Çin’de demokrasi var mı?

Liberal demokrasinin ülkemizdeki en büyük havarisi, Uluslararası Siyasi Bilimler Kongresi Başkanlığı’nı yapmış tek Türk olan emekli öğretim üyesi Prof. İlter Turan, pek telaşa kapılmış!

23 Mart’ta Dünya gazetesinde “Koronavirüs dönemi ve otoriter yönetim” başlıklı köşe yazısında gelişmiş kapitalist ülkelerin devleti ve halkıyla çöküş yaşarken, Çin’in örgütlü halk seferberliği ile salgını durdurmasını “otoriter yönetime” bağlıyor.

Oysa, en baskıcı uygulamalar Prof. Turan’ın “açık toplum” diye kutsadığı ülkelerde yaşanıyor. Salgın karşısında devlet otoritesini sağlamak için askeri güç kullanmaya başladılar. Çin’de halkın devletin yanında yer alması, iddia edildiği gibi çıplak zor ve polisiye yöntemlerle mi sağlanıyor?

SEKİZ AYDA 20 MİLYON TOPLANTI

90 milyonu aşkın üye sayısıyla dünyanın en büyük siyasal partisi olan Çin Komünist Partisi (ÇKP), 18-24 Ekim 2017’de 19. Genel Kurultayı’nı topladı. Çin’in, sosyalizmi geliştirme atağının simgesi olan 19. Genel Kurultay, 2 bin 280 delege ile toplandı. ÇKP örgütlenme bürosu, Genel Kurultay hazırlıkları ve delegeleri seçmek için mart ayından itibaren Çin’de 20 milyon toplantı yapıldığını açıkladı. ÇKP’nin ülke çapında 4,5 milyon örgütü var. Öncü parti anlayışını benimseyen ÇKP’de, temel örgüt kurmak için üç üye olması şartı var. Ortalama her örgüte 20 kişi düşüyor. Dört milyon beş yüz bin örgüt Genel Kurultay öncesinde kendi kurultaylarını topladıkları gibi, Genel Kurultay delegeleri için danışma toplantıları da yaptıkları için 20 milyon toplantı sayısına ulaşılıyor.

HALK MECLİSLERİ SİSTEMİ

Çin’de köylerden eyaletlere, eyaletlerden ulusal yönetime kadar her düzeyde halk meclisleri eliyle yönetim sistemi var. En küçük yönetim birimleri, kırsal bölgelerde köy komiteleri, kentlerde ise mahalle komiteleri. Bu komitelerde aday olmak için ÇKP üyeliği koşulu yok. Seçilecek sayının en az iki katı kadar aday gösterme zorunluluğu var. Adayların kendilerini tanıtma için toplantı yapma hakları var. Köy ve mahalle komitelerinin seçimi gizli oy, açık sayım yöntemiyle yapılıyor. Bazı köylerde, ÇKP’nin adaylarının seçimi kaybetmesi, Amerikan basınında haber dahi olabiliyor. ÇKP Merkez Komitesi de seçim kaybeden bölgenin ÇKP örgütlerini “nerede hata yaptığınızı araştırın” diye yönlendiriyor.

İlçelerden başlayarak, en üst yönetim organı, Halk Meclisleri. Seçilmek için ÇKP üyesi olma zorunluluğu yok. Yılda en az iki kez toplanıyor. Yönetim erki, Halk Meclisi’nde seçilen “daimi komite”ler eliyle kullanılıyor. Yerel Hükümet Başkanları, daimi komite tarafından atanıyor, Halk Meclisi tarafından onaylanıyor. Halk Meclislerinin yerel hükümet başkanlarını ve diğer yerel yöneticileri görevden alma hakları var.

İllerde ve eyaletlerde halk meclislerinin yanı sıra “Halk Siyasi Danışma Konferansları” (ÇHSDK) var. Halk Siyasi Danışma Konferansları’nın üyelerinin çoğunluğu ÇKP üyesi olmayan, halk önderlerinden oluşuyor.

Çin’in iki en üst yasama organı var: Çin Ulusal Halk Meclisi ve Çin Halk Siyasal Danışma Konferansı. ÇKP 19. Genel Kurultayı’nda ÇHSDK’nın yasama yetkileri artırılması kararı alındı. 2019 Mart’ındaki Anayasa değişikliği ile ÇHSDK’ya yasa tasarısı hazırlama etkisi verildi. Esas olarak bir denetim ve danışma organı olarak işlev görüyor. Çin’deki hiyerarşide ilk dört sıra şöyledir: Devlet Başkanı, Ulusal Halk Meclisi Başkanı, Başbakan, Halk Siyasi Danışma Konferansı Başkanı

SOSYALİST DAYANIŞMA DEMOKRASİSİ

Çin uyguladığı katılımcı yönetime “Sosyalist Danışma Demokrasisi” diyor. 2015 yılında yayınlanan “sosyalist danışma demokrasisinin iyileştirilmesine ilişkin bir belge”de ÇKP Merkez Komitesi, danışma demokrasisini şöyle tanımlıyor: “Önemli reform, kalkınma veya istikrar konularına ilişkin konularda, bir karar verilmeden önce halk arasında fikir birliğini oluşturmak için kapsamlı danışmalar yapılır.” 19. ÇKP Genel Kurultayı raporu, sosyalist demokrasinin özünün, insanların kendi işlerini tartışmaya başlamaları ve karar alma sürecine etkin katılımı olduğuna işaret ediyor. Bir tek Çin’de bulunan ÇHSDK, “sosyalist danışma demokrasisi”nin önemli bir kanalı. ÇHSDK’nın komiteleri özel danışma organları olarak hizmet veriyor.

ÇOK PARTİLİ DEMOKRASİ

Çin’de ÇKP’nin yanı sıra “demokratik partiler” olarak adlandırılan sekiz siyasi parti daha var. Çoğunluğu Japon İşgaline Karşı Direniş Savaşı ve Ulusal Kurtuluş Savaşı sırasında kurulan bu partiler, ÇKP’nin liderliğini destekliyorlar. 1949’da Mao Zedung’un bilgece bir tutumla yönetime kattığı bu partiler, 71 yıldır iktidara ortak olmayı sürdürüyor. Demokratik partiler, anayasada belirlenen siyasi özgürlüğe, bağımsız örgütlenme hakkına ve hukuki eşitliğe sahipler. ÇKP, demokratik partilerle işbirliğinde, “uzun vadeli bir arada yaşama, birbirini denetleme, birbirine içten davranma ve kader birliği oluşturma” ilkelerini izliyor. Bugün Çin’de her düzeydeki halk meclislerinin daimi komiteleri, halk siyasi danışma konferansı komiteleri, hükümet organlarıyla ekonomi, kültür, eğitim, teknoloji yönetimlerinde çok sayıda demokratik partili yöneticilik yapıyor. Hükümet’e iki bakan var. Örneğin, sekiz demokratik partinin başkanları, Çin’in en üst yasama organları olan Çin Ulusal Halk Meclisi Daimi Komitesi ve Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı Ulusal Daimi Komitesi’nde başkan yardımcılığı görevlerini üstleniyorlar. Bütün eyalet, özerk bölge, merkeze doğrudan bağlı şehir ve büyük ve orta ölçekli şehirlerde demokratik patilerin yerel örgütleri ve taban örgütleri faaliyet gösteriyor. Çin Ulusal Halk Meclisi’nin 175 kişilik Ulusal Daimi Komitesi’nde 54’ü demokratik parti üyeleri ve bağımsız aydınlardan oluşuyor.

Bu partilere daha yakından bakalım:

1. Çin Guomindang Partisi Devrim Komitesi

Çin Guomindang Partisi Devrim Komitesi, 1 Ocak 1948’de, Guomindang Başkanı Çan Kay Şek’in Amerikan taraftarlığına tepki göstererek kuruldu. Üye sayısı 127.930. Genel Başkanı ise hukukçu Prof. Wan Exiang. Çin Yüksek Halk Mahkemesi Başkan Yardımcılığı’ndan emekli olan Prof Wan, 2013’ten beri Çin Ulusal Halk Meclisi’nin Başkan Yardımcısı göreviyle Çin’in tepe yönetiminde yer alıyor.

2. Çin Demokrasi Birliği

Mart 1941’de “Çin Demokratik Parti ve Topluluklar Birliği” adıyla kurulan Çin Demokrasi Birliği, başta kültür ve eğitim alanlarında faaliyet gösteren aydınlardan oluşuyor. Üye sayısı 282,000’dir. Başkanı, Çin Bilimler Akademisi Başkan Yardımcısı Prof. Ding Zhongli’dir. Prof. Ding, 2018’de Çin Ulusal Halk Meclisi Başkan Yardımcılığına seçilmiştir.

3. Çin Demokratik Yapılanma Birliği

Aralık 1945’te kurulan Çin Demokratik Yapılanma Birliği’nin üyelerinin büyük çoğunluğu, yurtsever sanayici, işadamları ve onlarla bağlantısı olan aydınlardır. Üye sayısı 170

bin olan Birliğin Başkanı Prof. Hao Mingjin’dir. Prof. Hao, Çin Denetleme Bakan Yardımcısı olarak görev yapmıştır. Çin Ulusal Halk Meclisi Başkan Yardımcısıdır.

4. Çin Demokrasiyi Geliştirme Birliği

Aralık 1945’te kurulan Çin Demokrasiyi Geliştirme Birliği’nin üyelerinin büyük çoğunluğu, eğitim, kültür, yayıncılık, bilim ve diğer alanlarda faaliyet gösteren aydınlardır. Üye sayısı 156,808 olan Birliğ’n Başkanı Fudan Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Cai Dafeng’dır. Prof. Cai, Çin Ulusal Halk Meclisi Başkan Yardımcısıdır.

5. Çin Köylü ve İşçi Demokratik Partisi

Ağustos 1930’da kurulan Çin Köylü ve İşçi Demokratik Partisi, başta tıp, sağlık, bilim, teknoloji, kültür ve eğitim alanlarında faaliyet gösteren aydınlardan oluşuyor. Üye sayısı 145,000 olan Parti’nin Başkanı Çin’in ünlü “çıplak ayaklı doktorları”ndan olup sonra Fransa’da doktora eğitimi alan Prof. Chen Zhu’dur. Çin Sağlık Bakanlığı yapan Prof. Chen, Çin Ulusal Halk Meclisi Başkan Yardımcısıdır.

6. Çin Zhigongdang Partisi

Ekim 1925’te kurulan Çin Zhigongdang Partisi, yurtdışından dönen Çinli göçmenler ve yakınlarından oluşan bir partidir. Üye sayısı 48,000 olan Parti’nin Başkanı Prof. Wan Gang’dır. Almanya’da çalışırken Audi A4’ün mimarı olarak ünlenen Prof. Wan, 2017’den beri Çin Bilim ve Teknoloji Bakanı’dır. Aynı zamanda Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı’nın Başkan Yardımcısıdır.

7. Üç Eylül Cemiyeti

Mayıs 1946’da kurulan Üç Eylül Cemiyeti, bilim, teknoloji, kültür, eğitim, tıp ve sağlık alanlarının önde gelen aydınlarının oluşturduğu bir partidir. Üye sayısı 167,218 olan Parti’nin Başkanı Prof. Wu Weihua’dır. Çin Tarım Üniversitesi öğretim üyesi olan Prof. Wu, Çin Bitki Fizyolojisi ve Biyokimyası Laboratuvarı Başkanlığı yapmaktadır. Çin Ulusal Halk Meclisi Başkan Yardımcısı’dır.

8. Tayvan Demokratik Özerklik Birliği

Kasım 1947’de kurulan Tayvan Demokratik Özerklik Birliği, Çin’in ana kesiminde yaşayan Tayvanlı sosyalist emekçiler ve sosyalizmi destekleyen yurtseverlerin örgütüdür. Tayvan’ın Çin’e katılması için çalışmaktadır. Üye sayısı 3,000 olan Birliğin Başkanı bayan Su Hui’dir. Bayan Su,halen Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı Başkan Yardımcısı’dır.