A+
A-
Çin, hegemonyacılığa karşı yasa çıkardı
Yayınlanma:
Güncellenme:
Bağlantıyı Kopyala
Çin, hegemonyacılığa karşı, ekonomik güvenliğine ve egemenliğine yönelik tehditleri göğüslemek için, ulusun tüm gücünü seferber etmeyi öngören bir “Dış İlişkiler Yasası” çıkardı.
Çin’in yasama organı olan Ulusal Halk Meclisi Daimî Komitesi, Yasa’yı 28 Haziran Çarşamba günü onayladı. Yasa, 1 Temmuz 2023 tarihinden itibaren yürürlüğe girdi. ABD ve diğer Batılı ülkelerin Çin Halk Cumhuriyeti’nin şirketlerine karşı aldığı yaptırım ve kısıtlamalara misilleme olarak karşı yaptırımlar içeren anti hegemonyacı Yasa, yabancı uyruklu kişi ve kurumların kara listeye alınması gibi tedbirlerin hukukunu da düzenliyor.
Vilnius’taki NATO Zirvesi’nde, ABD’nin saldırganlığı körüklenirken, Çin’in mazlumlar dünyasının çıkarlarını savunan bir yasa çıkarması ABD ve Avrupa’nın irkilmesine yol açtı.
Batı basınında bu yasa ile yoğun bir tartışma yaşanıyor. Maalesef Türkiye, yeniden “Batı Humması”na kapıldığı için dünyadan bir haber!
ÇİN’İN BİR NUMARALI DİPLOMATININ TARİFİ
Çin’in bir numaralı diplomatı ve ÇKP Merkez Komitesi Siyasi Bürosu Üyesi Wang Yi, 29 Haziran günü “Halkın Günlüğü” gazetesine Yasa’yı tanıtan bir makale yayınladı. Wang Yi, Yasa’yı şöyle tanımladı: "Yasa... tüm hegemonyacılık ve güç politikalarına açıkça mahkûm etmekte ve Çin'e yönelik her türlü tek taraflılık, korumacılık ve zorbalık eylemlerine karşı alınacak önlemleri tanımlamaktadır." (1)
Wang Yi, Çin'in Dış İlişkiler Yasası’nın yaptırımlara karşı caydırıcı olacağını belirterek, yasa çıkarılmasını “ulusal egemenlik ve güvenliği korumak için acilen atılması gereken bir adım” diye tanımladı. Wang Yi, Çin'in ve gelişmekte olan ülkelerin giderek artan sayıda öngörülemez tehditlerle karşı karşıya olduğunu ve Çin’in "uluslararası alandaki mücadeleyi" başarıyla yürütmek için yasal dayanağını sürekli olarak genişletmesi gerektiğinin altını çizdi.
PENTAGON’UN TEPKİSİ
ABD Savunma Bakanlığı adına Çin’i yakından takip eden Jamestown Foundation’un 15 günde bir yayınladığı “Çin Raporu” bülteni, Çin’in Dış İlişkiler Yasası’nın çıkarılmasına ilişkin “Erken Uyarı” yayını yaptı. Bazen gerçeği en kestirmeden öğrenmenin yolu, hasmının ne dediğine bakmaktır. Jamestown Foundation, Çin’in Dış İlişkiler Yasası’nı şöyle yorumluyor: “Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Pekin'in ‘hegemonyacı Batı’nın ‘zorbalığına’ karşı aldığı sert önlemleri meşrulaştırmak için yeni bir dış ilişkiler yasası yayınladı. Yasa, ABD liderliğindeki Batı İttifakı tarafından kurulan çerçeveye meydan okuyacak.” (2)
Çin devletinin İngilizce sesi olan Global Times gazetesi ise Yasa’nın "Çin'in özellikle tek taraflı yaptırımlar ve uzun kollu yargı yetkisi ile batı hegemonyası altında içişlerine sık sık dış müdahalelerle karşı karşıya kaldığı bir dönemde, dış ilişkilerdeki yeni zorluklara" bir yanıt olduğunu belirtti. (3)
Çin hakkında, Çin kaynaklarına dayalı olarak yorumlar yayınlayan Sinocism sitesinin yayıncısı Bil Bishop’un yorumu ise şöyle: “Genel olarak bu belgede çok fazla sürpriz olduğunu düşünmüyorum ve Xi Jinping'in Hukukun Üstünlüğü Düşüncesi'nin bir parçası olarak mevcut politikaları kanunlaştırma çabasının bir başka örneği gibi görünüyor.” (4)
Çin'in yükselişinin uluslararası hukuk düzeni üzerindeki etkilerine odaklanan Yale Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Dr. Moritz Rudolf’un yorumu ise şöyle: “Çin'in en üst düzey diplomatı Wang Yi'nin, Halkın Günlüğü gazetesindeki makalesinde belirttiği gibi, Yasa'nın "uluslararası mücadele" bağlamında anlaşılması gerekmektedir. Çünkü, Xi Jinping Düşüncesi, 18. Parti Kongresi sonrası "Yeni Dönemi" "mücadelenin" temel bir rol oynadığı bir dönem olarak tanımlıyor. (5)
ÇİN’İN DIŞ POLİTİKASININ TEMEL İLKELERİ
Çok Kutuplu Yeni Bir Dünya kurmak hedefini taşıyan Yasa’ya daha yakından bakalım:
Giriş bölümü, yeni yasanın dayandığı temeli, Bilimsel Sosyalist ilkeler üzerine inşa edilen Çin siyasi yapılarını ve kurumlarını özetlemektedir. Bu bölümde "hegemonya ve güç politikalarına karşı muhalefet” kuvvetle vurgulanıyor.
Yasa, 4. Maddede Çin'in dış ilişkilerinin temellerini şöyle saptıyor,
l Bağımsız ve barışçı dış politika,
l Barış içinde bir arada yaşamanın beş ilkesi,
l Barışçıl kalkınma,
l Dış dünyaya açılma,
l Karşılıklı yarar için dışa açılma,
l BM Şartı'nın amaç ve ilkelerini hâkim kılma,
l Barış ve güvenlik için mücadele,
l Paylaşarak gelişmeyi hâkim kılma,
l Uluslararası ilişkileri demokratikleştirme,
l Uluslararası anlaşmazlıkların barışçıl çözümü,
l Güç kullanımına ve güç tehdidine, hegemonyaya ve zorbalığa karşı olma,
l Büyüklüğüne veya gelişmişlik düzeyine bakılmaksızın tüm ülkelerin eşit olduğu ilkesi,
l Tüm ülkelerin kalkınma yollarına ve sosyal sistemlerine saygı gösterilmesi.” (6)
DIŞ POLİTİKA’NIN KOMUTASI DAİMİ KOMİTE’DE
Yasa’nın İkinci Bölümü’nde “Yurtiçi Karar Alma Süreci” tanımlanıyor.
ÇKP Merkez Komitesi Siyasi Bürosu Daimî Komitesi'nin Çin'in dış ilişkilerinde birinci derecede yetkili olduğunu teyit ediyor. Çin'in dış ilişkilerinin genel sorumluluğunun Devlet Konseyi'nde olduğunu, Dışişleri Bakanlığı'nın ise Çin diplomasisini yürüttüğünü belirtiyor.
Yasa ayrıca "belirli bir kapsam dahilinde" ve "yetki ve işlevlerine göre" Çin'in sınır boyundaki çeşitli eyalet hükümetlerine dış ilişkiler konusunda bazı yetkiler vermektedir.
Xİ’NİN ÜÇ ÖNERİSİ
“Üçüncü Bölüm”de Gelişen Dış İlişkiler ele alınıyor. Xi Jinping’in arka arkaya ilan ettiği "Küresel Kalkınma Girişimi”, “Küresel Güvenlik Girişimi” ve “Küresel Uygarlık Girişimi”ni geliştirme ve çok yönlü, çok seviyeli, geniş kapsamlı ve üç boyutlu bir dış çalışma düzenini teşvik etme"yi içeriyor.
Çin’in "çok taraflılığı korumak ve uygulamak ve küresel yönetişim sisteminin reform ve inşasına katılmak" kararında olduğu belirtiliyor. Uluslararası ilişkilerin “demokratikleştirilmesi” hedefi ise Yasa’nın uluslararası işlevini tanımlıyor. Bu bölüm Çin'in BM’nin kuruluş ilkelerine olan bağlılığını da güçlü bir şekilde teyit ediyor.
İNSANİ GELİŞME İÇİN İNSAN HAKLARI
İnsan Hakları bölümündeyse Yasa Çin’in, "Kendi gerçekliği ile birlikte insan haklarının evrenselliği ilkesine bağlı kalacağını" belirtmekte ve ardından "İnsan haklarının kapsamlı ve eşgüdümlü gelişimini teşvik edeceğini, insan hakları alanında eşitlik ve karşılıklı saygı temelinde uluslararası değişim ve işbirliği yapacağını ve insan hakları davasının sağlıklı gelişimini destekleyeceğini" ifade ediyor. Başka bir deyişle, Çin'in Dış İlişkiler Yasası, insan hakları ile kalkınma arasındaki ilişkiyi doğru bir şekilde tanımlıyor. Başka bir deyişle, ABD’nin diğer ülkelerin içişlerine karışması için değil, insani gelişme için insan haklarını savunuyor.
ŞARTSIZ DIŞ YARDIM
Yasa’da dış yardımların, "diğer ülkelerin egemenliğine saygı gösterilmesi, diğer ülkelerin iç işlerine karışılmaması ve herhangi bir siyasi şarta bağlanmaması" temelinde yapılacağı vurgulanarak belirtiliyor.
ÇİN’DEKİ YABANCILARIN HAKLARI YOK MU SAYILACAK?
Batılı yorumcuların en çok eleştirdiği ve tartıştığı bölüm, dış hukuk ile iç hukuk arasındaki ilişkinin belirlendiği Yasa’nın dördüncü bölümü.
Yasa bunu iki kısımda açıklığa kavuşturuyor. İlk olarak, Madde 32'de "Uluslararası hukukun temel ilkelerine ve uluslararası ilişkilerin temel normlarına uyma temelinde, Çin, yabancılarla ilgili alanlardaki yasa ve yönetmeliklerin uygulanmasını güçlendirecektir”; ikinci olarak da “Ulusal egemenliği, güvenliği ve kalkınma çıkarlarını korumak ve Çin'in Yasal haklarını ve vatandaşların ve kuruluşların çıkarlarını korumak için yasalara uygun olarak kolluk kuvvetleri ve adli tedbirler alacaktır," deniyor.
Madde 33 ise Çin karşıtlarını gerçekten korkuya salıyor. Buna göre "Çin, uluslararası hukuku ve uluslararası ilişkilerin temel normlarını ihlal eden ve Çin Halk Cumhuriyeti'nin egemenliğini, güvenliğini ve kalkınma çıkarlarını tehlikeye atan eylemlere karşı ilgili karşı önlemleri ve kısıtlayıcı tedbirleri alma hakkına sahiptir. Devlet Konseyi ve ilgili birimleri gerekli idari düzenlemeleri yapar ve ilgili dairelerin kurallarını formüle eder, ilgili çalışma sistemlerini ve mekanizmalarını oluşturur, birimler arasındaki eşgüdümü güçlendirir ve ilgili karşıt önlemleri ve kısıtlayıcı önlemleri belirler ve uygular."
Dış İlişkiler Yasası Çin'in yabancı uyruklularla ilgili tutumunu şu şekilde belirtiyor: "Çin, yabancıların ve yabancı kuruluşların Çin'deki yasal haklarını ve çıkarlarını yasalara uygun olarak korur. Devlet, yabancıların girişine, kalışına ve ikametine izin verme veya reddetme ve yabancı kuruluşların topraklarındaki faaliyetlerini yasalara göre yönetme hakkına sahiptir. Çin'deki yabancılar ve yabancı kuruluşlar Çin yasalarına uyacak ve Çin'in ulusal güvenliğini tehlikeye atmayacak, kamu çıkarlarına zarar vermeyecek veya kamu düzenini bozmayacaktır."
YURTTA SULH CİHANDA SULH
Otuz yılı aşkın süredir Çin’de yaşayan ve “China Briefing” diye haftalık bülten yayınlanan İngiliz yorumcu Chris Devonshire-Ellis’in değerlendirmesi ise şöyle: “32. ve 33. Maddeler dışında yeni Çin Dış İlişkiler Yasası gerçekten yeni bir şey içermiyor, sadece Çin'in angajman koşullarını açıklıyor ve bunların çoğu zaten anlaşılmış olan protokollerin açıklığa kavuşturulması. Çin'deki yabancı yatırımlara ya da ülkedeki yabancıların mevcut haklarına zarar verecek herhangi bir husus içermiyor. Ancak 32. ve 33. Maddeler, Çin'e 'uluslararası yasalara atıfta bulunmaksızın' keyfi gümrük vergileri ve özellikle de yaptırımlar uygulaması halinde Çin'in karşı önlemler almaya çalışacağını belirtmektedir. Bu saldırgan bir dış ilişkiler politikası değil, savunmacı bir dış politika yönelimidir.” (6)
Xi Jinping önderliğindeki Çin Dış İlişkiler Yasası’nı bir cümlede özetlemek istenirse büyük Atatürk’ün ünlü sözü imdada yetişiyor: Yurtta Sulh Cihanda Sulh!
http://politics.people.com.cn/n1/2023/0629/c1001-40023485.html
https://www.globaltimes.cn/page/202306/1293344.shtml
https://www.china-briefing.com/news/chinas-new-foreign-relations-law-clarifications-analysis/?utm
