De Ki Mi

Vaktiyle bir kitabımın korsan baskısı için karakolda ifade vermiştim. Görevli polis söylediklerimi yazdı, imzalamam için önüme koydu. Altına imza atacağım yazı yazım yanlışlarıyla, dil yanlışlarıyla doluydu.

“Memur bey, benim ömrüm galiba hep dil yanlışı, imla yanlışı düzeltmekle geçecek.” dedim. “Üniversitede şu yanlışlardan dolayı ben öğrencileri sınıfta bırakıyorum. Şimdi altına nasıl imza atarım?”

Yazıda öyle yanlışlar vardı ki, nerdeyse ben şikâyetçi değil, suçlu duruma düşeceğim.

Görevli polis güldü, anlayışla karşıladı. İfademi oturup baştan kendim yazdım.

Doğru yazım (imla), doğru cümle kurmak bizim insanımızın en büyük sorunu. Üniversitelerde Türk Dili dersleri yazık ki uzaktan eğitime dönüştürüldü. Benim üniversitem Ankara Üniversitesi başlattı bu yanlışı. Ortalık dilekçe bile yazamayan üniversite mezunlarıyla dolu.

Hayatım gerçekten de yazım yanlışı, dil yanlışı düzeltmekle geçti. Binlerce, yüz binlerce sayfa yazı okudum, yazı düzelttim. Şu sonuca vardım: Doğru imla, yalnız bilgi işi değil, bir alışkanlık sorunu. Elinizi, parmaklarınızı doğru yazmaya, yazım yanlışı yapmadan yazmaya alıştıracaksınız. Yazım kurallarının yalnız edebiyat öğretmenlerine verilecek yazılar için konulmadığını bilmeli çocuk, bunu öğretmeliyiz. En önemsiz yazılarda bile parmaklarımızı doğru imlaya alıştıracağız. Doğru yazmak, doğru bilgi kadar doğru alışkanlık sorunudur.

Bir kent hayatında trafik kuralları ne denli önemliyse, bir yazıda da yazım kuralları o denli önemlidir. Bunu daha küçük yaşlarda çocuklarımıza öğretmeliyiz.

Rüstem Kurtoğlu’nun kitabına başlık olan “De Ki Mi” (H2O Kitap 2024) bizi en çok yoran biçimbirimlerdendir. Bunlar aslında öğrencinin öğrenmesi kolay, ama alışması zor dil ögeleridir. Bu dil birimlerinde yanlış yapan öğrencilere yazdığı yanlış cümlenin doğrusunu en az yirmi kez bir kâğıda yazıp bana vermelerini isterdim. Öğrenciler başta bu kolay ödevi bir ceza olarak verdiğimi sandılar. Hayır, ceza değil, öğrencinin eli, parmakları alışsın diye yapardım bunu.

Rüstem Kurtoğlu’nun, dil bilgisine, dil bilincine güvendiği yüzlerce yazarı tarayarak yazınsal değeri olan bol örnek cümlelerle hazırladığı kitabını eğitimcilere, öğrencilere yardımcı bir kitap olarak öneriyorum. Bu kılavuz kitabı neden yazdığını Rüstem Kurtoğlu şöyle açıklıyor:

“Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni olarak, Türkçenin yazım öğretiminin ne denli önemli olduğunun, yazım yanlışlarının yol açacağı sakıncaların bilincindeydim; yıllarca Türkçenin yazım öğretimini, ders kitaplarının ve yazım kılavuzlarının eşliğinde yürütmeye çalıştım. Tüm çabalarıma karşın, öğrenci yazılarında, bu çalışmanın konusu olan yaygın yazım yanlışlarının önünü kesemeyişimi üzülerek gözlemledim. Köktenci bir arayışa gereksinim olduğunu için için seziyordum. Eğitimimizin bu süreğen sorununu, içeriden yaşayan birisi olarak gündemime aldım ve bu çalışmayı başlattım.”

Kitapta öncelikle yazarın büyük emek isteyen tarama çalışmalarıyla elde ettiği zengin örnekler çok önemli. Doğru yazarlara dayanıyor bu örnekler. TDK kılavuzlarında büyük dil uzmanlarımız(!) bize Namık Kemal’den, Ömer Seyfettin’den örnek cümleler verirler. 1928 yılında adına Yazı Devrimi dediğimiz büyük bir devrim yaşandığımızı nasıl gözden kaçırdıklarına şaşıyorum. Namık Kemal’in, Ömer Seyfettin’in bugün okuduğumuz kitaplarındaki imla, yazarlarının değil, editörlerin imlasıdır.

Kitabının yeni baskıları için Rüstem Kurtoğlu’na küçük bir önerim olacak: Epey ayrıntılara girerek ele aldığı bu biçimbirimlerin (de, mi, ki) başlık ve ara başlık olarak nasıl yazıldıklarını da gene örneklerle anlatmasında yarar görüyorum.

Bu değerli çalışmayı eğitimcilere, öğrencilere önerirken, eğitim dünyamızda Rüstem Kurtoğlu gibi bilinçli, bilgili ve yetenekli öğretmenlerin çoğalmalarını diliyorum.

Bu hafta gene eğitimcileri ilgilendiren, severek, yararlanarak okuduğum bir başka kitap daha var elimde; Nazım Mutlu’nun Eğitimimizin Karşıdevrimle Sınavı (Cumhuriyet Kitapları 2004) adlı kitabı önemli bir çalışma, gözden kaçmamasını dilerim.

Geçen yazılarımdan birinde İş Bankasınca yayımlanan iki okul sözlüğünü eksik tanıtmışım; Atasözleri Sözlüğü ve Deyimler Sözlüğü’nü Yusuf Çotuksöken, Kemal Bek ile birlikte yazdılar.