Dünyanın en eski gazetesi Wiener Zeitung yok artık

30 Haziran 2023 tarihli Avusturya’nın ulusal gazetelerinde kapanan şirketlere ait haberler yer almaktaydı, hem de tam sayfa. Gazetelerde ayakkabı şirketleri Delka, Salamander kapandığı ve araba yedek parçası satan Forstinger’ın iflas ettiğine dair haberler yer almaktaydı. Fakat dünyanın en eski gazetesi Wiener Zeitung’un 320 yıldır yayın hayatına son verilmiş olmasına ait haber yoktu. Demek ki haber değeri görülmemişti. Haber vardı da benim mi haberin küçüklüğünden dolayı gözümden kaçtı, bilmiyorum. Böyle olduysa peşinen Avusturya medyasından özür diliyorum.

Yalnız bir gazetenin hakkını teslim etmek gerekiyor, o gazete dünyanın en eski gazetesinin 30 Haziran 2023 tarihinden itibaren yayın hayatına son veren Wiener Zeitung için bir sayfasını ayırmıştı. Wiener Zeitung’un kapatılmasıyla ilgili popülist bulvar gazetesi bile bir sayfa ayırırken, 4 Temmuz 2023 tarihinde 175. yaşını kutlayan Avusturya’nın ciddi gazetelerinden sayılan gazete konuyu es geçmişti.  neyse serbest piyasa, bir rakip daha piyasadan çekildi diye düşünmüş olacaklarını sanmıyorum.

Wiener Zeitung tam tamına 116.840 gün yayın hayatında olmuş. Bu 320 yıl demek. Bu süre içinde Avusturya’da iki cumhuriyet, on kral, on iki cumhurbaşkanı ve nice savaşlar görmüş. Gazetenin sahibi Avusturya Cumhuriyetidir. Haber, yorum, analiz ve ilan gazetesidir. Bir nevi resmî gazete. İlan bölümünün sayfaları zaten Amtsblatt, (resmî gazete) başlığı altında çıkmaktaydı. Avusturya’nın en ciddi ve tutarlı gazetesiydi. Avusturya devletinin vermiş olduğu basın desteğiyle yaşam bulan gazetenin esas gelir kaynağı yayınladığı resmi ilanlardı. Özellikle yeni kurulan firmalara ait ilanlar ve kişisel ve firma iflas davalarının açıldığına dair ilanların yayınlandığı tek gazeteydi.  Gazete, resmî gazete rolünü üstlenmiş ve devletin resmi ilanlarını yayınlamaktaydı. Bu ilan geliri gazetenin ayakta kalmasını sağlıyordu. Hükümet aldığı bir kararla gazetenin ilanını kesti. Sebep olarak da Wiener Zeitung internet üzerinden ulaşılmalı mümkündür denildi.  

Yeşiller ve Avusturya Halk Partisi’nden oluşan koalisyon hükümeti Avusturya’nın kültür değeri olan Wiener Zeitung’un ilan desteğini keserek, gazetenin ipini çekti. Gazetenin kapatılması ülke içinde dışında çeşitli protestolara sebep oldu, ancak bu protestoların hiçbir faydası olmadı ve gazeteyi kurtaramadı. Gazetenin genel yayın yönetmeni kapatma kararını “barbarlık” olarak nitelerken, gazetenin son sayısı tüm bayilerde yarım saat içinde yok sattı.  Gazetenin genel yayın yönetmeni ve genel yayın yönetmen yardımcısının kaleme aldıkları ortak veda yazısında “Gazetenin kapanmasında sorumluluk bu yılın nisan ayında Wiener Zeitung’un dijital ortama geçmesi kararını alan Yeşiller ve Avusturya Halk Partisi’nin oluşturmuş olduğu koalisyon hükümeti” olduğunu belirttiler.

Gazetenin yayın hayatının devam etmesi için sanayiciler, siyasiler ve sendikalar düşüncelerini ifade ettiler. Sanayici Hannes Androsch maddi destek sözü verdi.Avusturya Sosyal Demokrat Partisi yeni Genel Başkanı Andreas Babler Wiener Zeitung’u tekrar yayımlanmasının gerektiğini açıkladı, sendika işten çıkarılan altmış üç kişinin iş ilişkilerinin bitirilmesinin aleyhinde iptal davası açacaklarını duyurdu. Eski Cumhurbaşkanı Dr. Heinz Fischer Wiener Zeitung’un son sayısında yazmış olduğu yorumunda “Tarihsel sürekliliği hiçe saymak ve onu görmezden gelmek acı vericidir, kabul edilemez” sözlerini kullandı. Avusturya’nın uzun yıllar Başbakanlık koltuğunda bulunan iki eski başbakan da Wiener Zeitung’un kapanmasından dolayı üzüntülerini belirttiler.Avusturya Sosyal Demokrat Partisi (SPÖ) eski genel başkanlarından eski başbakan Franz Vranitzky “Güvenin erozyona uğramasının ana nedeninin saygının yok olmasıdır” derken Wiener Zeitung’un saygılı yayın yapan bir gazete olduğunu ifade etti. Aynı saygı konusu ise yine eski Başbakanlardan Wolfgang Schüssel tarafından da kendileriyle yapılan ve gazetenin son sayısında yayımlanan söyleşide “Renkli basın beni hiç sevmedi, ama buna rağmen on iki yıl başbakan olarak görev yaptım” derken Wiener Zeitung’dan destek gördüğünü ima ediyordu. Burada bu iki eski başbakan görevleri başındayken yaptıkları bir şeyi unutuyorlardı. Başbakanlık yaptıkları 1990'lı yıllarda, 1945 yılından sonra her iki partinin, SPÖ ve ÖVP, almış oldukları ortak kararla devletleştirilmiş olan işletmeleri birer ikişer özelleştirmişlerdi.  Wiener Zeitung’un kapatılmasının başlangıcı bu özelleştirme kararında yatıyor mu diye düşünmediler.

Sanat çevresi de gazetenin kapanmasına tepki gösterdi. Bunlardan en önemlisi Nobel Edebiyat ödüllü yazar Elfriede Jelinek’ti. Jelinek, Wiener Zeitung’a yapmış olduğu açıklamada “Gazeteleri ortadan kaldıran, kapatan, sonunda bir gün insanları da ortadan kaldırır ve kapatır.” dedi. Wiener Zeitung’un son sayısında gazete hakkında düşüncesini açıklayan Nobel ödüllü Jelinek “Gerçekliğe o kadar yabancılaştık ki, önümüzde duran ciddi, dürüst gazeteyi tanıyamamaktayız” diye yazdı.

Protesto yürüyüşlerine, Avusturya’nın son yıllardaki en karizmatik başbakan ve cumhurbaşkanlarının karşı tavırlarına, Nobel ödüllü yazarlarının itirazlarına, sanatçıların, gazetecilerin, sendikacıların karşı çıkmalarına rağmen dört asırdır günlük gazete olarak yayımlanan ve ülke için bir kültür mirası olan Wiener Zeitung’un 30 Haziran 2023 tarihinde kapanmasına engel olunamamıştır. Kapanan ayakkabı mağazaları, araba yedek parçası bugün kapanır, yarın başkası açılır. Ancak 8 Ağustos 1703 tarihinden 30 Haziran 2023 tarihine kadar yayın yapan gazete bir daha açılamaz.  Artık yapacak bir şeyin olmadığını gören okuyucu, 320 yıl sonra kapanan gazetenin bir nüshasını anı olarak tutmak için köşe bucak Wiener Zeitung aradı.