilgili başlattığı “Çin’de bankalar batıyor” kampanyasının ne kadar desteksiz olduğunu gösterdi.

Finansal İstikrar Bürosu Başkanı Sun, ülkenin finansal risklerinin genel olarak kontrol edilebilir olduğunu ve bankacılık sektörü varlıklarının yüzde 99'unun güvenli sınırlar içinde olduğunu söyledi.

2021'in sonu itibariyle bankaların, toplam finansal varlıkların yüzde 90'ını oluşturan 345 trilyon yuan (51,26 trilyon dolar) değerindeki varlıklarla övündüklerini belirtti. Çin’in finansal istikrarı savunan istikrarlı bir bankacılık sektörü olduğunu vurguladı.

Merkez Bankası yetkilisi, geçen yılın dördüncü çeyreği için 4,398 bankacılık kurumunun Merkez Bankası notlarını açıkladı. 4 bin 82 bankanın, toplamın yüzde 93'ünü veya varlıklarla ölçüldüğünde toplam varlıklarının yüzde 99'una sahip bankaların notunun 1 ile 7 arasında olduğunu bildirdi. Merkez Bankası yetkilisine göre, notu 8 veya üstü olarak derecelendirilen kurumlar, yüksek riskli olarak sınıflandırılıyor. Bu durumda olan 316 kurum var. Ancak bunlar, toplamın yalnızca yüzde 7'sini, varlık bazında sadece yüzde 1'ini temsil ediyor.

24 büyük bankanın notu ise 1-5 arasında. (4)

TÜRKİYE İÇİN DERS

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Bankacılık sektörü net kârının Nisan sonu itibarıyla 98,2 milyar TL olduğunu açıkladı. Geçen yılın aynı döneminde sektörün net karı 20,7 milyar TL seviyesinde bulunuyordu. (5)

Bankaların yıldaki kar artışının yaklaşık beş kat (4,75) olması, Türkiye’deki çarpık düzeni ortaya koyuyor. Türkiye ekonomisi en sıkıntılı dönemi yaşarken, bankacılık sektörünün kârını beş kat artırması, köklü önlemleri zorunlu kılıyor.  Mafyalaşmış küresel kapitalizmin hortumları işlevi gören Türk bankacılık sistemi, Çin’den örnek alınarak acilen düzenlenmeli.

• Feng Menglong (1627). 
• Stories to Awaken the World (醒世恆言) (in Chinese). Vol. 3.
• https://www.globaltimes.cn/page/202207/1270471.shtml
• https://www.scmp.com/economy/china-economy/article/3185003/what-you-need-know-about-henan-banking-crisis
• https://www.globaltimes.cn/ page/202207/1270471.shtml
• https://www.dunya.com/finans/haberler/bankalar-net-karini-1-yilda-neredeyse-5e-katladi-haberi-659809