En önemli tarımsal ürünlerimiz (2)

ARPA

At, eşek, katır ve keçi gibi tek tırnaklı iş hayvanlarının yoğun (kesif) yem ihtiyacını karşılamada kullanılan esas ürün arpadır. Aynı şekilde fiyatı uygun olursa sığır ve mandalardan oluşan büyükbaş hayvanların, koyun ve keçi gibi küçükbaş hayvanların, tavuk, hindi, kaz, ördek gibi kümes hayvanlarının tüketeceği karma yemlerde enerji kaynağı olarak dane arpa kullanılır.

Saman yonca ve çayırotu gibi kaba yemlere göre daha az besin maddesi içerir. Ancak tahıl üretiminde bir yan ürün olarak elde edilen samanlar bir dolgu maddesi olarak hayvanlara tokluk hissi verir.

Dane arpa bira sanayiinde ham madde olarak kullanılır. Özel olarak ıslah edilmiş biralık arpa çeşitleri olup ve yurdumuzda önemli ölçüde yetiştirilmektedir. Bira üretiminden sonra geriye kalan posa süt sığırlarının beslenmesinde kullanılır.

EKİLİŞ ALANI

Arpa yurdumuzda iyi bilinen ve yaygın olarak yetiştirilen bir tahıldır. En geniş ekiliş alanına sahip olan ürünümüz buğdaydan sonraki önemli üründür. Arpa ekiliş alanları başlangıç yıllarında nispeten sabit kalmış sonra azalma eğilimine girmiş daha sonra tekrar artma eğilimi göstermiştir. Neticede başlangıç yılına göre ekiliş alanında %12 azalma olmuştur. Genel olarak buğday ekiliş alanının üçte biri ile yarısına yakındır. Arpa ekiliş alanları diğer stratejik ürünler olan mısır, ayçiçeği, pamuk ve şekerpancarının hepsinin ekiliş alanları toplamından büyüktür.

ÜRETİM VE VERİM

Arpa üretimi yağışlara bağlıdır. 2008 ve 2021 gibi kurak geçen yıllarda verim ve rekolte düşük olmuştur. Dönemin başlangıcı olan 2001 yılına göre 2022 yılında %29'luk verim artışı olmuştur. Genelde arpa ekilen arazi %12 azalırken üretimde %13 artış gerçekleşmiştir.

MISIR

Mısır insan ve hayvanların tüketiminde yaygın olarak kullanılmaktadır. Hayvan beslemede arpa ile dane mısır birbiri yerine geçebilen ürünlerdir, fiyat koşullarına göre tercih yapılabilir. Zorunlu olarak sulu koşullarda yetişen mısırın verimi çok daha yüksektir. İlk kez 1930'larda ABD'de elde edilen hibrit mısır tohumları verim artışında önemli rol oynamaktadır. Yeni çeşitlerle diğer tahıllara göre 2-3 kat yüksek verim alınabilmektedir. Yüksek dane ve sap verimi ancak topraktan fazla miktarda besin maddesi alınmasıyla mümkün olur. Diğer bir anlatımla mısır toprağı sömüren bir bitkidir ve bu besin maddelerinin gübreleme yoluyla toprağa verilmesi gerekir. Hibrit tohumlar bir sonraki kuşakta açılma gösterdiği ve verim düştüğü için her seferinde tedarikçi firmadan yeni tohum almak zorunluluğu doğar. Kısaca mısır üretimi verimli fakat masraflıdır.

Soya fasulyesinden 800, mısırdan 700 çeşit endüstriyel ürün elde edildiğini okumuştum. Birinci sınıf insan besini olan mısır hayvanlara yem olarak verilmektedir. Belirli bir olgunluk düzeyine gelen mısır sapları koçanıyla birlikte biçilip parçalanarak havasız ortamda mayalanıp turşu (silaj) haline getirilir. Su ve protein bakımından zengin bir kaba yem olan mısır silajını hayvanlar iştahla yer ve süt verimleri artar.

Hızla benimsenen mısır silajı özellikle büyük ölçekli süt sığırcılığı için vazgeçilmez bir hal almıştır. Karma yem sanayiinde dane mısır ve soya küspesi çok önemli hammaddelerdir. Yerli üretim bu talebi karşılayamadığı için önemli ölçüde dışalım yapılmaktadır. Türkiye'de Genetiği Değiştirilmiş Organizmalı (GDO'lu) ürün yetiştirmek yasaktır. Ancak hayvan yemi olarak kullanılmak kaydıyla GDO'lu mısır ve soya dış alımına izin verilmektedir.

EKİLİŞ ALANI

Mısır ekiliş alanı 2001 yılına göre %66 oranında artarak 5,5 milyon dekardan 2022 yılında 9,12 milyon dekara çıkmıştır. Ekiliş alanı düzenli bir artış eğilimi göstermiş ve son yıllarda daha hızlı artmıştır.

ÜRETİM VE VERİM

Başlangıç yılında ortalama 400 kg/dekar olan ortalama mısır verimi 2022 yılında %133 artarak 932 kg/dekara yükselmiştir. Dönem boyunca oldukça düzenli bir artış kaydedilmiştir. Ekiliş alanındaki artışın da katkısıyla mısır üretimi başlangıçtaki düzeyin yaklaşık dört katına ulaşmıştır.

Türkiye'de kaba yem açığı vardır. En ucuz kaba yem çayır ve meralardan sağlanır. Büyükşehir Yasası sonrasında meralar sahipsiz kalıp talan edilirken en değerli topraklarımızı doğrudan veya dolaylı olarak hayvan yemi üretmek üzere kullanmış oluyoruz. Üstelik mısır, yonca ve fiğ gibi baklagil türünden toprağın özelliklerini iyileştiren iyi bir yem bitkisi değildir.

(Devam edecek)