Çin'de nehirler nasıl berraklaştı!

Bundan sonra her yıl 15 Ağustos Çin’de “Ulusal Ekoloji Günü” olarak kutlanacak. Bu karar, Çin’in yasama organı Ulusal Halk Meclisi Daimî Komitesi'nce 28 Haziran 2023 günü açıklandı. İlk Ekoloji Günü için Çin’de “yeryüzündeki cennet” diye anılan Huzhou kentinde merkezi bir kutlama düzenlendi.
Kararda, 2012'deki Çin Komünist Partisi (ÇKP) 18. Kongresi'nden bu yana Çin'in ekolojik çevresini korumada tarihi, dönüştürücü ve kapsamlı değişiklikler yaptığı ve dünyaca tanınan başarılar elde ettiği, bunun da Çin halkına güçlü bir tatmin ve mutluluk duygusu getirdiği vurgulanıyor.(1)
“Berrak sular ve yeşil dağlar, altından değerlidir” özdeyişi ile kutlanan Çin Ulusal Ekoloji Günü’nün, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in “Ekolojik uygarlık” anlayışının halk tarafından benimsenmesine hizmet etmesi bekleniyor.
Xi Jinping’in ÇKP Sekreteri seçilmesinden sonraki on yılda yenilenebilir enerji üretimine ağırlık verilerek, kömür tüketiminin payının azalması ve temiz enerji tüketiminin toplam enerji tüketimi içindeki payı artırıldı. 2022 yılına gelindiğinde, yenilenebilir enerji kurulu gücü 1,2 milyar kilovatla dünyanın en büyüğü oldu.
Çin şehirlerinde hava kalitesi 2022 yılında günlerin yüzde 86,5'inde iyi ya da mükemmel düzeydeydi ve 2013 yılına kıyasla yüzde 20,8 puanlık bir iyileşme kaydedildi.
Ormanlaşmaya hız verildi. Çin son 10 yılda, dünyanın geri kalanı kadar yeni orman alanı yarattı.
Çin çok önemli bir başarıyı da akarsu ve göllerin temizlenmesinde gösterdi. İçilebilir yüzey suyu oranı 2012'ye göre 26,3 puan artarak 2022’de yüzde 87,9'a ulaştı.(2)
Bu yazımızda, Çin’in akarsularını nasıl “berrak” hale getirdiğine daha yakından bakacağız.

SU YÖNETİMİNİN
ÇİN’DEKİ ÖNEMİ

Çin'in tarihini belirleyen unsurlardan biri su yönetimidir. Çin'deki benzersiz doğal su kaynakları, Çin ülkesini, Çin uygarlığını ve Çin halkını yaratmıştır. Hem eski çağlarda hem de son iki yüzyılda Çin’i yönetenler, su kaynaklarını yönetme becerileriyle iktidarlarını güvence altına almış, toplumsal istikrarı ve halkın gözünde meşruiyetlerini sağlamıştır.
Uygarlıklar tarihi, bir uygarlığın yükselişinin ya da çöküşünün ekolojik çevrenin kalitesiyle yakından bağlantılı olduğunu göstermektedir.

MAO’NUN DOĞAYI
FETHETME ANLAYIŞI

Çin Komünist Partisi (ÇKP) başından itibaren Mao Zedung'un “insanın doğayı fethetmesi gerektiği” anlayışıyla, su mühendisliğine büyük önem verdi. Tarihten alınan gelenekle, Çin’de çok sayıda, yapay nehir, yapay göl, su havzaları arası kanallar, barajlar kuruldu, kuruluyor.
Son 10 yıldır ise Çin Devlet Başkanı Xi Jinping'in gündeme getirdiği "ekolojik uygarlık" anlayışı ile bu alandaki çalışmaların çerçevesini belirliyor.

Xİ JİNPİNG’İN BÜYÜK ÇABASI

19 Temmuz 2023 günlü Halkın Günlüğü gazetesi, “Su Kaynakları Bakanlığı” tarafından düzenlenen "Xi Jinping'in Su Yönetimine İlişkin Önemli Söylemlerinin Derinlemesine İncelenmesi ve Uygulanması" başlıklı kitabın, ülke çapında dağıtıldığı haberini verdi.
Çin Devlet Konseyi de bu yıl Mayıs ayında Çin’deki su kalitesini iyileştirmeye yönelik yeni planlarını açıkladı. Kılavuz’a göre, 2025 yılına kadar Çin'in su yönetiminde iki ana hedef belirleniyor. V. Sınıf kalitenin altındaki yüzey suyunu ortadan kaldırmak ve kaliteli yüzey suyu oranını yüzde 85'e çıkarmak. Çin'de altı kademeli bir su kalitesi sistemi bulunuyor. V. derecenin altındaki sular en kötü kalite olarak sınıflandırılıyor. Derece III veya üzerindeki yüzey suyunun "oldukça iyi kalitede" olduğu kabul edilir.
Çin, 2025 yılına kadar 53 kurumuş göl ve ırmaktaki su seviyelerini artırmak ve 107 büyük su kütlesinde yerli balık türlerinin sayısını istikrara kavuşturmayı planlamış. Çin ayrıca 2025 yılına kadar 213 kilometrekarelik ek sulak alan yaratmayı hedefliyor.
Sanayileşme, hızlı nüfus artışı ve kentleşme gibi birbiriyle bağlantılı çeşitli faktörler nedeniyle Çin'de tatlı suya olan talep hızla artmaktadır. Bunun yanında iklim değişikliğinin yağış modellerinin giderek daha öngörülemez hale gelmesi nedeniyle durumun daha kötüleşmesi bekleniyor. Halkın Günlüğü gazetesinin 21 Mart 2018 tarihli haberine göre 400'den fazla Çin şehri su sıkıntısı çekmektedir.

“NEHİR AMİRLİĞİ SİSTEMİ” NEDİR?

Merkezi hükümet, su yönetimini düzene sokmak için bir "Nehir Amirliği Sistemi"ni (NAS) geliştirdi. NAS politikası ilk olarak 2007 yılında Jiangsu eyaletindeki Wuxi Şehrinde bulunan Taihu Gölü'ndeki mavi su yosunu salgınına yanıt olarak kullanıldı. Salgın nedeniyle iki milyondan fazla insan bir hafta boyunca içme suyundan mahrum kaldı. Wuxi ÇKP Sekreterliği yerel hükümet yetkililerini "nehir amirleri" olarak atayarak su kirliliğinin önüne geçme örneğini yarattı.
Nehir kesitlerinin su kalitesi yakından izlenerek su koruma ve ekolojik iyileşme çalışmaları ile parti hiyerarşisinde yükselme arasında bir bağlantı kuruldu. Wuxi’de 79 nehrin su kalitesi izleme sonuçları, yerel hükümetin çalışmasının değerlendirmesi için ölçü oldu. Bir yıl sonra, 79 nehrin su kalitesinde de önemli bir iyileşme sağlandı.
NAS’ın Tiahu Gölü’nü besleyen 79 nehirdeki başarısının ardından, Çin merkezi hükümeti NAS politikasını ülke çapında uygulamaya soktu. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, 2017 Yeni Yıl konuşmasında "Her nehrin bir 'nehir amiri’ olmalıdır" dedi. 2018 yılı sonu itibariyle nehir amirliği sistemi ülke genelinde uygulanmaya başlandı. 15 Ocak 2019 tarihli Xinhua haberine göre çeşitli düzeylerde 300.000'den fazla nehir amiri görev yapıyor.

YUKARIDAN AŞAĞIYA HESAP VERME SİSTEMİ

Bu sistem kapsamında, köy, belde, ilçe ve il dahil olmak üzere her düzeydeki yerel hükümetin üst düzey yetkilileri, bölgelerinde göl veya nehir amiri olarak atanıyor. Bu, nehir amirlerinin, su kaynaklarının korunması, su kirliliğinin azaltılması, su ekosistemlerinin eski haline getirilmesi, önlemlerin sıkıca uygulanması ve izlenmesi gibi görevleri yerine getiriyor. Bu görevler arasında su kirliliğinin azaltılması birinci öncelik olarak kabul ediliyor.
Nehir amirlerinin çalışmaları yukarıdan aşağıya bir hesap verebilirlik sistemi ile yönetiliyor.
Hainan'da ise nehir amirleri her altı ayda bir değerlendiriliyor ve başarısı düşük olanlar veya görevlerini yerine getirmeyenler hakkında soruşturma açılıyor ve sorumlu tutuluyor. Tianjin şehrindeyse nehir amiri değerlendirme sonuçları aylık olarak yayınlanıyor. Bu arada, Guangzhou şehrinde, nehir amirlerinin iletişim bilgileri ilan edilmiş ve böylece bölge sakinlerinin sorunları derhal bildirebilmeleri sağlanmış.
Çin'in resmi istatistiklerine göre NAS politikasının uygulanması şu ana kadar su kalitesinin iyileştirilmesinde başarılı olmuştur. Çin’de artık nehirlerin ve göllerin yüzey sularının yüzde 87.9’u içilebilir düzeyde ve berrak!

ARTIK NEHİRLERİN VE
GÖLLERİN SAHİPLERİ VAR

NAS politikası Çin'in nehir havzalarının su kalitesinin iyileştirilmesinde de kısa sürede önemli bir ilerleme kaydetti. Ancak NAS politikası, Çin'in farklı eyaletleri ve ülke genelindeki idari bölgeleri arasındaki dengesiz kalkınmayı da bir kez daha gözler önüne serdi.
NAS çözümüyle, nehir veya göllerin sahipleri belirlenmiş. Nehir ve göllerin farklı bölümleri arasında yaşanan yönetim kopukluğu giderilmiş, uzun süredir devam eden bedelini kimsenin ödemediği kirletme faaliyetlerinin önüne geçilmiş. Sınır aşan bölgelerde yerel yetkililer “ortak nehir amirliği” oluşturmuş ve nehir devriyesi, temizlik, izleme, kanun uygulamada birlikte çalışmışlardır.
Dahası, artık siviller de Çin'in su yönetiminde daha belirgin bir rol oynuyor. Yerel yönetimler tarafından "sivil nehir amirleri" atanıyor. Çin halkı, berrak suların ve yeşil dağlara kavuşuyor.

SOSYALİZMİN
UYGARLIK ANLAYIŞI

Emperyalist kapitalizm dünyamıza düşman olduğunu gösterdi. Can çekişen kapitalist uygarlığın yerini, doğa ile uyumlu yeni bir uygarlığın alması kaçınılmaz.
Sözü Xi Jinping’e bırakalım: “ Günümüzde ‘yumurta için tavukları öldürmek’ ve ‘balık için gölü kurutmak’ şeklindeki kalkınma modeli çıkmaza girmiştir. Gelecek, doğanın kurallarına uygun çevre dostu kalkınma ile aydınlanacaktır. ‘Çözümlerimizin Doğada’ olduğunu kabul ederek, Doğayı korurken kalkınma fırsatları bulmaya çalışabilir ve hem ekolojik koruma hem de yüksek kaliteli kalkınmayı gerçekleştirebiliriz. Berrak sular ve yemyeşil dağlar sadece doğal zenginlik, ekolojik zenginlik değil, aynı zamanda sosyal zenginlik ve ekonomik zenginliktir. Ekosistemleri gözümüz gibi korumalı, hayatımıza verdiğimiz değer kadar onlara da değer vermeliyiz.”(3)

(1) http://www.china.org.cn/china/2023-06/28/content_89889192.htm
(2) http://www.szdaily.com/content/2023-08/15/content_30404164.htm
(3) https://news.cgtn.com/news/2022-10-13/Xi-Jinping-Thought-on-Ecological-Civilization-1e67MN6IvxC/index.html