Dünya Çiftçiler Günü ve Örgütlenme -(TAMAMI)

Birçok basın organında yer aldığı gibi Türkiye’de 14 Mayıs tarihinde “Dünya Çiftçiler Günü” kutlandı. Bu tür etkinliklerle, çiftçileri anmak, yüklendikleri sorumluluklar kadar, sorunlarını kamuoyuyla paylaşmak oldukça önemlidir. Tarımsal faaliyet yoluyla elde edilen ürünlerin, insanoğlu yanında tüm canlılar için yaşamsal olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Bu nedenle çiftçilerin sosyal ve ekonomik açıdan refah içinde olması, bu yaşamsal gereksinimlerin karşılanmasının garantisi olarak değerlendirilmelidir. Ancak, durumun böyle olmadığı açıktır.

Tarım, Dünya’da toplam işgücünün yaklaşık yüzde 40’ını oluşturan 1.3 milyar kişiye istihdam olanağı sağlamaktadır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde ortalama yüzde 4.2 ile yüzde 48.2 arasında değişen bu oran, 50’nin üzerinde gelişmekte olan ülkede yüzde 75 dolayındadır. Küreselleşen ve endüstrileşen dünyada çiftçilerin çok önemli sorunları bulunmaktadır. Bunların başında küçük işletmelerin tarım dışında kalması, kırsal işsizliğin ve yoksulluğun artması gelmektedir. Dünyada 1 milyara yakın insan açlık sorunu ile karşı karşıya bulunmakta olup, bu nüfusun yüzde 98’i gelişmekte olan ülkelerde iken açlık sınırındaki insanların yüzde 55’inin gıda üretimi yapan çiftçi olması bir ironidir.

Mesleki ve ekonomik örgütlenme

Çiftçi sorunlarının çözümü, bu kesimin örgütlenmesi ile olasıdır. Çiftçi örgütlenmesi söz konusu olduğunda, mesleki ve ekonomik örgütleme karşımıza çıkmaktadır. Mesleki örgütlenme oda veya dernek gibi sosyal amaçlı yapılardır. Ekonomik örgütlerin başında ise kooperatifler gelmektedir. Dünya üzerinde çiftçilerin bu çerçevede ülke, bölge ve ürün bazında çok sayıda örgüt çatısı altında birleştiği bir gerçektir. Türkiye’de 14 Mayıs’ın çiftçiler günü olarak kutlanmasının nedeni de, 1946 yılında yapılanan ve 2010 yılı itibarıyla 79 ülkeden yaklaşık 600 milyon çiftçinin üye olduğu 120 ulusal örgütün katılımıyla oluşan Uluslararası Tarım Üreticileri Federasyonunun (IFAP) kuruluş gününün 14 Mayıs olmasıdır. Ancak, Türkiye’de bu günü kutlayan sektör ilgilileri için bile ilginç olacak haber; merkezi Paris’te olan bu örgütün 2010 yılında finansal nedenlerle, mahkeme kararı ile kapatılmış olduğudur. Bunun başlıca nedeni olarak Federasyonun bir numaralı mali destekçisi olan Hollanda örgütü Agriterra’nın, IFAP’ın gelişmekte olan ülkelerdeki üretici örgütleriyle ilişkilerini sorunlu bularak, desteğini çekmesi gösterilmektedir.

Yeni bir yapı olarak 15-18 Nisan 2013’de üçüncü genel kurulunu Japonya’da yapan Dünya Çiftçileri Örgütü (WFO), dünyada 50’den fazla ziraat odası ve kooperatif örgütün katılımı ile kurulmuştur. Merkezi Roma’da olan örgütün merkezi yine Roma olan Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ile daha yakın işbirliği içinde çalışacağı ileri sürülmektedir. Ancak, WFO’ nun da IFAP gibi, daha çok ticari işletmeleri destekleyerek küçük çiftçilerden çok, küresel çok uluslu şirketler yararına çalışacağı görüşleri de dile getirilmektedir.

Muhalif çiftçi örgütleri

Küresel sermayeyle uyum içinde olan bu yapılar yanında, mevcut politikaların kendi çıkarlarına çalışmadığının farkına varan çiftçi örgütleri de vardır. Bu yapıda en önemli hareket, Via Campesina’dır. La Via Campesina 1993’de Belçika’da kurulmuş olup, halen Afrika, Asya, Avrupa ve Amerika’dan 70 ülkeden 150 yerel ve ulusal organizasyon üyesidir. Bu örgütler yaklaşık 200 milyon çiftçiyi temsil etmektedir. La Via Campesina neo-liberal kırsal kalkınma politikalarına karşı açık bir itiraz, köylünün tarımsal politika oluşturulmasının dışında tutulmasına açık bir karşı duruş ve köylülerin sesini ortak bir hareketle güçlendirmek amaçları üzerine yapılanmış olup, gıda egemenliği gibi önemli bir kavramı gündeme taşımıştır.

Bu mesleki örgütlenme yanında ekonomik örgütler olarak başta İskandinav ülkeleri olmak üzere özellikle gelişmiş Batı’da çok güçlü kooperatif yapılar vardır. Avrupa Birliğinde, çiftçi meslek örgütleri ile kooperatif örgütler üst düzeyde kurumsal olarak yakın işbirliği içindedirler.

Çiftçilerde bilinç eksikliği

14 Mayısta Dünya Çiftçi Günü’nü kutlayan Türkiye’de çiftçi örgütlenmesine bakıldığında, 4.5 milyona yakın çiftçi, meslek örgütü olarak 727 ziraat odasına üyedir. Ekonomik örgütler olarak, 4.454.950 ortağı bulunan 13.359 birim kooperatif vardır. Mevcut kooperatifler 150 birlik ve 8 merkez birliği altında yatay örgütlenmiş durumdadır. Ayrıca kooperatiflere alternatif olarak örgütlenen, 6 ürün grubunda 221.073 kişinin üye olduğu 813 üretici birliği söz konusudur. İstatistik verilere bakıldığında Türkiye tarımında oldukça örgütlü bir durum gözükmekle birlikte, bu örgütlenme alanlarının kendine özgü çok temel sorunları bulunmaktadır. En temel sorun, örgütlenme olgusuna kuşkuyla bakılan Türkiye’de, çiftçilerdeki örgütlenme ve demokratik dayanışma bilinci eksikliğidir. Bu sorunun, özünde tüm topluma ait olduğu bir gerçektir. Bu duruma ilişkin olarak birçok neden gösterilebilirse de, temel sorun mücadele etmeden elde edilen demokratik hakların içselleştirilmesindeki güçlük olarak gözükmektedir.