Dünya Yoksullukla Mücadele Günü

Her yıl 17 Ekim’de kutlanan DYMG’nün bu yıl ana teması ‘Herkes İçin Pratikte Haysiyet (Sosyal Adalet, Barış ve Gezegen İçin İşbirlikleri)’ olarak belirlendi. Haysiyet insan için sadece bir hak olmayıp, diğer bütün temel haklar için bir baz oluşturur. Bundan dolayı haysiyet soyut bir kavram olmayıp, herkese ayrı ayrı ama hepimize aittir. Bugün birçok insan yoksulluk içinde yaşarken haysiyeti göz ardı edilerek itibarsızlaşmaktadır.

Yoksulluğa son vermek, gezegeni korumak ve tüm insanların barış ve refah içinde yaşamasını sağlamak için İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ışığında 2030 Gündemi’ne odaklanılması gerekmektedir. Halen yarıdan fazlası çocuk ve genç olan 1,3 milyar kişi çok boyutlu yoksulluk içinde yaşamaktadır.

Fırsat ve gelir eşitsizlikleri keskin biçimde artıyor, varsıllar ve yoksullar arasındaki uçurum giderek derinleşiyor. Geçen yıl, milyonlarca kişi işçi haklarından ve iş kalitesinden yoksun kalırken, milyarder sınıfın serveti ve şirket güçleri öngörülemeyen ölçüde arttı.

Eğer yoksullar güçlendirilmez ve onlara temel haklarını ihlal edici şiddet uygulanırsa yoksulluk ve eşitsizlik kaçınılamaz! Sosyal dışlama, yapısal ayrımcılık ve güçsüzleştirme biçimlerinde somutlaşan sürdürülemez yoksulluk şiddeti, aşırı yoksul insanları insanlıktan çıkarmaktadır. Kovid-19 salgını süreci bu koşulları daha da kötüleştirmiştir. Doğal afetler ve çevresel bozulma gibi sonuçlara yol açan iklimsel değişiklik de yoksulların konut ve yiyecek sağlama koşullarını olumsuz etkilemiştir.

Bu yıl 30. kez kutlanan DYMG küresel dayanışma ve sorumluluk almayı ve mücadele etmeyi anımsama günü! Yoksulluk içinde yaşayan milyonların maruz kaldığı ve anımsamamız gereken koşullar şunlar:

Tehlikeli çalışma koşulları / Güvensiz konut / Yetersiz beslenme / Adalete erişimdeki eşitsizlik / Siyasal güç eksikliği / Sağlık bakımına sınırlı erişim.

BM İGE RAPORUNDA ÇBYE

Peki yoksulluk nasıl ölçülmeli? Elbette çok boyutlu biçimde! Birleşmiş Milletler İnsani Gelişme Raporu’nda ÇBYE yani Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi de yer almaktadır. ÇBYE yoğun yani şiddetli yoksunluk içinde olan yoksulların nüfustaki oranı göz önüne alınarak hesaplanan bir endekstir. Bu endekste ‘sağlık’, ‘eğitim’ ve ‘yaşam standardı’ gibi yoksunluklar toplam 10 gösterge hesaplanarak dikkate alınıyor, yüzde olarak! Bu endeks kapsamında kimi göstergeler ölçülüyor, bakalım:

‘Kişi başına çok boyutlu yoksulluk; Çok boyutlu yoksulluktaki yoksunluk oranı; Yoksullar arasındaki eşitsizlik; Şiddetli çok boyutlu yoksulluk içindeki nüfus; Çok boyutlu yoksulluğa karşı kırılgan nüfus; Genel çok boyutlu yoksulluğa sağlık, eğitim ve yaşam standardı yoksunluklarının etkisel katkıları’; Ulusal yoksulluk sınırı altında yaşayan nüfus; Günde 1,90 ABD dolarının altında bir satın alma gücü ile yaşayan nüfus.’

Bu endeks yukarıda sözü edilen 2030 Gündem kapsamındaki Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları seti içindeki SKA 1 Yoksulluğa Son, amacına ait iki hedefe odaklanmaktadır: SKA1.2 ve SKA 1.3. Şöyle ki;

Hedef 1.2: 2030 yılına kadar, ulusal tanımlara göre tüm boyutlarıyla yoksulluk içindeki her yaştan erkek, kadın ve çocuk oranını en az yarıya indirmek.

Hedef 1.3: Ulusal koşullara uygun sosyal koruma sistemleri ve önlemlerini, asgari güvenceleri de içerecek biçimde, herkes için uygulamaya koymak ve 2030 yılına kadar, yoksul ve kırılgan kesimin büyük ölçüde kapsanmasını sağlamak.

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı her yıl bir Küresel Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi Raporu yayınlıyor. 2022 raporu bugün açıklanıyor. Ancak raporda Türkiye’nin yer alması beklenmiyor. Geçen yılki KÇBYE raporunda veri eksikliği nedeniyle yer al(a)mayan ülkemiz, bu yılki BM İGE Raporu’ndaki ÇBYE bölümünde de yok çünkü!

SONSÖZ

20 Ekim’de ‘Dünya İstatistik Günü’ kutlanacak. Bu yılki ana tema ‘Sürdürülebilir Kalkınma İçin Veri’. Tam da bizim ele aldığımız konuyla ilgili. Bizim TÜİK nasıl kutlayacak peki? Feride Hilal Akın’ın parçasıyla mı: ‘…Ama yok yok yok…Bi önemi yok yok yok…’