Dünya İşte Güvenlik ve Sağlık Günü (2022)

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 2003 yılından beri her 28 Nisan’da (“İşte Güvenlik ve Sağlık Günü”) farklı bir tema ile konuya dikkat çekmeye çalışmaktadır (Bkz. ILO 187 no’lu Sözleşme).

Ülkemizde çıkarılan 6331 Sayılı Yasa ile iş (işçi değil!) sağlığı düzenlenmeye çalışılıyor. Aslında konunun öznesi işçi olduğu için buna işçi sağlığı denmesi gerekir, işin sağlığı olur mu yahu!

KAVRAMSAL ODAKLANMA

Çalışma süreçlerinde zihinsel, fiziksel ve duygusal olarak üç tip çaba harcamakta olan kol ve kafa emekçileri için;

a) İş sağlığı kavramı, işçinin zarar görmesini ve ayrıca, onun ilgili olduğu işletme içi ve işletme dışı toplumsal çevrenin etkilenmesini de kapsar. Maalesef amaç artık işçi sağlığı değil, işin ve işyerinin sağlığı olmuştur!

b) İş güvenliği kavramı ise bir işin yapılması sırasında işçilerin fiziksel, ruhsal, sosyal tam iyilik durumuna tehdit oluşturan tehlikelerin ortadan kaldırılması veya azaltılması bağlamında işverene getirilen yasal ve teknik kuralları kapsar.

İş yerleri, yapılan işin özelliği, işin her evresinde kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş donanımı, üretim yöntem ve biçimleri ile çalışma ortam ve koşullarıyla ilgili diğer hususlar dikkate alınarak üç tehlike sınıfına ayrılıyor. Burada örneğin, yüksekte çalışma gibi durumlar tehlike olarak tanımlanırken, tehlikeli bir durumda kaza olarak tanımlanan ve herhangi bir yitime yol açan örneğin düşme gibi bir olayın meydana gelme olasılığı ile sonuçlarının bileşimine risk deniliyor.

AYIN KARANLIK YÜZÜ

Konunun sağlık ve hukuksal boyutları birlikte ele alınmalıdır. İş kazalarının yanında meslek hastalıkları ve özel gruplarda çalışma yaşamı ve sağlık ilişkisi gölgede kalmaktadır. Koruyucu işçi sağlığı göz ardı edilmekte, iş kazaları ve meslek hastalıklarının tedavisi öne çıkarılmaktadır. Eh, liberalizme sağlık işi gerek! Koruyucu işçi sağlığı kavramı ile, çalışma yaşamında bulunan bütün insanların fiziksel, ruhsal ve sosyal tam iyilik durumlarının desteklenmesi ve en yüksek düzeylerde sürdürülmesini; iş koşulları ve zararlı maddeler nedeniyle çalışanların sağlığına gelebilecek zararların önlenmesini; işçinin fizyolojik ve psikolojik özelliklerine uygun yerlere yerleştirilmesini, işin insana, insanın işe uyumunu esas amaçlar olarak ele alan çalışmalar anlatılmaktadır.

YA İSTATİSTİK?

İSİG’e göre ülkemizde 2021 yılında 2170 işçi iş kazasında yaşamını yitirmiş; 2022 ilk çeyrekte ise 347’ye ulaşmış. Bu rakamlar, kayıtlara yansıyanlar kuşkusuz! Yaşamını yitirenlerin sektörlere dağılımında inşaat sektörü ilk sırada yer alıyor. Çarpıcı rakamlar var: ölenlerin yüzde 94’ü sendikasız; yüzde 7’si 65 yaş üstü; yüzde 3’ü 17 yaş altı çocuklar! Acaba biri “bu işin fıtratında var” demiş miydi?

2022 YILI ANA TEMASI

ILO bu yılın ana temasını “Pozitif Bir Güvenlik ve Sağlık Kültürü İnşa Etmek İçin Birlikte Davran” olarak belirlemiştir. ILO’dan yapılan basın açıklamasına göre, hükümetlerin, işverenlerin, işçilerin, kamu sağlık otoritelerinin ve ilgili tüm tarafların, çalışma ortamlarında güvenliğin sağlanması ve işçi sağlığının korunması için Kovid 19 salgını dönemindeki gibi güçlü bir işbirliğinin devam ettirilmesi gereklidir. ILO bunun için “sosyal diyalog”un çok önemli olduğunun altını çizmektedir. Bu anlamda ülkemizdeki “Ekonomik ve Sosyal Konsey” işe yarar ama toplayan kim? 12 yıldır hiç toplanmadı! Toplaması gereken kim mi? Onlar “Korkirem” türküsü dinliyorlar galiba!

ILO, bu anlamda iş yerlerinde işçi sağlığı ve güvenliğini de içeren biçimde risk yönetim sisteminin kurularak etkili ve sürdürülebilir çözümler sağlanmasını vurguluyor.

NE VE NASIL YAPILMALI?

İşletmelerde mutlaka şemsiye standart olan TS - ISO 31000 Risk Yönetimi Standartı’na uygun bir bütünsel risk yönetim sistemi kurulmalı! (Benim işletme bölümlerinde hem lisans hem de lisansüstü ders olarak okuttuğum ders!). Ardından bu şemsiyenin altında TS ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı’na uygun sistem de kurulmalıdır.

Okumalık: Fikriye İnanç Baş, Koruyucu İşçi Sağlığı El Kitabı, Kaynak Yayınları, 2014.