Çin Halk Cumhuriyeti ve Honduras: Diplomasiden ekonomiye

ÇHC, dünya ülkeleriyle ‘Tek Çin’ ilkesi ışığında ilişkiler kuruyor. Honduras hükümeti de 26 Mart 2023’de Çin Halk Cumhuriyeti'ni, Çin'in tek meşru temsilcisi olarak tanıdığını duyurmuştu. Haziran’ın başında Honduras'ta Çin Büyükelçiliği açılırken, karşılığında da Honduras başkent Pekin'de büyükelçilik açtı.
Honduras Dışişleri Bakanı Eduardo Reina açılışta yaptığı konuşmada, ülkesinin "Tek Çin" ilkesine bağlılığını yineleyerek Çin ile ekonomik ve ticari ilişkileri, Kuşak ve Yol ile Küresel Kalkınma Girişimi kapsamında işbirliğini geliştirmek istediklerini ifade etti.
Çinli mevkidaşı Çin Gang da diplomatik ilişkilerin kurulmasından itibaren geçen kısa sürede iki ülkenin üst düzey diplomatik temasları derhal başlattığını ve 20'ye yakın işbirliği anlaşmasına imza attığını belirterek, ilişkilerin iki ülke halkının "temel çıkarı olduğunu" ifade etti.

PEKİ BU İLİŞKİDE EKONOMİ NEREDE?

Bu arada Honduras Devlet Başkanı Xiomara Castro da temaslarda bulunduktan sonra Pekin'e giderek ÇHC Devlet Başkanı Şi Cinping ile görüştü.
ABD siyasal jargonunda “It’s the economy, stupid (O dediğin aslında ekonomi aptal)” şeklinde bir deyiş vardır. 1992 Başkanlık seçimlerinde B. Clinton’un G.W. Bush’a karşı kullandığı bir slogandır bu aslında!
Pekin yönetimi diplomatik mücadeleye koşut olarak Latin Amerika’daki yatırımlarını 2016’dan beri artırmaktaydı zaten.
Castro ile görüşmesinde Şi Cinping, Castro'yu diplomatik tanıma kararı nedeniyle tebrik ederek, Honduras ile dostane ilişkileri ve ortaklığı sürdüreceklerini ve ülkenin "ekonomik ve sosyal kalkınmasını destekleyeceklerini" belirtmiş. Şi, konuğunun, eşi olan önceki Devlet Başkanı Manuel Zelaya ile Çin-Honduras ilişkilerinden yeni bir sayfa açtığını vurgulamış, Castro'nun Honduras'ın ilk kadın devlet başkanı olarak, ulusal kalkınmada bağımsız bir yol açarak halkına önderlik ettiğini ifade etmiş.
Castro'nun ziyareti sırasında Pekin'de Çin-Honduras yüksek düzeyli iş dünyası buluşması da gerçekleşmiş.

EKONOMİK İLİŞKİLERİN
KAPSAMI DEĞİŞİYOR

Castro'nun ziyareti, Çin ile Honduras arasında serbest ticaret anlaşması için zemin hazırlamış gözüküyor. Honduras, son iki yılda gayrisafi yurt içi hasılasının yarısına kadar ulaşan kamu borçlarının hafifletilmesi konusunda da ÇHC’nin desteğini beklediği ifade ediliyor.

KUŞAK YOL GİRİŞİMİ (KYG)

ÇHC ve Honduras 12 Haziran’da biri KYG’ni birlikte inşa etmek amaçlı olan birçok işbirliği belgesi imzaladılar. Bu belgeler, dış ticarette kalite muayenesi, ekonomik ve ticari meseleler, tarım, bilim ve teknoloji, kültür ve eğitim gibi konuları kapsıyor.
Yanı sıra iki ülke, bir serbest ticaret anlaşması konusunda müzakerelere başlama konusunda da anlaşmışlar. ÇHC, Honduras ürünlerinin Çin pazarına girmesi için kolaylık sağlayacak; beri yandan Çin şirketlerinin Honduras’taki enerji, çevre, altyapı, yumuşak altyapı (telekomünikasyon vb.) ve diğer projelere katkı sağlaması için teşvik edici olacakmış.
Resmî olarak diplomatik bağların kurulmasının ardından hızla ekonomik ve ticarî işbirliğini geliştirmeye yönelik çabalar dikkat çekici oldu. Bu işbirliği Honduras’ın yanı sıra diğer Latin Amerika ülkelerinin de yararına olacak gibi gözüküyor.
Honduras Ekonomik Kalkınma Bakanı F. Cerrato, Batı’nın KYG’ni lekeleme çabalarına karşın Honduras’ın KYG’ne katılma konusunda istekli olduğunun altını çiziyor. Batı medyasında yer alan “bu ilişkinin Hondurası’ın borç krizini derinleştirip, borç tuzağına düşeceği” şeklindeki yorumlara katılmadığını ifade eden Cerrato, KYG’nin her iki tarafın da yararına olacağına inandıklarının altını çizdi. Cerrato, aldıkları tüm kararların yurttaşlarının yaşam koşullarını geliştirmeyi amaçladığını vurguladı.
KYG’nin dışında büyük Çin pazarı kahve, muz ve su ürünleri gibi Honduras ürünleri için büyük fırsatlar sunuyor. Honduras’ın bu bağlamda Çin’deki ithalat platformlarını kullanması da karara bağlandı. Ziyaret kapsamında Çin Gümrük Genel İdaresi dokuz su ürünleri şirketini onayladı.
Honduras, doğal kaynaklarının zenginliğiyle tanınıyor. Bunların içinde mineraller, kahve, tropikal meyveler, şeker kamışı sayılabilir. Ülke esas olarak bir tarım ülkesi, bu da onu doğal afetlere karşı kırılgan hale getiriyor. Orta sınıfın tarıma dayalı olduğunu, servetin kentlerde toplandığı belirtiliyor. Ülkede tekstil sektörünün büyümekte olduğunu da vurgulayalım.

ÇİN – HONDURAS DIŞ
TİCARETİNE AİT RAKAMLAR

Honduras Merkez Bankası kayıtlarına göre, Honduras’ın ÇHC’ne ihracatı 2020’de 24,7 milyon dolar imiş. 2022’de karşılıklı dış ticaret rakamı neredeyse 1,5 milyar doları aşmış. Rakam yukarı yönlü seyir izliyor. Örneğin, Honduras Mart 2023’de ÇHC ile bir hidroelektrik baraj (Patuca II) inşası için görüşmekte olduğunu açıklamıştı.
SONSÖZ
Yazar O. Henry’nin yapıtlarında “muz cumhuriyeti” adını verdiği Honduras’tan söz edince akla “muz savaşları” ve “muz ihracat tekelleri” ve bunların Honduras’ın ve komşularının politikalarına etkileri gelir. Ekonomi ve politika hep içiçedir, ama politikanın başka araçlarla devamı olan askeriyeyi de yanına koymak gerekir: MEP üçgeni (Military-Economics-Politics). Honduras’taki 2009 askersel darbesi gibi!
Neyse ki, 28.11.2021’de seçimle solcu başkan adayı Xiomara Castro seçildi ve ülkenin ilk kadın başkanı oldu. Castro, 2006-2009 dönemindeki başkan Manuel Zeleya’nın eşi aynı zamanda. Her ikisi de ÇHC’ne yönelik işbirliği tutumu izleyegeldiler.
Sonsözü Honduras’ın parasının adıyla bitirelim. Honduras parasının adını 1931’de Lempira olarak değiştirmiş. Lempira (dağların lordu anlamına gelen bir kelime) İspanyol egemenliğine karşı 1537’de ayaklanan yerlilerin içindeki bir grubun askeri lideriymiş. Her yıl 20 Temmuz’da Lempira günü düzenlenmektedir. 20 Temmuz’da G. Anderson’dan bir punta (Honduras’ın ana müziği) dinleyin. Şarkıcı ve şarkı sözü yazarı Anderson’un şarkıları genelde ekoloji ve toplumsal sorunlar üzerine. Her meseleye Ekonomik- Sosyal – Ekolojik! Üçgeniyle bakarsak Çin’in tasarımladığı ve vurguladığı “ekolojik uygarlık” yolunda ilerlemek olanaklı olabilir.