Elektrikli araba bataryaları için paylaşmacı çözüm

Çin’in Uygur Özerk Bölgesi’nin başkenti Urumçi’den bayramınızı kutluyorum. Ramazan Bayramı veya Şeker Bayramı, paylaşmanın güzelliğini ve insanın zenginliğinin, paylaştığı kadar olduğunu hatırlatan bir bayram. Nice mutlu, sağlıklı bayramlar görmenizi dilerim. Bu hafta için size bir bayramlık yazı hazırladım: Elektrikli arabaların menzili en ucuza nasıl uzatılabilir?

UYGARLIĞIN KÖŞE TAŞLARI

Ulaşım araçları, uygarlığın gelişmesinin köşe taşları olmuş. Atı evcilleştirerek atalarımızın başlattığı ulaşım araçları, tekerlek ile toplu taşıma düzeyine sıçramış. Taşıtlar beygir gücünden kömür, sonra petrol, şimdi yaygın olarak elektrik enerjisiyle hareket ediyor. Geleceğin toplumunda ise hepsinin yerini hidrojen enerjisi alacak.

ELEKTRİKLİ ARACIN YAYGINLIĞI

Dünya Enerji Ajansı (IEA)’nın 2023 Elektrikli Araç Dünya Görünüm Raporu’na göre, Elektrikli otomobil pazarları, 2022 yılında 10 milyonu aşan satışla katlanarak büyüyor. 2022'de satılan yeni otomobillerin %14'ü elektrikliydi.

Çin ise dünyadaki elektrikli otomobil satışının yaklaşık %60'ını üstlenmiş bulunuyor. İkinci en büyük pazar olan Avrupa'da ise satılan her beş otomobilden biri elektrikli. Üçüncü en büyük pazar ise ABD. ABD’de elektrikli araçların payı sadece %8.

IEA’nın hesaplarına göre, Atlantikçilerin bütün engellemelerine rağmen, 2030 yılında Çin’in toplam elektrikli araç pazarında payının %40' olacak. ABD’nin ise on yılın sonunda pazar payını ikiye katlayarak %20'ye çıkartacağı, Avrupa’nın ise mevcut %25'lik payını koruyacağı öngörülüyor. (1)

TÜRKİYE’DE ELEKTRİKLİ ARABA PAZARI HIZLA BÜYÜYOR

Hindistan, Malezya, Tayland ve Türkiyemiz elektrikli araç satışında öne çıkan gelişmekte olan ülkeler.

ODMD’nin raporuna göre Türkiye’nin elektrikli araç pazarı, 2024 yılında yılda 100.000 adet araç satışı ile hızlı bir büyüme sürecine girdi. Türkiye’de 2023 Ocak-Kasım döneminde toplam 60.101 adet elektrikli araç satıldı. Bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 867’lik artış yaşanmış. Türkiye, Avrupa’nın en büyük 8. elektrikli araç pazarı olmuş. 2024’te toplam araç satışlarının yüzde 15’inin elektrikli araç olacağı öngörülüyor. (2)

ELEKTRİKLİ ARAÇTA MENZİL SORUNU

Elektrikli araçlarda en ciddi sorun, dolu bir batarya ile gidilecek menzilin kısalığı. Çin elektrikli araçların menzilini uzatmak için, Batı’da kabul görmeyen batarya takas istasyonları çözümünü geliştiriyor.

Dünyadaki teknolojik gelişmeleri izleyip duyuran “Rest of the World” websitesinde “Çin, elektrikli araç şarj cihazı sıkıntısını gidermek için batarya değişimine güveniyor” başlıklı bir analiz yayımlandı. Bu incelemeden yararlanarak aktarıyoruz. (3)

DÜNYADA NADİR ÇİN’DE HIZLA ARTIYOR

Dünya genelinde nadiren görülen batarya takas istasyonlarından Çin'de şimdiden binlerce var.

Çin, şarj için uzun bekleme süreleri ve kırsal bölgelerdeki seyrek şarj cihazları gibi elektrikli araç altyapısı sorunlarıyla batarya takas yöntemiyle başa çıkıyor.

ABD’nin Tesla markasıyla rekabet eden Çin’in Nio markası, batarya takas istasyonlarının kurulmasına öncülük ediyor. Yükselen bu akıma daha fazla Çinli elektrikli araç üreticisi ve batarya imalatçısı katılıyor. Daha önemli gelişme ise bataryaların standartlaşması.

Çin'in doğusundaki Bengbu şehrinden güneydeki Şanghay'a elektrikli arabayla yapılan altı saatlik test yolculuğu şaşırtıcı derecede sorunsuz geçmiş. 6 saat içinde bir kez batarya takas istasyonunda durarak menzile ulaşılmış.

Sürücü, bir şarj istasyonunda park etmek yerine, garaj benzeri modern bir yapıya giriyor ve yükseltilmiş bir platforma park ediliyor. Sonra gösterge panelindeki bir düğmeye basınca mekanik bir kol uzanarak bataryayı aracın altından çıkarıp dolu bir batarya takıyor. Bu işlem sadece beş dakika içinde tamamlanıyor.

Dünyadaki elektrikli araçların yarısından fazlasına ev sahipliği yapan Çin, dünyadaki hızlı şarj cihazlarının %85'ine ve yavaş şarj cihazlarının %65'ine sahip. Elektrikli araç altyapısında dünya lideri. Ancak yine de elektrikli aracı şarj etme için uzun beklemeler, benzinli araçtan vazgeçmenin önünde engel oluyor.

Çin Elektrikli Araç Şarj Altyapısı Tanıtım İttifakı tarafından hazırlanan 2023 raporuna göre, Çin’de elektrikli araç sahipleri tatil günlerinde bir şarj istasyonunda bir saatten fazla kuyrukta bekliyor ve ardından aracın şarj olması için ortalama 50 dakika daha harcıyor. Yoğun günlerde otoyollarda uzun kuyruklar oluşuyor. Ankete katılan Çinli elektrikli araç sahiplerinin %70'i bekleme sürelerinden memnun olmadıklarını bildirmiş. Kırsal bölgelerde ise ya şarj istasyonu yok veya çok az.

ARAÇ MALİYETLERİNİ DÜŞÜRÜYOR

Müşteriler bir Nio aracı satın alırken, bir bataryaya sahip olmayı seçebiliyor veya yıllık bir bedel karşılığında bir batarya kiralama hizmetine abone olabilirler. Bataryanın fiyatı yaklaşık 10 bin dolar, yıllık abonelik bedeli ise bin 500 dolar civarında. Her bir batarya takası işleminin fiyatıysa 80 Yuan (11 Dolar). Batarya takas sisteminin gelişmesiyle yeni elektrikli aracın fiyatının da yaklaşık 10 bin dolar düşmesine imkân sağlıyor.

Satın alınan bataryanın arızalanması veya hasar görmesi ihtimali de elektrikli araç sahiplerinin takas yöntemini tercih etmesinin en önemli nedeni. Takas yöntemi, şarj süresini kısaltmanın yanı sıra, bataryanın eskiyerek elden çıkması riskini ortadan kaldırıyor. Ayrıca araç sahiplerine teknoloji ilerledikçe daha gelişmiş bataryaları kullanmasına imkân tanıyor.

Nio halihazırda Çin’in Geely, Changan, JAC ve Chery gibi markalarla batarya takas ortaklığı kurmuş durumda. Şirketler, bataryaları standartlaştırmak, batarya varlık yönetimi standartlarını belirlemek ve elektrikli araç batarya takas ekosistemini genişletmek için birlikte çalışacaklarını duyurdu. 2023 yılı sonunda Çin'deki toplam batarya takas istasyonu sayısı 3.567 oldu. 2025 yılında Çin'de yaklaşık 20.000 takas istasyonunun faaliyette olması planlanıyor.

SOSYALİZMİN TARTIŞMASIZ ÜSTÜNLÜĞÜ

Kendini “en üst düzey araba kültürü websitesi” olarak tanıtan ABD merkezli Autopian’a göre, batarya takas istasyonlarının tarihi 1912’ye kadar uzanıyor. Önce ABD’de Generel Electric şirketinde kamyonlar için uygulamaya sokuluyor. 1924’te kapatılıyor. 2007’de Better Place isimli İsrail kaynaklı bir Amerikan şirketi daha kapsamlı olarak yine ABD’de batarya takas istasyonları kuruyor. Ancak 2014’te iflas edip, bütün istasyonları kapatıyor. Batı dünyasının dahi çocuğu Elon Musk’un Tesla şirketi de 2013’te bir pilot proje başlatıyor ama yeterince ilgi görmediği, dolayısıyla karlı olmadığı için 2015’te kapatıyor. (4)

Sosyalist Çin ise, bir paylaşma yöntemi olan batarya takas sistemini, birim başına kârlılık saplantısına düşmeden hızla yaygınlaştırıyor. Tek tek şirketler için, yatırım miktarı/gelir beklentisi açısından cazip olmayan bu sistem, toplumsal yararı yüksek olduğu için kamu tarafından geliştiriliyor. Devletin teşviki ile pazar gelişince, şirketler için de cazip bir iş konusu haline geliyor. Çin’de şimdi batarya takas istasyonları işletmek üzere pek çok büyük şirket yatırıma girişiyor, büyük ortaklıklar kuruluyor.

Çin Devlet Konseyi’nin 2019’da uygulamaya koyduğu planla, batarya takas istasyonlarının kurulması teşvik edildi. Çin Sanayi ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı ise Kasım 2021'de batarya takas pilot programı başlattı. Bu yönlendirmeler ile eyalet hükümetleri, batarya takas istasyonlarının kuruluşuna büyük destek verdi. Sonuç olarak, Batı’da bir türlü çalıştırılamayan bu sistem, Çin’de başarıyla uygulanıyor.

Ne diyelim, darısı başımıza!

Dipnotlar:

https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023/executive-summary

https://futureflow.life/turkiyenin-elektrikli-arac-pazari-beklentisi/

https://restofworld.org/2024/ev-battery-swapping-china/

https://www.theautopian.com/china-is-already-doing-ev-battery-swapping-and-heres-everything-you-need-to-know-about-it/